Catfishing: Τι είναι και πώς να ξέρεις αν έχεις πέσει θύμα

Οι περισσότεροι από εμάς, όταν αναφερόμαστε στον όρο «catfish», έχουμε στο μυαλό μας, τον άνθρωπο που βγήκαμε ραντεβού μία φορά και δεν είχε καμία σχέση με τις φωτογραφίες του στο Instagram.

Ωστόσο, η έννοια της λέξης είναι πολύ πιο ευρεία και μπορεί να καταλήξει ακόμα και… επικίνδυνη.

Τι είναι πραγματικά το catfishing;

O ορισμός 

Στην ασφάλεια του κυβερνοχώρου, το catfishing αναφέρεται στην κατασκευή μιας ψεύτικης διαδικτυακής ταυτότητας, με σκοπό την εξαπάτηση ή την εκμετάλλευση. Όπως υποδηλώνει και το όνομα, το catfishing χρησιμοποιείται συνηθέστερα στις απάτες ρομαντικών σχέσεων σε εφαρμογές γνωριμιών, ιστότοπους και πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Πριν γίνει ένα κοινό πρόβλημα στον κόσμο της κυβερνοασφάλειας, ο όρος «catfishing» οριζόταν ως η πρακτική της χρήσης γατόψαρου για να διατηρείται ενεργός ο γάδος κατά τη διάρκεια της μεταφοράς. Αυτός ο πρώιμος ορισμός περιγράφηκε στην ταινία του 2010 «Catfish», η οποία ήταν σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για τη διαμόρφωση της έννοιας του catfishing όπως την ξέρουμε σήμερα: μια μορφή παραπλανητικής δραστηριότητας που περιλαμβάνει ένα άτομο που δημιουργεί μια ψεύτικη διαδικτυακή παρουσία για κακόβουλους σκοπούς.

Ιστορία του Catfishing

Το Catfishing είναι ένα σχετικά νέο φαινόμενο στον τομέα της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, το οποίο δεν έγινε σοβαρή ανησυχία μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2010. Ο όρος, ο οποίος προήλθε από το ντοκιμαντέρ «Catfish» του 2010 και έγινε δημοφιλής από την τηλεοπτική σειρά που ονομάζεται επίσης «Catfish», η οποία προβλήθηκε για πρώτη φορά στο MTV, το 2012. Με περισσότερα από διακόσια επεισόδια και μια δεκαετία προβολής, η τηλεοπτική σειρά ριάλιτι έκανε τον όρο «catfishing» ακόμη πιο διαδεδομένο.

Στα τέλη της δεκαετίας του 2010, το catfishing έγινε ένα σοβαρό έγκλημα στον κυβερνοχώρο που είχε ως αποτέλεσμα σημαντικές οικονομικές απώλειες. Τα στοιχεία του FBI και της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Εμπορίου (FTC) που αναφέρθηκαν από το AllAboutCookies.org αναδεικνύουν ανησυχητικές τάσεις στο catfishing. Από το 2019 έως το 2022, ο μέσος αριθμός των τριμηνιαίων αναφορών για απάτες catfishing αυξήθηκε κατά περισσότερο από 174%. Σήμερα, οι αναφορές εκτιμούν ότι υπάρχουν περίπου τέσσερις φορές περισσότερες αναφορές από ό,τι στις αρχές του 2019.

Πώς λειτουργεί;

Το Catfishing είναι η δημιουργία μιας ψεύτικης διαδικτυακής ταυτότητας για την εξαπάτηση κάποιου άλλου σε μια ψεύτικη σχέση, συχνά με σκοπό να τρολλάρει ή να εξαπατήσει το θύμα, πείθοντάς το να στείλει χρήματα. Το Catfishing μπορεί να λάβει χώρα σε οποιαδήποτε διαδικτυακή πλατφόρμα όπου οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, αλλά μερικές από τις πιο συνηθισμένες είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι εφαρμογές γνωριμιών, οι διαδικτυακές κοινότητες παιχνιδιών και τα φόρουμ ειδικών ενδιαφερόντων.

Οι catfishers συχνά επιλέγουν πλατφόρμες με πολλά πιθανά θύματα ως στόχο, όπου μπορούν εύκολα να δημιουργήσουν ψεύτικα προφίλ. Δημιουργούν μια πειστική ψεύτικη ταυτότητα με διάφορα μέσα, όπως κλεμμένες φωτογραφίες και ψεύτικα ονόματα, τοποθεσίες ή επαγγέλματα. Αυτοί που κάνουν catfish μπορεί χρησιμοποιούν ακόμα και διαδικτυακά εργαλεία και εφαρμογές για να αλλάξουν την εμφάνιση και τη φωνή τους, καθιστώντας πιο δύσκολο για τα θύματα να εντοπίσουν την απάτη.

Είτε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είτε μέσω μηνυμάτων σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, οι catfishers χρησιμοποιούν διάφορες στρατηγικές για να δελεάσουν τα θύματά τους, όπως κολακεία, συναισθηματική χειραγώγηση και εκμετάλλευση των τρωτών σημείων τους. Συχνά εγκαθιδρύουν ψευδή οικειότητα και εμπιστοσύνη και στη συνέχεια ζητούν σταδιακά προσωπικές πληροφορίες, χρήματα ή άλλες χάρες. Ορισμένοι catfishers χρησιμοποιούν επίσης εκβιασμούς ή απειλές για να ελέγχουν τα θύματά τους και να τα εμποδίζουν να καταγγείλουν την απάτη στις αρχές.

Παραδείγματα Catfishing

Το Catfishing μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εξαπατήσει και να χειραγωγήσει ανθρώπους για διάφορους σκοπούς, όπως οικονομικό κέρδος, σεξουαλική εκμετάλλευση και τρομοκρατία. Μερικά παραδείγματα του catfishing έχουν επίσης επηρεάσει επιχειρήσεις και οργανισμούς.

Στα αξιοσημείωτα παραδείγματα περιλαμβάνονται:

Ο στρατιωτικός απατεώνας

Το 2018, ένας άνδρας με το όνομα John Edward Taylor καταδικάστηκε σε 14 χρόνια φυλάκισης για το catfishing δεκάδων γυναικών σε ιστότοπους γνωριμιών, ενώ προσποιούνταν ότι ήταν συνταξιούχος Navy SEAL ή πράκτορας της CIA. Ο Τέιλορ χρησιμοποιούσε την ψεύτικη ταυτότητά του για να εντυπωσιάσει τα θύματά του, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη τους και τελικά εξαπατώντας τις να του δώσουν χιλιάδες δολάρια από τα δικά τους χρήματα. Αργότερα συνελήφθη και καταδικάστηκε για πολλαπλές κατηγορίες απάτης και κλοπής ταυτότητας.

Η υπόθεση Manti Te’o

Ο Manti Te’o ήταν ένας αξιοσημείωτος παίκτης κολεγιακού ποδοσφαίρου που έγινε πρωτοσέλιδο το 2012, όταν αποκαλύφθηκε ότι είχε πέσει θύμα catfish από μια φανταστική γυναίκα με το όνομα Lennay Kekua. Ο Te’ο πίστεψε ότι η Kekua ήταν η κοπέλα του, η οποία όμως ήταν μια ψεύτικη περσόνα που δημιουργήθηκε από έναν άνδρα με το όνομα Ronaiah Tuiasosopo. Ο Tuiasosopo είχε χρησιμοποιήσει ένα ψεύτικο προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να αναπτύξει σχέση με τον Te’o και έφτασε στο σημείο να σκηνοθετήσει ακόμη και τον θάνατο της Kekua για να συγκεντρώσει τη συμπάθεια του Te’o. Η ιστορία του, διηγήθηκε αργότερα στο ντοκιμαντέρ του Netflix με τίτλο The Girlfriend Who Didn’t Exist.

Ο στρατολόγος του ISIS

Το 2015, ένας άνδρας από τη Βιρτζίνια με το όνομα Mohamad Jamal Khweis συνελήφθη επειδή επιχείρησε να ενταχθεί στο ISIS στη Συρία. Ο Khweis είχε στρατολογηθεί στο διαδίκτυο από την «Umm Isa al-Amrikiya», η οποία πίστευε ότι ήταν μια νεαρή γυναίκα που ενδιαφερόταν για το Ισλάμ. Στην πραγματικότητα, η «Umm Isa» ήταν ένα catfish που εργαζόταν για λογαριασμό του ISIS για να προσελκύσει δυτικούς νεοσύλλεκτους. Ο Khweis καταδικάστηκε σε 20 χρόνια επειδή εντάχθηκε στο ISIS και συμφώνησε να γίνει βομβιστής αυτοκτονίας της τρομοκρατικής ομάδας.

Τα παραδείγματα αυτά καταδεικνύουν το ποικίλο φάσμα των κινήτρων και των μεθόδων που χρησιμοποιούν οι catfishers για να εκμεταλλευτούν τα θύματά τους, καθώς και την πολύπλοκη φύση των απατών μέσα από το catfishing.

Κίνδυνοι και επιπτώσεις

Το catfishing μπορεί να καταστρέψει τα θύματα, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών τους και των γύρω τους. Μερικοί από τους πιο συνηθισμένους κινδύνους και επιπτώσεις περιλαμβάνουν:

Οικονομικές απώλειες: Συνήθως οι catfishers εξαπατούν τα θύματά τους ώστε να τους δώσουν χρήματα, παριστάνοντας κάποιον που έχει ανάγκη και εκμεταλλευόμενοι τη συμπόνια τους. Το 2021, πάνω από 24.000 θύματα σε όλες τις ΗΠΑ έχασαν συλλογικά περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια από τέτοιου είδους ρομαντικές απάτες, σύμφωνα με το Κέντρο Καταγγελιών για Εγκλήματα Διαδικτύου του FBI.

Βλάβη στη φήμη: Εάν το θύμα έχει μοιραστεί προσωπικές ή ενοχλητικές πληροφορίες, ο catfisher μπορεί να το εκβιάσει, βλάπτοντας τη φήμη του. Διασημότητες, αθλητές και άλλα άτομα υψηλού προφίλ μπορεί να υποστούν σημαντική ζημία στη φήμη τους από το catfishing.

Κλοπή ταυτότητας: Το catfishing μπορεί επίσης να οδηγήσει σε κλοπή ταυτότητας με διάφορες μορφές. Ο catfisher μπορεί να χρησιμοποιήσει τις προσωπικές πληροφορίες του θύματος για να δημιουργήσει μια νέα ταυτότητα ή να διαπράξει απάτη. Ομοίως, οι κατασκευασμένες περσόνες που δημιουργούν οι catfishers μπορούν επίσης να θέσουν ζητήματα που εκθέτουν την πραγματική ταυτότητα κάποιου.

Συναισθηματική δυσφορία: Αν και οι περιπτώσεις catfishing καλύπτουν όλες τις ηλικιακές ομάδες, οι ηλικιωμένοι και οι πιο ευάλωτοι πληθυσμοί είναι αυτοί που πλήττονται περισσότερο. Το catfishing μπορεί να προκαλέσει σοβαρή συναισθηματική δυσφορία στα θύματα, καθώς συχνά μπορεί να αισθάνονται προδομένοι, πληγωμένοι, ταπεινωμένοι ή ακόμη και να βιώνουν άγχος και κατάθλιψη μετά το catfishing.

Γιατί οι άνθρωποι κάνουν catfish;

Ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι κάνουν catfish είναι για προσωπικό όφελος, συνήθως με τη μορφή οικονομικών κινήτρων. Για παράδειγμα, μπορεί να ξεγελάσουν τα θύματά τους για να τους δώσουν χρήματα ή δώρα, παριστάνοντας τον ερωτικό σύντροφο που χρειάζεται βοήθεια.

Εναλλακτικά, μπορεί να επιδιώκουν συναισθηματικά οφέλη, όπως προσοχή και επιβεβαίωση, δημιουργώντας μια ψεύτικη προσωπικότητα που είναι πιο επιθυμητή από την πραγματική τους. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την παρουσίαση του εαυτού τους ως πιο ελκυστικού, επιτυχημένου ή δημοφιλούς από ό,τι στην πραγματικότητα. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να αισθάνονται ότι ανταμείβονται κερδίζοντας περισσότερους διαδικτυακούς οπαδούς, φίλους ή ερωτικούς συντρόφους.

Ένας άλλος λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι κάνουν catfish είναι τα συναισθήματα ανασφάλειας ή έλλειψης εμπιστοσύνης στην πραγματική τους ταυτότητα. Κατασκευάζοντας μια νέα προσωπικότητα, μπορούν να ξεφύγουν από τις ανασφάλειές τους και να ζήσουν μια εκδοχή του εαυτού τους που θεωρούν ότι είναι πιο επιθυμητή. Οι catfishers μπορεί επίσης να παρακινούνται από την αίσθηση της ανωνυμίας και της ελευθερίας όταν αλληλεπιδρούν με άλλους στο διαδίκτυο, επιτρέποντάς τους να εκφραστούν με τρόπους που διαφορετικά δεν νιώθουν άνετα να κάνουν στην πραγματική ζωή. Τέτοια κίνητρα μπορεί να είναι ιδιαίτερα δελεαστικά για όσους παλεύουν με κοινωνικό άγχος ή χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Ορισμένα άτομα μπορεί να χρησιμοποιούν τις απάτες του catfishing ως μια μορφή εκδίκησης. Για παράδειγμα, μπορεί να στοχοποιήσουν κάποιον που τους έχει αδικήσει στο παρελθόν, χρησιμοποιώντας την ψεύτικη ταυτότητά τους για να τον χειραγωγήσουν ώστε να χάσει χρήματα ή να τον βλάψει συναισθηματικά. Με αυτόν τον τρόπο, το catfishing μπορεί να γίνει ένα εργαλείο για την αναζήτηση εκδίκησης και την άσκηση εξουσίας πάνω σε άλλους.

Σημάδια που μαρτυρούν ότι σας έχετε πέσει θύμα catfish

Οι απάτες με catfishing παίρνουν πολλές μορφές, γι’ αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζετε τα προειδοποιητικά σημάδια και να λάβετε μέτρα για να προστατευτείτε από το να πέσετε θύμα.

Ορισμένες κοινές ενδείξεις του catfishing περιλαμβάνουν:

• Αίτηση χρημάτων νωρίς σε μια σχέση, συχνά μεταμφιεσμένη ως χρήματα που απαιτούνται για να επισκεφθεί το θύμα
• Αποφυγή κάθε είδους προσωπικής επαφής, όπως οι βιντεοκλήσεις
• Χρήση ψεύτικων εικόνων προφίλ που είναι ύποπτα όμορφες ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, θολές ή ασαφείς
• Συνομιλίες με κακές γλωσσικές και γραμματικές δεξιότητες ή μηνύματα σε περίεργες ώρες
• Όταν ζητάνε να μεταφερθεί η συζήτηση εκτός της εφαρμογής γνωριμιών ή του ιστότοπου κοινωνικής δικτύωσης
• Να παριστάνουν κάποιον άλλον στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να προσελκύσουν αντιπάλους συμμοριών ή να εξαπατήσουν τα θύματα ώστε να ενταχθούν σε ομάδες
• Ακύρωση προγραμματισμένων κλήσεων ή συναντήσεων με διάφορες δικαιολογίες
• Όταν φαίνεται ότι το άτομο είναι πολύ τέλειο ή η κατάσταση είναι πολύ καλή για να είναι αληθινή

Πώς να αποφύγετε τις απάτες Catfish

Η αποφυγή του catfishing απαιτεί ένα συνδυασμό προσοχής και ευαισθητοποίησης.

Αυτές είναι ορισμένες στρατηγικές για να προστατευτείτε καλύτερα από το να πέσετε θύμα απάτης με catfishing:

Ερευνήστε το άτομο: Πριν εμπλακείτε σε οποιαδήποτε διαδικτυακή σχέση, αφιερώστε χρόνο για να κάνετε έρευνα ιστορικού για το άτομο. Αυτό περιλαμβάνει την επαλήθευση της ταυτότητας του ατόμου, τον έλεγχο της διαδικτυακής παρουσίας του σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης ή την αναζήτηση τυχόν ενδείξεων ύποπτης δραστηριότητας ή ασυνέπειας στην ιστορία του. Η αναζήτηση του ονόματος του ατόμου στο Google μπορεί συχνά να αποκαλύψει πολλές πληροφορίες που θα σας βοηθήσουν να διαπιστώσετε αν είναι νόμιμο ή αυτό που ισχυρίζεται ότι είναι.

Συναντηθείτε αυτοπροσώπως: Όποτε είναι δυνατόν, προσπαθήστε να κανονίσετε μια συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο με το άτομο σε δημόσιο χώρο. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να επιβεβαιώσετε την ταυτότητα του ατόμου και να χτίσετε εμπιστοσύνη πριν εξαντλήσετε χρόνο και ενέργεια σε οποιονδήποτε διαδικτυακό διάλογο. Εάν το άτομο δεν είναι πρόθυμο να συναντηθεί από κοντά, αυτό θα πρέπει να αποτελεί μεγάλο «red flag» και λόγο ανησυχίας.

Αποφύγετε να μοιραστείτε προσωπικές πληροφορίες: Ποτέ μην μοιράζεστε προσωπικές πληροφορίες ή ευαίσθητα δεδομένα στο διαδίκτυο, όπως τη διεύθυνση του σπιτιού σας, τα ονόματα αγαπημένων προσώπων, τον αριθμό κοινωνικής ασφάλισης ή οικονομικές πληροφορίες. Να προσέχετε πάντα με ποιον μοιράζεστε τα στοιχεία επικοινωνίας σας και να απέχετε από οποιεσδήποτε οικονομικές συναλλαγές, μέχρι να έχετε εδραιώσει σταθερά μια σταθερή σχέση και να είστε απόλυτα σίγουροι για την ταυτότητα του άλλου ατόμου.

Εμπιστευτείτε το ένστικτό σας: Αν ένα άτομο που έχετε γνωρίσει στο διαδίκτυο φαίνεται πολύ καλό για να είναι αληθινό, μάλλον είναι. Οι φωτογραφίες προφίλ που μοιάζουν με σούπερ μοντέλο, τα απροκάλυπτα κομπλιμέντα και η ύποπτη προθυμία να σας γνωρίσει, είναι όλα αποκαλυπτικά σημάδια ενός catfish. Μην αγνοείτε το ένστικτό σας- να είστε επιφυλακτικοί με οποιονδήποτε φαίνεται υπερβολικά ενδιαφερόμενος, πρόθυμος ή πιεστικός. Αν αισθάνεστε άβολα ή αβέβαιοι για κάποιον, είναι καλύτερο να προτιμήσετε την προσοχή και να τερματίσετε κάθε επικοινωνία.

Να είστε προσεκτικοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, το Twitter και το TikTok, αποτελούν πρόσφορο έδαφος για απάτες τύπου catfishing, οπότε είναι σημαντικό να είστε προσεκτικοί όταν συναναστρέφεστε με άγνωστα άτομα στο διαδίκτυο. Αποφύγετε να δέχεστε αιτήματα φιλίας από αγνώστους ή να εμπλέκεστε σε ιδιωτικές συζητήσεις με άτομα που δεν γνωρίζετε. Ελέγξτε τις ρυθμίσεις απορρήτου σας και βεβαιωθείτε ότι οι πληροφορίες σας δεν είναι άμεσα διαθέσιμες σε όλους και σε όλους.

*Με πληροφορίες από proofpoint.com