Δεν υπάρχουν υποκατάστατα του αγγίγματος

της Diana Spechler (*)

Η φίλη μου η Χάνα μού είπε ότι ένας άνθρωπος έχει ανάγκη από δέκα αγκαλιές την ημέρα. Της το είπε η ψυχαναλύτριά της.

Για πολλούς από εμάς, η αγκαλιά δεν είναι τώρα ασφαλής. Και πριν από την καραντίνα, όμως, δεν ήταν κάτι συχνό. Είμαι μια από τα 35,7 εκατομμύρια Αμερικανούς που ζω μόνη. Ο καθημερινός μέσος όρος αγκαλιών μου ήταν δύο. Αλλοτε ήταν τέσσερις κι άλλοτε μηδέν. Ο τελευταίος άνθρωπος που αγκάλιασα ήταν η ανιψιά μου, στα μέσα Μαρτίου, όταν αρχίσαμε να μαθαίνουμε μια καινούργια γλώσσα: Ουχάν, Covid, μάσκα. Κλειστήκαμε σπίτι. Συχνά μπέρδευα την «πανδημία» με τον «πανικό».

Τώρα είναι τέλη Μαϊου. Είμαι υγιής και ασφαλής. Όμως κάτι μου λείπει, το δέρμα μου εξεγείρεται κατά της απομόνωσης. Μια νευρολόγος μου είπε ότι μπορεί να πάσχω από στέρηση. «Η κοινωνική επαφή προκαλεί την έκλυση οπιοειδών και οξυτοκίνης στον εγκέφαλο», μου είπε. Χωρίς την επαφή, ο εγκέφαλος έχει λιγότερη οξυτοκίνη και λιγότερα ενδογενή οπιοειδή.

Μια άλλη φίλη, που ζει σε καραντίνα εδώ και 11 εβδομάδες στη Νέα Υόρκη, μου είπε ότι νιώθει τη στέρηση των αγγιγμάτων ως φυσική παρουσία. «Είναι μέρος της ζωής μου, καταλαμβάνει χώρο δίπλα μου και προσπαθώ να ζήσω μαζί της σαν να είναι συγκάτοικός μου».

Δεν είναι βέβαια όλα τα αγγίγματα ευπρόσδεκτα. Είτε λόγω κάποιου ψυχολογικού τραύματος είτε λόγω ανάγκης για επιπλέον χώρο, πολλοί απολαμβάνουν αυτή την κατάσταση. Πολλές μητέρες μικρών παιδιών δεν θέλουν χέρια στα κορμιά τους. Για να μη μιλήσουμε για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας που είναι κλειδωμένα με τους δυνάστες τους.

«Στη Χιλή, αποτελεί παράδοση οι γυναίκες να χαιρετούν τους άλλους με ένα φιλί στο μάγουλο», μου είπε η Μόνσε Σεπούλβεδα, που κατοικεί στο Σαντιάγο. «Αυτό είναι πολλές φορές δυσάρεστο. Τώρα δεν είμαστε υποχρεωμένες να φιλάμε κανέναν! Και για πολλές από εμάς είναι ανακουφιστικό.»

Το άγγιγμα που μου λείπει είναι τρυφερού χαρακτήρα – μια ειλικρινής αγκαλιά, ένα ενθαρρυντικό χτύπημα στον ώμο, μια φιλική χειραψία, ένα ερωτικό φιλί. «Αυτοί που υποφέρουν τώρα περισσότερο είναι εκείνοι που στερούνταν και πριν της στοργής», μου είπε η Κόρι Φλόιντ, καθηγήτρια επικοινωνίας στο πανεπιστήμιο της Αριζόνα. «Οι άνθρωποι αυτοί, όμως, πολλές φορές προσαρμόζονται καλύτερα. Εκείνοι πάλι που ήταν συνηθισμένοι στα αγγίγματα ξαφνικά τα έχουν χαμένα. Και αντιλαμβάνονται αυτή τη στέρηση ως απειλή.»

Φαντάζομαι ότι αυτός είναι ο λόγος που κάνουμε διάφορες προσομοιώσεις των αγγιγμάτων. Φιλάμε την οθόνη. Υιοθετούμε σκυλιά. «Χθες έπιασα το δεξί μου χέρι με το αριστερό», μου είπε η Ελίσα Ντίας, μια ποιήτρια που ζει στην Πόλη του Μεξικού. «Προσπαθούσα να θυμηθώ πώς είναι να σε αγγίζουν.»

Πολλές μελέτες δείχνουν την ανάγκη της φυσικής και συναισθηματικής επαφής: εκλύοντας οξυτονίνη, και οι δύο τονώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα και χαμηλώνουν τους καρδιακούς παλμούς. «Το άγγιγμα είναι η πρώτη ουσιαστική αίσθηση που έχεις όταν γεννιέσαι και η τελευταία πριν πεθάνεις», μου είπε η νευρολόγος Κάταλιν Γκόταρντ. «Το νεογέννητο αντιλαμβάνεται την επαφή καλύτερα από την όραση ή την ακοή. Οι ηλικιωμένοι χάνουν την όρασή τους, την ακοή τους, την ισορροπία τους, δεν χάνουν όμως την αφή τους».

Δεν υπάρχουν υποκατάστατα του αγγίγματος, λέει η Μαριάν Χάουζερ, καθηγήτρια επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας. «Πρέπει να κάνουμε όμως ό,τι μπορούμε για να διεγείρουμε το κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου. Όταν δεν αισθανόμαστε ανταμοιβή, δεν εκλύουμε σεροτονίνη. Χωρίς σεροτονίνη, αισθανόμαστε λύπη, ακόμη και κατάθλιψη.»

Θα ήθελα να φανταστώ την ημέρα, και την ώρα, που θα είναι ασφαλές να σφίξω ένα πρόσωπο στα χέρια μου. Αλλά το μέλλον παραμένει αόρατο. Αυτό που βλέπω είναι η απουσία χεριών στους ώμους και χειλιών στα μέτωπα. Βλέπω συνεχείς επιθέσεις από τους συνωμοσιολόγους, τους δισεκατομμυριούχους, τους «διαδηλωτές» που λειτουργούν ως φορείς του ιού εναντίον του οποίου λένε ότι αγωνίζονται. Βλέπω τους νεκρούς και τους ετοιμοθάνατους. Βλέπω τους φτωχούς να γίνονται φτωχότεροι. Ακούω τις ζοφερές προβλέψεις: στο τέλος όλοι θα προσβληθούμε. Ισως αυτό που μας λείπει περισσότερο τελικά δεν είναι το άγγιγμα, αλλά ένα μήνυμα: όλα θα πάνε καλά.

(*) Η Νταϊάνα Σπέτσλερ είναι συγγραφέας

(Πηγή: Guardian)