Δ. Μαραμής: Μουσική είναι η αόρατη δύναμη σύνθεσης ήχων που δονεί το αίσθημα

Συνέντευξη: Ιωάννα– Μαρκέλλα Χαλκιά

Εικόνες: Ελευθερία Καλπενίδου

Το καλλιτεχνικό του έργο είναι ένας δίαυλος επικοινωνίας με το γίγνεσθαι της εποχής μας και συνάμα ένας τόπος συνάντησης με το διαχρονικό. Από τον Σκοτεινό Έρωτα σε ποίηση Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα έως την Αισθηματική Ηλικία, από τον Ερωτόκριτο στην Εθνική Λυρική Σκηνή και τους Στοιχειωμένους στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών έως την πολυαναμενόμενη οπερετική μεταφορά του μυθιστορήματος Ο Καπετάν Μιχάλης του Νίκου Καζαντζάκη, η μουσική και οι μελωδίες του πάντοτε χαρακτηρίζονται από σπάνια πνευματικότητα και τεράστια συγκινησιακή δύναμη. Σαν άλλος Οδυσσέας μας ταξιδεύει με τρόπο μοναδικό στο δικό του μουσικό σύμπαν, σε κόσμους μαγικούς, σε θάλασσες αρχαίων μύθων και λαϊκών παραδόσεων. Με σπουδές στο Royal Welsh College of Music & Drama, οκτώ προσωπικούς δίσκους, μουσική για περισσότερες από σαράντα θεατρικές παραστάσεις, πρωτότυπες συνθέσεις για τον κινηματογράφο, συνεργασίες με καταξιωμένους καλλιτέχνες και σημαντικούς πολιτιστικούς φορείς τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, ο Δημήτρης Μαραμής δεν είναι τυχαία ένας από τους σπουδαιότερους μουσικοσυνθέτες της χώρας μας.

Ολόκληρη η ανθρωπότητα έχει έρθει αντιμέτωπη με πρωτόγνωρες καταστάσεις εγκλεισμού, απομόνωσης και κοινωνικής αποστασιοποίησης στο πλαίσιο των μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας από τον κορωνοϊό. Ζούμε πλέον σε μια διαφορετική πραγματικότητα και οι πολιτιστικές μας συνήθειες έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό. Ποιες θεωρείτε πως είναι οι σημαντικότερες επιπτώσεις γενικότερα στον πολιτισμό αλλά και ειδικότερα στη μουσική; Πως βλέπετε το πολιτιστικό και κατ’ επέκταση μουσικό μέλλον της χώρας μας μετά το τέλος της πανδημίας;

Εάν υπήρχε κάποιος σπουδαίος πολιτισμός πριν την πανδημία, θα συνεχίσει να υπάρχει ακόμα πιο παραγωγικός και μετά την πανδημία. Εάν δεν υπήρχε όμως κάποιος σπουδαίος πολιτισμός πριν την πανδημία, δεν θα υπάρξει και μετά. Το λέω αυτό γιατί πολιτισμός για ‘μένα είναι να παράγονται νέα έργα. Οι εκδηλώσεις και οι συναυλίες χιλιο-ειπωμένων τραγουδιών δεν είναι πολιτισμός. Είναι διασκέδαση, είναι ώρα χαλάρωσης. Οπότε αυτό που ήρθε με την πανδημία για εμάς που σχετιζόμαστε με το χώρο της τέχνης ήταν η πείνα, καθώς δεν είχαμε είτε συναυλίες είτε μαθήματα και συνεπώς εισόδημα. Μετά την πανδημία θα έχουμε πάλι εισόδημα. Όμως ο καλλιτέχνης που δημιουργούσε πριν την πανδημία, δε σταμάτησε να δημιουργεί και μέσα στην πανδημία – ακόμα κι αν δεν είχε καθόλου χρήματα – κι έτσι αυτός θα έχει να δώσει κι ακόμα περισσότερα μετά την πανδημία. Ωστόσο ο πολιτισμός, στη σύγχρονη Ελλάδα, υποφέρει έτσι κι αλλιώς και χωρίς την πανδημία. Η τέχνη χρειάζεται χρήματα. Η τέχνη δεν έχει ανάγκη και δεν καθορίζεται από την αποδοχή. Τέχνη δεν μπορούν να κάνουν πολλοί. Εδώ νομίζουμε πως πολιτισμός είναι οι εκδηλώσεις και οι συναυλίες. Πολιτισμός είναι η παραγωγή νέων έργων. Η πανδημία δεν θα επηρεάσει καθόλου αρνητικά το μέλλον αν υπάρχουν δημιουργοί που γράφουν.

Έχετε δηλώσει στο παρελθόν πως «η καλή μουσική έχει μυστήριο, επειδή μυστήριο έχει η ομορφιά». Ποιος είναι ο δικός σας προσωπικός ορισμός της μουσικής;

Μουσική είναι η αόρατη δύναμη σύνθεσης ήχων που δονεί το αίσθημα. Και ναι, η ομορφιά έχει μυστήριο γιατί πως αλλιώς θα διεγείρει χωρίς μυστήριο;

Σε μια σύντομη παρουσίαση του εαυτού σας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λέτε πως επιλέγετε «ήχους από ένα άπειρο σύμπαν ηχητικών συνδυασμών, από ένα χάος…» Ποιες είναι οι πηγές της έμπνευσης σας και ποιες οι μουσικές επιρροές που έχουν διαμορφώσει την ταυτότητα σας ως συνθέτη;

Πηγή έμπνευσης είναι η ανατροπή. Το ξάφνιασμα. Εκεί που ξεσπάει η καταιγίδα μες στο κατακαλόκαιρο. Είναι ο στίχος που σε καρφώνει. Το φιλί που σε λιγώνει. Το βλέμμα που σε λιώνει. Η νύχτα που ξέχασες το δρόμο της επιστροφής.

Στο πλαίσιο της Τελετής απονομής του βραβείου «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ» παρουσιάστηκε μέρος από το μουσικό σας έργο Η Μουσική της Ροτόντας. Πως αισθάνεστε που αυτή η «μουσική χωρίς λόγια», αυτή η «μικρή ερωτική λειτουργία» συντροφεύει πλέον το προστατευόμενο μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO μέσα στην ιστορική πορεία του στο χρόνο;

Η Ροτόντα είναι ένας ζωντανός άνθρωπος, μία ζωντανή αυτοκράτειρα. Όταν την πλησιάζω από την Ολύμπου και κάθομαι σε κάποιο καφέ απέναντί της, με κοιτάει και μου χαμογελάει. Εγώ έτσι νιώθω. Τη σεβάστηκα και με αγάπησε κι αυτή. Εγώ και η Ροτόντα κάναμε μία μουσική συμφωνία μαζί. Κατάλαβα πως με την αντήχηση εξαιτίας του θόλου της δεν μπορεί να λειτουργήσει μία οποιαδήποτε μουσική εκεί μέσα και της έγραψα τη μουσική που μπορεί να αναπνέει και να απογειώνεται μέσα στην αντήχησή της. Και… το θαύμα έγινε! Ας μην ξεχνάμε βέβαια πως αυτό υλοποιήθηκε πρώτα με την ανάθεση του Κέντρου Πολιτισμού της Περιφέρειας Κ. Μακεδονίας και με το Βραβείο Θεοφανώ πήγε και λίγο παραπέρα από τα σύνορα της Μακεδονίας μας, ακούμπησε την καρδιά της Ευρώπης, τις Βρυξέλλες.

Από τον Ερωτόκριτο έως τους Στοιχειωμένους ο έρωτας και ο θάνατος παίζουν καθοριστικό ρόλο στην καλλιτεχνική σας δημιουργία. Πιστεύετε πως αυτά τα δύο μεγάλα ανθρώπινα μυστήρια είναι ένας τόπος συνομιλίας με το διαχρονικό; 

Ολόκληρη η ζωή είναι ένας πόλεμος στο θάνατο. Ο άνθρωπος αναγεννάται, ανανεώνεται, γεννά ο ίδιος ανθρώπους, γεννά ως δημιουργός έργα, γεννά θεραπείες εναντίον της φθοράς, της παρακμής, του θανάτου. Ο έρωτας όμως είναι η υπέρβαση. Και κάθε νίκη είναι υπέρβαση. Ο έρωτας λοιπόν είναι η αναζωπύρωση, είναι ο αλτήρας για το μεγάλο πέταγμα στο κενό!

Οι τέχνες μέσω των μύθων συνομιλούν με το γίγνεσθαι της εποχής τους. Στο έργο σας είναι φανερή η αγάπη σας για τους αρχαίους μύθους, το δημοτικό τραγούδι και την ελληνική παράδοση. Τι είναι αυτό που σας ελκύει προς αυτήν την κατεύθυνση;

Με έλκει η ποιητικότητα που ενυπάρχει στα παραπάνω. Ερευνώ τη ρίζα, την πηγή γιατί θέλω να ξέρω από που ξεκινούν όλα. Ποια ήταν η πρώτη σπίθα. Ποια είναι η ρίζα της γνησιότητας και της αυθεντικότητας. Οι μύθοι έχουν υλικό την αλήθεια και την αχαλίνωτη φαντασία. Οι μύθοι είναι γέννημα ενός ανθρώπινου εγκέφαλου με αγνότητα και αθωότητα μπροστά στο άγνωστο. Οι μύθοι έχουν γεννηθεί από την αγωνιώδη προσπάθεια του ανθρώπου να εξηγήσει τα μυστήρια αυτού του κόσμου. Με αυτό τον τρόπο οι άνθρωποι ξόρκιζαν το φόβο. Η δημιουργία των μύθων έχει ποιητικότητα και η ποιητικότητα με εμπνέει.

«Εργάζομαι σκληρά για την πρωτοτυπία και το προσωπικό μου στίγμα, γι’ αυτό και δεν υπέκυψα στις σειρήνες της τρέχουσας μόδας της πρόχειρης ή «εμπορικής» μουσικής, αλλά παρέμεινα πιστός στην προσωπική μου αισθητική και στα δικά μου πρότυπα, επιλέγοντας το δρόμο τον λιγότερο ταξιδεμένο.» Μέσα από αυτόν τον περιπετειώδη και συνάμα γοητευτικό μουσικό δρόμο που έχετε επιλέξει να βαδίσετε, τι είναι αυτό που θα θέλατε να θυμούνται και να κρατήσουν οι ακροατές της μουσικής σας και το κοινό των παραστάσεων σας;

Τη μνήμη των αισθημάτων που τους προκάλεσε η μουσική.

Μέσα από τις σπουδαίες και ευτυχείς συνεργασίες σας στον καλλιτεχνικό χώρο ποια στιγμή θεωρείτε και ξεχωρίζετε ως  κορυφαία στη λαμπρή καριέρα σας μέχρι σήμερα;

Την πορεία μου θα έλεγα καλύτερα, κι όχι καριέρα, δεν τη θεωρώ τόσο λαμπρή. Την θεωρώ ουσιαστική. Είναι μία χαμηλών τόνων πορεία μέσα στην οποία υπηρέτησα τους στόχους μου και την προσωπική μου ανάγκη έκφρασης, όπως και την υπέρβαση κάποιες φορές. Πάντως η στιγμή που άλλαξαν τα πράγματα προς το καλύτερο για ‘μένα ως συνθέτη ήταν το ανέβασμα του Ερωτόκριτου στο κατάμεστο Ηρώδειο το Σεπτέμβριο του 2017 από την Εθνική Λυρική Σκηνή.

Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τα καλλιτεχνικά σας σχέδια τόσο για το άμεσο μέλλον όσο και για την επόμενη μέρα μετά την πανδημία; Θα έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε μαγνητοσκοπημένη τη Μουσική της Ροτόντας; Θέλετε να μας δώσετε ίσως μια μικρή γεύση από τον πολυαναμενόμενο Καπετάν Μιχάλη ή τις πρώτες ιδέες για το Φεστιβάλ Δελφών «Το Λάλον Ύδωρ» του 2021;

Το Κέντρο Πολιτισμού Περιφέρειας Κ. Μακεδονίας με τη δυναμική πρόεδρό του την κυρία Άννα Μυκωνίου, κατάφερε να κάνει τη μαγνητοσκόπηση της Μουσικής της Ροτόντας λίγες ώρες πριν το lockdown. Έγινε μέσα σε μία πυρετώδη νύχτα, με εξαιρετικούς Θεσσαλονικείς μουσικούς, τη μικτή χορωδία Θεσσαλονίκης και την εξαιρετική μαέστρο κυρία Κωνσταντινίδου, το σκηνοθέτη Θ. Κολαλά, τον κινηματογραφιστή Στ. Φουρκιώτη, τον ηχολήπτη τον Κ. Πραβίτα και τόσους άλλους καλούς συντελεστές και φυσικά με τη συμμετοχή της διεθνούς φήμης σοπράνο Μυρτούς Παπαθανασίου. Όσον αφορά τον Καπετάν Μιχάλη είναι μία φιλόδοξη σύνθεση πάνω στο πρωτότυπο κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη με εμβόλιμους στίχους του ποιητή Σωτήρη Τριβιζά και θα ανέβει σε σκηνοθεσία της Έφης Θεοδώρου. Είναι ένα τολμηρό εγχείρημα και μεγάλο στοίχημα για ‘μένα. Είναι ένας ύμνος για την ελευθερία του ανθρώπου. Είναι ένα έργο παραγωγής της Περιφέρειας Κρήτης και θα εκπροσωπήσει σαν παράσταση ολόκληρη την Κρήτη το 2021.

Εάν η πανδημία δεν μας άλλαζε τα σχέδια, το Νοέμβριο θα είχαμε τη χαρά να σας παρακολουθήσουμε στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης σε Μια διαδρομή από τον ‘Σκοτεινό Έρωτα’ στον ‘Ερωτόκριτο’. Μια συναυλία σε σύμπραξη με τη MOYSA – Συμφωνική Ορχήστρα Νέων Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης και με καταξιωμένους ερμηνευτές, αφιερωμένη στη μνήμη της Όλγας Ταμπουρή-Μπάμπαλη. Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτό;

Ας ευχηθούμε να πραγματοποιηθεί αυτή η σημαντική συναυλία σύμπραξης με την εξαιρετική ορχήστρα νέων Μούσα του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης και τον ταλαντούχο μαέστρο της Θοδωρή Παπαδημητρίου. Θα είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε μία μουσική διαδρομή μου με ιδανικούς και καταξιωμένους ερμηνευτές αλλά και με τον ήχο αυτής της μοναδικής ορχήστρας που αποτελεί φυτώριο για σπουδαίους μουσικούς στο μέλλον. Το άλλο θέμα της συναυλίας ήταν η μνήμη της Όλγας Ταμπουρή Μπάμπαλη. Ήταν τόσο άδικο να φύγει αυτή η τόσο σημαντική γυναίκα τόσο πρόωρα. Η γυναίκα αυτή ήταν η προσωποποίηση του πολιτισμού. Είχε βαθιά γνώση και ένστικτο στο να ξεχωρίζει και να επιλέγει το ταλέντο, το ιδιαίτερο, το μοναδικό εκεί που οι περισσότεροι ούτε θα το διέκριναν αλλά ούτε και θα τολμούσαν να το προωθήσουν. Ήμουν πολύ τυχερός που είχε πιστέψει τόσο σε εμένα και πάντα με συμβούλευε σοφά σε κάθε μου βήμα αλλά και με είχε βοηθήσει σε σημαντικά μου βήματα. Πρέπει να θυμόμαστε και να τιμούμε ανθρώπους ξεχωριστούς και το τονίζω γιατί η αχαριστία είναι χαρακτηριστικό μας ως λαός.

Μια ευχή για το μέλλον…

Επιστροφή στο ανθρώπινο. Σας ευχαριστώ!