Ο Χρήστος Νίκου στη χώρα των Μήλων

Ζει ανάμεσα σε έναν vintage αναλογικό σύμπαν και το ψηφιακό social περιβάλλον της εποχής μας. O Χρήστος Νίκου αποτελεί ένα από τα πρόσωπα που κέντρισαν το ενδιαφέρον μας σε αυτό το 61 ο online Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης που φτάνει σιγά σιγά προς το τέλος. Τα Μήλα, το σκηνοθετικό του ντεμπούτο, έκανε την πρεμιέρα του πριν δύο μήνες στη Βενετία και αγαπήθηκαν από κοινό και κριτικούς. Αγαπήθηκαν και από την πρόεδρο της κριτικής επιτροπής της φετινής Μόστρα, της εκτυφλωτικής σταρ Κεϊτ Μπλάνσετ που αγκάλιασε την ταινία και θα την υποστηρίξει με όλες τις δυνάμεις της ως executive producer στην αμερικάνικη αγορά αλλά και στην υποψηφιότητα της για τα Όσκαρ του 2021. Όλα αυτά ενώ ο σκηνοθέτης ετοιμάζει τα επόμενα βήματα του στο εξωτερικό (συγκεκριμένα στην Αγγλία) και τα Μήλα – με πρόσφατη απόφαση του ΥΠ.ΠΟ. – θα εκπροσωπήσουν την Ελλάδα στα Όσκαρ για την καλύτερη Διεθνή Ταινία της χρονιάς.

Ρωτάω τον Χρήστο Νίκου πως προέκυψε η επαφή με την Μπλάνσετ και μου απαντάει πως «αρκούσε το ότι είδε την ταινία και της άρεσε πολύ. Την επόμενη μέρα με κάλεσε για να γνωριστούμε και μετά από μια συνάντηση που κράτησε 90 λεπτά και μοιραστήκαμε όσα αγαπάμε και θέλουμε να κάνουμε μέσα στον κόσμο του σινεμά συμφωνήσαμε να συνεργαστούμε για την προώθηση της ταινίας στην Αμερική». Η επιτυχία των Μήλων ήταν τέτοια που έχει προβληθεί ήδη σε 25 φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο (ανάμεσα τους το Τορόντο, το Σικάγο, το Τόκιο, η Θεσσαλονίκη, το Τέλιουραϊντ), έχει εξασφαλίσει διανομή σε 50 χώρες ενώ οι προσκλήσεις για νέες φεστιβαλικές προβολές δεν σταματάνε να έρχονται.

Μέσα σε αυτό το buzz επιτυχίας προσπαθώ να γυρίσω το χρόνο περίπου δέκα χρόνια πίσω. Για τον Χρήστο Νίκου είναι μια δεκαετής διαδρομή γεμάτη με γυρίσματα στο χώρο της διαφήμισης αλλά και εμπειρίες ως βοηθός σκηνοθέτη σε διάφορα κινηματογραφικά σετ. Από τον Κυνόδοντα του Γιώργου Λάνθιμου μέχρι το Πριν τα Μεσάνυχτα του Ρίτσαρντ Λινκλεϊτερ. «Όλα αυτά αποτέλεσαν εμπειρίες που σε ζυμώνουν. Δεν ξέρω αν υπήρχε μια μέρα, μέσα σε αυτά τα δέκα χρόνια, που έλειπα από κινηματογραφικό σετ», σχολιάζει. Παράλληλα το 2011 παρουσιάζει το ΚΜ, την πρώτη και μοναδική μικρού μήκους ταινίας του, με πρωταγωνιστή τον Άρη Σερβετάλη.

Ο Α. Σερβετάλης είναι αγαπημένος του ηθοποιός στη μέχρι τώρα φιλμογραφία του αφού είχαν συνεργαστεί και στο ΚΜ και στα Μήλα. «Συζητούσαμε από τότε με τον Άρη ένα τέτοιο ενδεχόμενο και ξέραμε ποιες είναι οι δυνατότητες του, πως μπορεί να παίζει με τη γλώσσα του σώματος. Πίστεψα ότι αν του έδινα κάτι που τον ενδιαφέρει θα μου προσέφερε αυτό που ζητούσα και έτσι και έγινε. Πριν ξεκινήσουμε να δουλεύουμε για το γύρισμα των Μήλων του έδωσα να δει μερικές ταινίες του Ζακ Τατί και δύο ταινίες με τον Τζιμ Καρει, την Αιώνια Λιακάδα Ενός Καθαρού Μυαλού και το Τρούμαν Σώου και του είπα να βρει τα στοιχεία του χαρακτήρα εκεί και ότι θα βγάλουμε κάτι καινούργιο σε ότι αφορά τον χαρακτήρα του».

Πέρα όμως από την ερμηνεία του Σερβετάλη τον ρωτάω αν οι δύο τελευταίες ταινίες που ανέφερε αποτέλεσαν μια βάση για το σενάριο γενικότερα. «Ειδικά το Τρούμαν Σώου υπήρξε για μένα πραγματικό σημείο αναφοράς. Όταν την είδα στα 14 μου κατάλαβα ότι ήθελα να ασχοληθώ με το σινεμά. Νομίζω πως σεναριακά είναι μια ιστορία που στέκεται άνετα στο σήμερα, 20 χρόνια μετά την πρώτη προβολή του. Το ίδιο ισχύει με το Περί Τυφλότητας του Σαραμάγκου και το 1984, που επίσης με απασχόλησαν. Αγαπώ επίσης τις ταινίες του Κάουφμαν, του Καράξ, του Σπαικ Τζονζ».

Από το 2011 – μετά την πρώτη μικρού μήκους του – και μέσα στα επόμενα 8 χρόνια θα δουλέψει σκληρά αποφασισμένος να γυρίσει την πρώτη του μεγάλου μήκους. Ο ίδιος παραδέχεται τώρα που ξαναθυμάται αυτή την διαδρομή πως «ήταν λίγο ζόρικο όλο αυτό γιατί πήρα και ένα ρίσκο με το να πάω κατευθείαν σε μεγάλου μήκους και μάλιστα σε μια δύσκολη ταινία. Γενικά μου αρέσουν τα ρίσκα και να κάνω αυτό που πιστεύω. Τα τελευταία 10 χρόνια ήμουν κάθε μέρα σε ένα σετ και γνώριζα την προετοιμασία. Έτσι κι αλλιώς δεν είμαι φαν των μικρού μήκους γιατί είναι πολύ δύσκολο εγχείρημα να μπορέσεις να πεις αυτά που θες σε τόσο μικρό χρόνο. Με ενδιαφέρει να κάνω ταινίες που να μπορώ να δω πρώτα εγώ σαν θεατής και αυτό που βλέπω να είναι ολοκληρωμένο».

Τα Μήλα γυρίστηκαν πολύ πριν την πανδημία, το 2019. Τις ημέρες που ολοκληρωνόταν και οι τελευταίες τεχνικές λεπτομέρειες της ταινίας άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για το πρώτο λοκντάουν στην χώρα καθώς έκλειναν οι κινηματογράφοι. Έτσι η πρεμιέρα στην Βενετία συνέπεσε με μια δίνη γεγονότων που η παρουσία του sars-cov-2 επηρέασαν δραματικά την κινηματογραφική κοινότητα σε όλο τον κόσμο. Συμπτωματικά ο ήρωας του στα Μήλα αποτελεί κρούσμα μιας περίεργης πανδημίας που προκαλεί αμνησία στους ανθρώπους. Ήταν ένα στοιχείο που συζητήθηκε αρκετά στην πρεμιέρα της ταινίας στο Φεστιβάλ Βενετίας. «Στην πραγματικότητα όμως δεν ασχολούμαστε με την πανδημία. Αυτό που απασχολεί την ταινία είναι κυρίως η σημασία της απώλειας και της μνήμης στις ζωές των ανθρώπων. Η πανδημία είναι η αλληγορική αφορμή για να ασχοληθούμε με το κοινωνικό κομμάτι, με το τι συμβαίνει στον κόσμο».

Είναι άραγε η μοναξιά και η απουσία που κάνουν τους ανθρώπους να θέλουν να ξεχάσουν ή μήπως η ίδια η ζωή που τρέχει με τους δικούς της ρυθμούς και τους υποχρεώνει να το κάνουν; «Νομίζω το δεύτερο. Ουσιαστικά η μοναξιά δημιουργεί την εισβολή της τεχνολογίας και στην πραγματικότητα μας κάνει να μην προλαβαίνουμε να ζήσουμε, μας κάνει πιο απομονωμένους, πιο αμνησιακούς». Τα Μήλα εξελίσσονται σε ένα σύγχρονο αλλά άχρονο μοντέρνο περιβάλλον, που μοιάζει με το σήμερα. Σε αυτό το παρόν ο Χρήστος Νίκου συμφωνεί μαζί μου ότι φαίνεται πως η προσαρμογή μας σε αυτόν το νέο ψηφιακό τεχνολογικό κόσμο διαμορφώνει παράλληλα και κάποιο πρότυπο μέσα από το οποίο υποχρεωνόμαστε να ζήσουμε. «Σίγουρα ισχύει αυτό. Πλέον δεν χρειάζεται να αποθηκεύσεις κάτι γιατί το κάνεις σε ένα κινητό ή σε ένα λαπτοπ. Ψάχνουμε και βρίσκουμε δεκάδες πληροφορίες μέσα από άπειρες εφαρμογές. Γίνεται πιο τεμπέλικο το μυαλό μας. Νομίζω πως η μνήμη είναι πιο συλλογικό θέμα απ’ όσο φαίνεται. Μέσα στην ταινία υπάρχει ένα ξεκάθαρο σχόλιο σχετικά με τα social media και αφορά στις αποστολές που κάνει ο ήρωας, ο οποίος μετά πρέπει να αποθηκεύσει όλες αυτές τις μνήμες που συλλέγει με φωτογραφίες πολαροιντ. Αυτό λίγο πολύ συμβαίνει και  σήμερα. Αποθηκεύουμε μνήμες στα κινητά μας και τις φιλτράρουμε με διάφορες εφαρμογές. Όλο αυτό κρύβει για την ζωή μας πλέον έναν αυτοσκοπό παρά την ουσία της».

Του επισημαίνω πως ο ήρωας του στα Μήλα μέσα από τα γκατζετ που χρησιμοποιεί ζει αυτό τον νέο ψηφιακό κόσμο με αναλογικά μέσα. Η πολαροιντ, το μπομπινοφωνο, το κασσετοφωνο είναι εργαλεία μιας καθημερινότητας που αφορούσε την εποχή των πατεράδων μας. «Πράγματι. Και μέσα από αυτό δίνεται μια ψηφιακή διάσταση στη ζωή του ήρωα χρησιμοποιώντας αναλογικά μέσα. Προσπαθήσαμε να φτιάξουμε μια άχρονη αφήγηση με νοσταλγικό χαρακτήρα μέσα από αυτά τα γκάτζετ μιας άλλης εποχής. Οι φωτογραφίες πολαροιντ, οι κασέτες, τα παραδοσιακά ταχυδρομικά γράμματα, το μπομπινόφωνο είναι αντικείμενα που έχουν ξεχαστεί πλέον αλλά αποτελούν την αφετηρία μιας πιο στενής επαφής μας με την τεχνολογία στην καθημερινότητα».

Ρωτάω τον Χρήστο Νίκου αν νιώθει κάποια από αυτά τα αναλογικά gadgets να προσδιορίζουν τον δικό του κόσμο ως ένα σημείο προσωπικής αναφοράς μέσα στην ταινία. «Γενικά είμαι ένας άνθρωπος που του αρέσει να νοσταλγεί και να μένει πίσω σε πιο αναλογικό περιβάλλον. Είχα για πάρα πολλά χρόνια ένα από αυτά τα κινητά που είχαν βγει τα πρώτα χρόνια και δεν έμπαινα στο ίντερνετ».

Και ξαναφτάνουμε από το άχρονο αέναο παρόν των Μήλων στο πραγματικό του 2020. Βενετία, Τορόντο, Θεσσαλονίκη και μπροστά η προοπτική της ταινία που ταξιδεύει με διανομή σε 50 χώρες, προσκλήσεις σε αρκετά φεστιβάλ και μια αισιόδοξη πρόβλεψη να φτάσει αυτό το ταξίδι τον Απρίλη του 2021 στο Λος Άντζελες, στην απονομή των Όσκαρ. Όλα αυτά συμβαίνουν μέσα σε ένα ιδιαίτερο και δύσκολο περιβάλλον, αυτό της πανδημίας και των κατά τόπους λοκντάουν.

Ρωτάω τον Χρήστο Νίκου για την εμπειρία της Βενετίας, που ήταν το πρώτο μεγάλο φεστιβάλ που τόλμησε να γίνει μέσα σε αυτό το περιβάλλον. «Είναι εντυπωσιακό πως οι διοργανωτές δούλεψαν και προετοίμασαν το Φεστιβάλ. Βοήθησε και η συγκυρία ότι η Βενετία γίνεται στο τέλος του καλοκαιριού. Νομίζω πως αυτό το timing δούλεψε. Νιώσαμε απόλυτα ασφαλείς και επίσης είμασταν χαρούμενοι που η ταινία προβλήθηκε κανονικά. Με το που βγήκαμε από την αίθουσα και είδαμε το πόσο άρεσε η ταινία μας έδωσε κουράγιο. Είναι πολύ ωραίο που λειτούργησαν τα Μήλα με το κοινό. Αυτός είναι και ο λόγος που κάνουμε σινεμά. Για να μεταφέρουμε στο κοινό τα συναισθήματα και τις εικόνες μας». Όσο για την Θεσσαλονίκη και την εμπειρία συμμετοχής σε ένα ψηφιακό φεστιβάλ; «Είναι πολύ δύσκολο να παλεύεις έξι χρόνια για μια ταινία και να περιμένεις για να δεις πως θα λειτουργήσει η επαφή της με το κοινό στην κινηματογραφική αίθουσα και αυτό να μην γίνεται. Αυτό συνέβη και με την Θεσσαλονίκη που θέλαμε να δούμε πως θα ανταποκριθεί το κοινό της αλλά δεν τα καταφέραμε. Ας ελπίσουμε ότι η πανδημία θα τελειώσει γρήγορα».

Τον ρωτάω αν περιμένει κάποια υποστήριξη από το ελληνικό κράτος για την προώθηση της ταινίας στην σπουδαία οσκαρική κούρσα που θα συμμετέχει τους επόμενους μήνες . «Τι να σου πω; Ελπίζω να υπάρξει. Ξέρω από φίλους σκηνοθέτες στο εξωτερικό ότι σε χώρες όπως η Τσεχία, η Πολωνία, το Μεξικό οι ταινίες που μπαίνουν σε αυτή την κούρσα υποστηρίζονται από το κράτος σε ότι αφορά την καμπάνια τους με αρκετά χρήματα. Για την Ελλάδα δεν ξέρω τι γίνεται. Έχουμε βέβαια Αμερικανό διανομέα, υπάρχει, όπως σου είπα, διανομή σε 50 χώρες σε όλο τον κόσμο, έχουμε σε ότι αφορά τα Όσκαρ την υποστήριξη της Κεϊτ Μπλάνσετ, που μπήκε παραγωγός στην ταινία μετά την προβολή της στη Βενετία, αλλά πιστεύω πως πρέπει και το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού να στηρίξει μια τέτοια προσπάθεια».

Έχοντας αυτή την προοπτική και με δεδομένη την τρέχουσα επικαιρότητα γύρω από τον πολιτισμό και την απαξίωση που βιώνει εν μέσω πανδημίας ποια είναι η ματιά και η εμπειρία του Χρήστου Νίκου πάνω στο θέμα; «Δεν ξέρω τι συμβαίνει στο εξωτερικό αλλά στην Ελλάδα δεν ζεις από αυτό από αυτό που κάνεις. Για να μπορέσω προσωπικά να επιβιώσω δούλευα ως βοηθός σκηνοθέτη αλλά και στη διαφήμιση για πάρα πολλά χρόνια. Δεν είναι ευχάριστο και πρέπει να γίνουν αλλαγές. Το κοινό ας πούμε πρέπει να στηρίξει περισσότερο τον πολιτισμό, οι επιχορηγήσεις πρέπει να βοηθήσουν περισσότερο κόσμο που ασχολείται με τις τέχνες».

Θα το σκεφτόταν να φύγει στο εξωτερικό ή θέλει να επιμείνει και δώσει το στίγμα του στην Ελλάδα; «Με ενδιαφέρει να κάνω σινεμά μέσα σε όσο το δυνατόν καλύτερες συνθήκες μπορεί να συμβεί αυτό. Αυτό τον καιρό δουλεύω το ντεμπούτο μου στην Αγγλία με στόχο μια δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία και βλέπω πόσο διαφορετικά είναι τα πράματα. Επομένως δεν με ενδιαφέρει που θα γίνει. Με ενδιαφέρει να συμβαίνει μέσα σε ένα υγιές και σταθερό περιβάλλον».

Info: Τα Μήλα θα προβληθούν στις ελληνικές αίθουσες μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες του δεύτερου λοκντάουν.