Εκπαίδευση για τη δημοκρατική και διαπολιτισμική ιδιότητα του πολίτη

Λέξεις: Αναστασία Κεσίδου

Η διαπολιτισμική εκπαίδευση έγινε για πρώτη φορά αντικείμενο συζήτησης στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν η Ελλάδα έγινε χώρα υποδοχής μεταναστών και παράλληλα η εκπαιδευτική πολιτική, αλλά και η επιστημονική έρευνα, άρχισαν να εστιάζουν στην εκπαίδευση των μειονοτήτων.

Με την εμφάνιση της δημοσιονομικής κρίσης το 2009, καθώς και τη δυναμική άνοδο της ακροδεξιάς στην ελληνική αλλά και την ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή, έγινε σαφές ότι η διαπολιτισμική εκπαίδευση ήταν σημαντικό να διευρυνθεί ως έννοια και να συνδεθεί με την εκπαίδευση για τη δημοκρατική διαπολιτισμική ιδιότητα του πολίτη, με στόχο την αντιμετώπιση των φαινομένων της ξενοφοβίας, του ρατσισμού, του εθνικισμού και του ευρωσκεπτικισμού.

Οι προκλήσεις που προέκυψαν κατά το ίδιο διάστημα στην Ελλάδα και την Ευρώπη από την προσφυγική κρίση, καθώς και η αναγκαιότητα να δοθεί έμφαση στην εκπαίδευση ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, να παρέχονται στα παιδιά-πρόσφυγες ίσες ευκαιρίες εκπαίδευσης και να μην υπάρχουν αποκλεισμοί στo σχολείo και την ευρύτερη κοινωνία, ανέδειξαν επίσης τη σημασία της διασύνδεσης της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη.

Κατά την τελευταία τριετία (2016-2019) εφαρμόστηκε στο ΑΠΘ/Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής το Πρόγραμμα Erasmus+ με θέμα ‘Education for Democratic Intercutural Citizenship+ (EDIC+) (https://www.uvh.nl/edic), σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια της Βαρκελώνης, Bath Spa, Ελσίνκι, Πράγας, Ταλίν, καθώς και με το Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών της Ουτρέχτης, το οποίο είχε την ευθύνη συντονισμού του Προγράμματος. Η επιστημονική ομάδα κάθε συνεργαζόμενου πανεπιστημίου ανέπτυξε ένα μάθημα μεταπτυχιακού επιπέδου στην αγγλική γλώσσα, αξιοποιώντας την ειδίκευσή της σε επιμέρους διαστάσεις που αφορούν την εκπαίδευση για τη δημοκρατική και τη διαπολιτισμική ιδιότητα του πολίτη.

Από το ακαδημαϊκό έτος 2017-2018 διδάσκεται στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τομέα Παιδαγωγικής, του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής ΑΠΘ, το μάθημα με τίτλο ‘Multicultural/Intercultural Education’ που εντάσσεται στο ακαδημαϊκό πρόγραμμα του EDIC+. Στόχος του μαθήματος είναι οι μεταπτυχιακοί φοιτητές να κατανοήσουν την αναγκαιότητα, η εκπαιδευτική πολιτική και η εκπαιδευτική πράξη να είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις αξίες της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της διαπολιτισμικής κατανόησης. Επίσης, να προσδιορίσουν τις κύριες προκλήσεις και τα προβλήματα της εκπαίδευσης των παιδιών με προσφυγικό/μεταναστευτικό υπόβαθρο στην Ελλάδα και την Ευρώπη και να εντοπίσουν αποτελεσματικές παρεμβάσεις και πολιτικές που θα παρέχουν σε όλους τους μαθητές τη δυνατότητα να απολαμβάνουν ίσες ευκαιρίες και θετικά εκπαιδευτικά αποτελέσματα.

Το μάθημα έχει διεπιστημονικό χαρακτήρα και οι θεματικές του διδάσκονται από καθηγητές και ειδικούς επιστήμονες του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής και άλλων Τμημάτων του ΑΠΘ -ή και άλλων ελληνικών ή ευρωπαϊκών πανεπιστημίων-, ενώ αξιοποιείται και το επιστημονικό έργο εκπαιδευτικών μονάδων του ΑΠΘ με συναφές αντικείμενο. Σημαντική διάσταση του μαθήματος αποτελεί η διασύνδεση του πανεπιστημίου με το έργο της κοινωνίας των πολιτών. Σε αυτό το πλαίσιο, οι μεταπτυχιακοί φοιτητές λαμβάνουν μέρος σε επισκέψεις και εκπαιδευτικές δράσεις «στο πεδίο», σε συνεργασία με φορείς και οργανώσεις που εργάζονται σε σχετικά θέματα. Το μάθημα διδάσκεται στην αγγλική γλώσσα, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα συμμετοχής τόσο σε φοιτητές του ΑΠΘ, όσο και σε φοιτητές άλλων ευρωπαϊκών πανεπιστημίων (εισερχόμενοι μεταπτυχιακοί φοιτητές μέσω προγραμμάτων κινητικότητας Erasmus, φοιτητές από τα συνεργαζόμενα πανεπιστήμια EDIC+, κτλ.).

Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται ένα φόρουμ αλληλεπίδρασης και ανταλλαγής μεταξύ νέων ερευνητών και εκπαιδευτικών, που έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν ακαδημαϊκή εμπειρία σε ένα διεθνοποιημένο περιβάλλον, να συνεργαστούν και να μάθουν ο ένας από τον άλλο, μέσα από μία κοινή προσπάθεια που αποβλέπει στην «εκπαίδευση για όλους».

Στο πλαίσιο της Ημερίδας με θέμα «Εκπαίδευση για τη δημοκρατική και διαπολιτισμική ιδιότητα του πολίτη» που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 28 Αυγούστου 2019 στο ΚΕΔΕΑ ΑΠΘ, σε συνεργασία με το Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Διαπολιτισμική Παιδεία και Εκπαίδευση (http://paratiritirio.web.auth.gr/), θα συζητηθούν οι στόχοι, το περιεχόμενο και οι δράσεις του Προγράμματος EDIC+ , ενώ θα δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη, την εφαρμογή και την αξιολόγηση στο ΑΠΘ του μεταπτυχιακού μαθήματος ‘Multicultural/Intercultural Education’. Στη συνέχεια, θα γίνουν εισηγήσεις από ειδικούς επιστήμονες, οι οποίοι συνέβαλαν στο μάθημα ή σε άλλες εκπαιδευτικές δράσεις του EDIC+, με στόχο να αναπτυχθεί συζήτηση γύρω από τους δύο βασικούς άξονες του μαθήματος: την εκπαίδευση και την κοινωνική ένταξη των παιδιών των προσφύγων και την εκπαίδευση για τη δημοκρατία.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 

17.00 Προσέλευση-Εγγραφές 

17.15 Καλωσόρισμα-χαιρετισμοί 

Συντονισμός: 

Ελένη Χοντολίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΑΠΘ 

17.30-18.00 Ανάπτυξη και διδασκαλία ενός ευρωπαϊκού μεταπτυχιακού μαθήματος στο πεδίο της δημοκρατικής και διαπολιτισμικής εκπαίδευσης: μία εμπειρία από το ΑΠΘ 

Αναστασία Κεσίδου 

1η Ενότητα : Η Ελλάδα υποδέχεται τους πρόσφυγες 18.00-18.20 Οι πρόσφυγες στην Ελλάδα και ο ρόλος της εκπαίδευσης για την κοινωνική ένταξη 

Γιώργος Αγγελόπουλος 

18.20-18.40 «Αυτή η εμπειρία με άλλαξε»: οι οπτικές και η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών στην εκπαίδευση παιδιών με προσφυγικό/μεταναστευτικό υπόβαθρο 

Γιώργος Σιμόπουλος 

18.40-19.00 Συζήτηση 

19.00-19.30 Διάλειμμα 

2η Ενότητα: Το σχολείο συζητά για τη δημοκρατική εκπαίδευση 

19.30-19.50 Το σχολείο ως πεδίο διαβουλευτικής δημοκρατίας: η περίπτωση του 1ου Πειραματικού Λυκείου Θεσσαλονίκης «Μανόλης Ανδρόνικος» Φιλήμων Παιονίδης, Θεοδόσης Συκάς 

19.50-20.10 Δυνατότητες και όρια του εκπαιδευτικού στο πλαίσιο της δημοκρατικής εκπαίδευσης: η εμπειρία από έρευνα δράσης σε Γενικά Λύκεια της Θεσσαλονίκης Ευαγγελία Σειρά 

20.10-20.40 Συζήτηση 

Tα αποτελέσματα του Προγράμματος EDIC+ έχουν συμπεριληφθεί στο βιβλίο: Veugelers, Wiel (ed.) (2019). Education for Democratic Intercultural Citizenship. Leiden/Boston: Brill Sense (ανοικτή πρόσβαση μέσω της ιστοσελίδας: https://brill.com/view/title/55956) 

Στην ημερίδα συμμετέχουν 

Γιώργος Αγγελόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ 

Αναστασία Κεσίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια ΑΠΘ, Επιστημ. Υπεύθυνη για το ΑΠΘ του Έργου ‘Εducation for Democratic Intercultural Citizenship + (EDIC +), Πρόεδρος του ΔΣ του Ελληνικού Παρατηρητηρίου για τη Διαπολιτισμική Παιδεία και Εκπαίδευση (ΕΠΑΔΙΠΕ) 

Φιλήμων Παιονίδης, Καθηγητής ΑΠΘ 

Ευαγγελία Σειρά, Φιλόλογος, Γενικό Λύκειο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Ευόσμου 

Γιώργος Σιμόπουλος, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και UNICEF Refugee and Migrant Response in Greece, Συντονιστής Ομίλου ΕΠΑΔΙΠΕ Αττικής 

Θεοδόσης Συκάς, Δρ. Οικονομολόγος/Εκπαιδευτικός, 1ο Πειραματικό Λύκειο Θεσσαλονίκης «Μανόλης Ανδρόνικος» 

Ελένη Χοντολίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΑΠΘ