Τι επιπτώσεις έχει η κρίση στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα;

Μια ενδιαφέρουσα μελέτη πραγματοποίησε πρόσφατα το ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ, με θέμα τις επιπτώσεις της κρίσης και τις προκλήσεις στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήθηκε, κατά το διάστημα 1973-2016, αυξήθηκαν τόσο οι σχολές όσο και τα τμήματα, ενώ η αύξηση των φοιτητών/σπουδαστών αφορά κυρίως τα πανεπιστήμια και λιγότερο τα Τ.Ε.Ι.

Οι φοιτητές φαίνεται πως υπερδιπλασιάστηκαν στα πανεπιστήμια (από 84,6 χιλ. στους 191 χιλ.), αυξήθηκαν κατά 22 φορές στα Τ.Ε.Ι. (από 4,6 χιλ. στους 99 χιλ.), ενώ μειώθηκαν στις Τεχνικές-Επαγγελματικές Σχολές (από 7,9 χιλ. στους 6,5 χιλ.).

Μεγαλύτερη αύξηση (+50%) στον αριθμό φοιτητών/σπουδαστών έγινε την περίοδο 1999-2004, με πτώση στα Τ.Ε.Ι. (28%) την περίοδο 2005-2014 λόγω της «βάσης του 10» και του σχεδίου «ΑΘΗΝΑ». Επιπλέον, φαίνεται πως οι γυναίκες είναι περισσότερες από τους άνδρες (από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 στα πανεπιστήμια και του 1990 στα Τ.Ε.Ι.).

Ακόμη, η έρευνα δείχνει πως στα Πανεπιστήμια, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, ο αριθμός των κατόχων μεταπτυχιακού αυξήθηκε κατά 7 φορές περίπου, με περισσότερες τις γυναίκες, ενώ η Ελλάδα το 2014 ήταν τελευταία στην κατάταξη στην Ε.Ε.-28 που αφορά τους κατόχους Master (0,11% του πληθυσμού).

Την περίοδο 1973-2013 ο αριθμός των διδακτόρων αυξήθηκε κατά 6 φορές περίπου (από τους 285 στους 1,6 χιλ.), με την Ελλάδα το 2014 να βρίσκεται πάνω από τη μέση της κατάταξης στην Ε.Ε.-28 που αφορά τους εγγεγραμμένους σε πρόγραμμα Ph.D. (0,22% του πληθυσμού).

Στα ΤΕΙ, φαίνεται πως την περίοδο 2005-2013 οι κάτοχοι μεταπτυχιακού διπλασιάστηκαν, με περισσότερους τους άνδρες σε πεδία όπως η Μηχανική-Κατασκευές και η Διοίκηση Επιχειρήσεων.

Από την μελέτη προκύπτει επίσης:

-Την περίοδο της κρίσης ο αριθμός των πτυχιούχων αυξήθηκε με λίγο χαμηλότερο ποσοστό (5,2%) σε σχέση με την αύξηση στον αριθμό των πρωτοετών φοιτητών (7,3%).

-Πέφτει το ποσοστό (έγκαιρης) ολοκλήρωσης σπουδών καθώς εισερχόμαστε στην περίοδο της οικονομικής κρίσης (από το 64% το 2004 στο 21% το 2011), κυρίως σε περιφερειακά ιδρύματα (πιθανότεροι οι οικονομικοί λόγοι).

-Σε σύγκριση με τις χώρες της Ε.Ε.-28, η Ελλάδα βρίσκεται λίγο επάνω από τη μέση της κατάταξης που αφορά το ποσοστό του πληθυσμού της (0,5%) που λαμβάνει πτυχίο από σχολή Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.

-Σημαντική μείωση σημειώνεται στο διδακτικό προσωπικό μετά την έναρξη της κρίσης.

-Μετά από τη μεγάλη αύξηση 2001-2009 (+150%), η συνολική χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχει μειωθεί σημαντικά την περίοδο 2010-2014 (-24%), αν και η συνολική δαπάνη τριτοβάθμιας στην Ελλάδα κατατάσσεται το 2015 ελαφρώς πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ και Ευρωζώνης.

-Η οικονομική κρίση έχει σημαντικές επιπτώσεις στις ερευνητικές δραστηριότητες των ΑΕΙ. Η Ελλάδα εξακολουθεί να υστερεί από τον μέσο όρο της ΕΕ στις δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η υστέρηση αυτών των δαπανών στον επιχειρηματικό τομέα.

-Η Ελλάδα έχει από τα υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης σε Ε&Α στα ΑΕΙ παγκοσμίως. Παρά τις περικοπές δαπανών, ο ρυθμός ανόδου της απασχόλησης ερευνητικού προσωπικού δεν ανακόπηκε. Σε διεθνή σύγκριση, το ποσοστό ερευνητών είναι υψηλότερο στην τεχνολογία και χαμηλότερο στις φυσικές επιστήμες

-Παρά το μέγεθος και την ποιότητα του ερευνητικού δυναμικού η παραγωγή καινοτομίας είναι χαμηλή. Ως αποτέλεσμα της εσωστρέφειας των ΑΕΙ και της χαμηλής ενασχόλησης του ιδιωτικού τομέα με Ε&Α, η παραγωγή καινοτομίας στην Ελλάδα υστερεί σημαντικά. Η μεγαλύτερη υστέρηση παρατηρείται στον σύνθετο δείκτη για τα περιουσιακά στοιχεία διανοητικής ιδιοκτησίας.

-Όσον αφορά τις νέες τεχνολογίες και την τριτοβάθμια εκπαίδευση, μικρός αριθμός ιδρυμάτων προσφέρει προγράμματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (επί πληρωμή), ενώ η πύλη opencourses και τα μαθήματα που παρέχονται μέσω αυτής δεν είναι αμιγώς MOOCs (μαζικά ανοικτά διαδικτυακά μαθήματα).

-Η εκπαίδευση ατόμων με εξειδίκευση σε ΤΠΕ στην Ελλάδα είναι (ποσοτικά) επαρκής, ωστόσο, η Ελλάδα υστερεί σημαντικά στην παραγωγή καινοτόμων ψηφιακών τεχνολογιών.

-Ο πληθυσμός της χώρας με τριτοβάθμια εκπαίδευση σχεδόν διπλασιάστηκε το 2016 σε σχέση με το 2000.

-Το υψηλότερο ποσοστό απασχόλησης καταγράφεται στα άτομα με μεταπτυχιακές σπουδές ή διδακτορικό, ωστόσο το ποσοστό απασχόλησης στα άτομα με τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι το χαμηλότερο στην ΕΕ-28.

-Το 2016 το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας καταγράφεται στα άτομα με μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση και με γυμνάσιο. Στα άτομα με πανεπιστημιακή ή τεχνολογική εκπαίδευση το ποσοστό ανεργίας το 2016 αυξήθηκε κατά 11 ποσοστιαίες μονάδες.

-Οι περισσότεροι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εργάζονται σε κλάδους των υπηρεσιών. Ο κλάδος της «Εκπαίδευσης» απορροφά το μεγαλύτερο αριθμό (266,7 χιλ. το 2016 που αντιστοιχεί στο 21% έναντι 23% το 2008) και ιδιαίτερα μεταξύ των αποφοίτων των πανεπιστημίων όπου απασχολείται το ¼ του συνόλου. Ακολουθούν οι απασχολούμενοι στη Δημόσια διοίκηση – Άμυνα, κλάδος που σχετίζεται με υπηρεσίες του δημόσιου τομέα. Τα ποσοστά αυτά διαφέρουν σημαντικά από το μέσο όρο της ΕΕ-28.

-Στους αποφοίτους ΤΕΙ παρατηρείται η μεγαλύτερη άνοδος της απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα.

-Το 36% των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μετά το 2011 είναι άνεργοι.

-Το 57% των εργαζομένων που απέκτησαν πτυχίο μετά το 2011 λαμβάνουν μισθό €400-€800.

Η έρευνα καταλήγει με τις προκλήσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση:

-Βελτίωση της απόδοσης και της αποτελεσματικότητας της δημόσιας επένδυσης στην ανώτατη εκπαίδευση, με εξορθολογισμό του συνολικού μεγέθους και της περιφερειακής διάρθρωσης του συστήματος.

-Βελτίωση της σύνδεσης της ανώτατης εκπαίδευσης και έρευνας με την αγορά εργασίας και την επιχειρηματικότητα, με αλλαγή έμφασης και προσανατολισμού των εκπαιδευτικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων των ΑΕΙ, σε συνεργασία με εγχώριες και διεθνείς επιχειρήσεις.

-Εξεύρεση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης με εξωστρέφεια, διεθνοποίηση και αξιοποίηση της περιουσίας τους και των νέων τεχνολογιών.

Δείτε τα αναλυτικά στοιχεία της έρευνας παρακάτω: