Ένα επετειακό ημερολόγιο για την πάντα ανοιχτή αγκαλιά της Θεσσαλονίκης

Καθώς πλησιάζει το τέλος του χρόνου, η διάθεση υπόκειται σε αρκετές εναλλαγές και μπαίνει σε εορταστικές ράγες. Η χαρά των ημερών ετοιμάζεται να κυριαρχήσει μέσα σε κλίμα γλεντιού, ζεστασιάς και χαλάρωσης. Φυσικά δεν λείπουν οι ανασκοπήσεις και οι απολογισμοί. Λίστες που είχαν σκαρωθεί στην αρχή της χρονιάς βγαίνουν από το συρτάρι είτε με επιτυχία είτε με παταγώδη αποτυχία, αλλά και τι έγινε; Σκέφτεσαι τι έκανες, ποια είναι περισσότερα, τα καλά ή τα κακά, αυτά που έδωσες ή αυτά που όχι πήρες, αλλά στέρησες. Είναι άραγε όλοι εδώ, θα είναι άραγε όλοι εδώ;

Κάποιες μέρες το μυαλό στρέφεται προς τη νέα χρονιά που είναι προ των πυλών. Νέοι προγραμματισμοί, νέες προκλήσεις, άλλα δεδομένα, καινούριες λίστες. Όλοι οι άνθρωποι όταν κάνουμε τέτοιες σκέψεις μελλοντικές, για να τις στηρίξουμε χρειαζόμαστε απαραιτήτως σύμβολα. Κάτι απτό για να πιστέψουμε ότι όντως έχουμε έναν μπούσουλα, ένα σύμβολο για το πέρασμα στη νέα κατάσταση. Γι’ αυτό το λόγο το πιο συχνό δώρο ή αγορά που κάνουμε είναι ένα ημερολόγιο, είτε λίγο πριν είτε λίγο μετά την έλευση του νέου χρόνου.

Ένα ημερολόγιο είναι κάτι πολύ ξεχωριστό για τον καθένα, αποκτά πρόσθετες ψυχικές προεκτάσεις, αφήνοντας δεύτερη τη στεγνή τεχνοκρατική φύση της απλής ατζέντας. Φέτος και συγκεκριμένα σε λίγες ημέρες θα κυκλοφορήσει ένα σπουδαίο και πολύ ξεχωριστό ημερολόγιο με ιστορικές και λογοτεχνικές αρτηρίες. Η Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία Θεσσαλονίκης παρουσιάζει με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή ένα ημερολόγιο-υφαντό ιστοριών, μαρτυριών, αφηγήσεων και κειμένων αναφορικά με το προσφυγικό μέσα από το κλείστρο των καιρών και των εξελίξεων. Από τότε μέχρι και σήμερα.

Εκατό χρόνια πριν, η Θεσσαλονίκη δέχεται τους πρώτους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Την επόμενη χρονιά, από το λιμάνι της θα αναχωρήσουν 350.000 μουσουλμάνοι, στο πλαίσιο της αναγκαστικής ανταλλαγής πληθυσμών. Δύο μόνο στιγμές από τη συνεχή κίνηση ανθρώπων που ήρθαν ή έφυγαν από αυτή την πόλη στους 23 πρώτους αιώνες της ζωής της.

Πολλά θα ειπωθούν φέτος για την επέτειο του ‘22, αυτού του φοβερού ξεριζωμού που κορύφωσε ένα δεκαετή κύκλο εθνοκαθάρσεων στα Βαλκάνια. Αν κάτι έχουμε να κομίσουμε εμείς σε αυτή την συζήτηση, είναι η διαρκής υπενθύμιση ότι οι άνθρωποι που ήρθαν εδώ μετά την Μικρασιατική Καταστροφή ήταν πρόσφυγες. Πρόσφυγες και προσφύγισσες διωγμένοι από τον πόλεμο, τον εθνικισμό, τις εθνοκαθάρσεις των δύο αντιμαχόμενων κρατών. Όπως πρόσφυγες και προσφύγισσες ήταν τόσοι και τόσες που έφτασαν, έζησαν, πρόσφεραν σε αυτή την πόλη, από τις Σεφαραδίτισσες του 16ου αιώνα ως τους Σύριους του 21ου.

Η ανταλλαγή των πληθυσμών σηματοδότησε ουσιαστικά το πέρασμα στην εποχή που Τουρκία κι Ελλάδα θέλησαν να πορευτούν η καθεμιά με το ενιαίο θρησκευτικό στοιχείο, το οποίο βέβαια γίνεται έντονα διαχωριστικό. Αυτό που κάνει τη Θεσσαλονίκη να ξεχωρίζει, λένε τα παιδιά της Αντιρατσιστικής είναι ότι ποτέ δεν υπήρξε ένα ομοιογενές πράγμα. Ήταν ένα πολυπολιτισμικό ψηφιδωτό κι αυτό της έδωσε έναν αλλιώτικο χαρακτήρα, ο οποίος παρά τις μαύρες στιγμές και τα σκοτάδια της πόλης παρέμεινε φιλόξενος. Αυτόν ακριβώς το χαρακτήρα μέσα στις εποχές που ο ρατσισμός και το μίσος κάποιες φορές βρίσκουν χαραμάδες να περνούν, θέλουμε να αναδείξουμε, της αλληλεγγύης και της αγάπης μέσα από αυτό το ημερολόγιο.

https://www.facebook.com/antirathess/posts/4377483912380857

Πήραμε αυτή την πρωτοβουλία και για έναν ακόμη λόγο. Αυτή τη στιγμή το ταμείο της Αντιρατσιστικής Πρωτοβουλίας Θεσσαλονίκης είναι μείον. Την εποχή του 2009-2010 που ακόμα δεν είχαμε μεγάλες προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές η ΑΝτιρατσιστική Πρωτοβουλία σε ένα χώρο του Δήμου Θέρμης στη συμβολή των οδών Σιατίστης κα Φιλίππου έφτιαξε έναν ξενώνα, στον οποίο βρήκαν στέγη, φαγητό και φροντίδα 70-80 άτομα, κατά βάση οικογένειες που ήρθαν στη χώρα μας για μια καλύτερη ζωή. Η Αντιρατσιστική, το Στέκι, τα είχε αναλάβει όλα γι’ αυτό κι αναγκάστηκε να λάβει τη νομική οντότητα που χρειάζεται ώστε να δέχεται αυτό το λογαριασμό της ΔΕΗ, αλλιώς αυτοί οι άνθρωποι δεν θα είχαν θέρμανση, δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την κουζίνα για να φάνε. Η λειτουργία του ξενώνα σταμάτησε και η Αντιρατσιστική έφυγε από εκεί το 2011-2012, αλλά το ρεύμα συνέχιζε να έρχεται κανονικά μέχρι το 2014 κι έτσι δημιουργήθηκε ένα χρέος απέναντι στη ΔΕΗ.

Δεν αφήσαμε τους ανθρώπους αυτούς χωρίς σπίτι, τρέξαμε διαδικασίες και πολλοί από αυτούς βρήκανε σπίτι στην πόλη και έφτιαξαν ομαλά τη ζωή τους, κάποιοι άλλοι έφυγαν για άλλες πόλεις και έχουν πια βρει τα πατήματά τους και πορεύονται με αξιοπρέπεια. Σε αυτούς αφιερώνουμε το φετινό μας ημερολόγιο. Ένα ψηφιδωτό πάνω στην ιστορία της μετανάστευσης και της πόλης μας, φτιαγμένο από διηγήματα που μας χάρισαν λογοτέχνες και λογοτέχνιδες της πόλης, από στιγμιότυπα και τεκμήρια που συγκέντρωσαν για εμάς ερευνητές και ερευνήτριες.

https://www.facebook.com/antirathess/posts/4384407125021869

Κείμενα γράφουν: Γιάννης Αρσακιάν, Μαρία Γεωργούλα, Γιάννης Γκλαρνέτατζης, Ισίδωρος Ζουργός, Χριστίνα Ιωάννου, Δημήτρης Καταϊφτσής, Κώστας Κατσάπης, Θωμάς Κοροβίνης, Εύη Κουτρουμπάκη, Κώστας Κουτρουμπάκης, Σπύρος Λαζαρίδης, Στυλιανή Λέτσιου, Χρίστος Μάης, Αργύρης Μπακιρτζής, Λένα Καλαϊτζή – Οφλίδη, Σίμος Οφλίδης, Αθηνά Παπανικολάου, Ελένη Σιδέρη, Γιώτα Τεμπρίδου, Μιχάλης Τρεμόπουλος, Θανάσης Τριαρίδης, Βασίλης Τσιράκης, Γιώργος Τσιτιρίδης, Θοδωρής Φέστας, Javid, Zahir Athari, Γιώργος Αγγελόπουλος, Ζώγια, Ρέα και Σ.Χ. 

Ενώ φωτογραφίες τους έχουν παραχωρήσει: Έλενα Γανδά, Γιάννης Πομάκης και Μένη Σεϊρίδου (Φωτογραφικό Κέντρο Θεσσαλονίκης), Δημήτρης Τοσίδης, Κωνσταντίνος Τσακαλίδης.

https://www.facebook.com/antirathess/posts/4377578352371413

Συχνά τα συνθήματα επιστρατεύουν μια υπερβολή για να αναδείξουν μια αλήθεια: οι περισσότεροι -ες από όσους -ες κρατάμε στα χέρια μας αυτό το ημερολόγιο, έχουμε προσφυγικές και μεταναστευτικές ρίζες ή αποχαιρετήσαμε φίλους για κάποια χώρα της Δυτικής Ευρώπης. Ο κατάλογος των προσφύγων και των μεταναστριών που ήρθαν ή έφυγαν από τη Θεσσαλονίκη είναι ατελείωτος. Η Θεσσαλονίκη, όπως και κάθε πόλη δεν είναι ενότητα, είναι κίνηση. […] (Από το οπισθόφυλλο του ημερολογίου)

Η Εύη Κουτρουμπάκη μάς λέει: Έχοντας περάσει σχεδόν δύο συναπτά έτη στην Ειδομένη η πρόσκληση να γράψω έγινε αποδεκτή με μεγάλη χαρά. Η Θεσσαλονίκη μητέρα των προσφύγων, πόλη πολυπολιτισμική, διαμόρφωσε τον χαρακτήρα της μέσα από αυτή την πολύτιμη διαφορετικότητα η οποία θα πρέπει να διατηρηθεί παντί σθένει. Η πόλη θα πρέπει να έχει πάντα κλειστά τα ώτα σε φωνές μισαλλόδοξες και να είναι πάντοτε ανοιχτή αγκαλιά. Αφόρμιση για τη συγγραφή του κειμένου μου που βρίσκεται στο ημερολόγιο υπήρξε η Τζούλη από το Αργυρόκαστρο,που μας βοηθά στο σπίτι ,άνθρωπος πολύτιμος και ακριβός για τη ζωή μας.

Η κα. Αθηνά Παπανικολάου που επίσης συμβάλλει στην προσπάθεια του ημερολογίου, δηλώνει: Μου ζητήθηκε από την Αντιρατσιστική κι ανταποκρίθηκα με χαρά.. Το ημερολόγιο με αφορμή τα 100 χρόνια από τον ξεριζωμό και την προσφυγιά του Μικρασιατικού Ελληνισμού, αφιερώθηκε στο προσφυγικό. Εγώ έγραψα για τους σύγχρονους πρόσφυγες. Στο κείμενό μου θέλησα να συνδέσω τις αναμνήσεις μιας Σύριας με όσα διηγούνταν και νοσταλγούσαν οι Σμυρνιές, οι Πόντιες, οι Θρακιώτισσες: μια αυλή, μια γιορτή, μια γειτονιά, οι άνθρωποι τους. Η τραγωδία είναι ίδια, τα συναισθήματα ίδια.

Ο Γιώργος Τσιτιρίδης ένας από τους πολύ αγαπητούς μας ανθρώπους που γράφουν σε αυτό το ξεχωριστό ημερολόγιο, εξομολογείται, πως από μικρό παιδί, πιτσιρίκι γνωρίζει την Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία, από το πρώτο κιόλας Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Του ζητήθηκε, όπως λέει και ο τίτλος του ημερολογίου, ένα κείμενο για τους πρόσφυγες, όμως επειδή η έρευνά του και το ενδιαφέρον του επικεντρώνεται στους Ρομά, επέλεξε να δώσει μια πολύ ενδιαφέρουσα οπτική και όψη της Ιστορίας, αυτή των Ρομά ως προσφύγων,δηλαδή ως ανταλλάξιμου πληθυσμού μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Σε αντίθεση με πολλούς Χριστιανούς που τότε ήρθαν στην Ελλάδα και τους αναγνωρίστηκαν προνόμια, τους παραχωρήθηκε είτε χρηματική βοήθεια είτε κάποια έκταση, εγγράφηκαν στα δημοτολόγια, οι Ρομά δεν έλαβαν τίποτα αντίστοιχο, γιατί πάνω στις ανταλλαγές έπρεπε να αποφασίσουν σε ποια χώρα θα μείνουν και χαρακτηρίστηκαν, βέβαια, όσοι αποφάσισαν να έρθουν στην Ελλάδα και αντίστοιχα όσοι θέλησαν να πάνε στην Τουρκία ως μετακινούμενοι αθίγγανοι. Κάτι τέτοιο είχε ως αποτέλεσμα να στερηθούν πολλές ευκαιρίες ενσωμάτωσης για πολλά χρόνια με πρώτο και κύριο τη μόρφωση, αφού τα παιδιά των Ρομά δεν αναγνωρίζονταν ως κάτοικοι μιας περιοχής, ενός Δήμου για να εγγραφούν στο σχολείο. έτσι ανέπτυξαν από ανάγκη έναν τρόπο ζωής, ο οποίος θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες τους. Ξεκίνησαν να δουλεύουν όπου μπορούσαν, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά να συνηθίσουν από πολύ νωρίς σε αυτή τη λογική, δηλαδή το ότι οποιαδήποτε ασχολία πλην αυτής που αποφέρει χρήματα δεν είναι σημαντική. Μια λογική που βέβαια είχαμε και όσα παιδιά μεγαλώσαμε στις επαρχίες και το σχολείο έμοιαζε στους γονείς μας μια περιττή πολυτέλεια, αφού μπορούσαμε να δουλέψουμε, να βοηθήσουμε στα χωράφια. Αυτό είναι το κρίσιμο και το κείμενό από αυτή τη σκοπιά ερευνά το προσφυγικό, να μπορέσουμε δηλαδή να δώσουμε βασικούς άξονες στη ζωή των προσφύγων και να μην τους παρατήσουμε, ώστε να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους στις άγνωστες ράγες. Να τρέξουμε και να ενδιαφερθούμε με τους κατάλληλους μηχανισμούς και τις δομές, ώστε να μην τους βγάλουμε εμείς στο περιθώριο και έπειτα να τους κατηγορούμε πως δεν ενσωματώνονται.

https://www.facebook.com/antirathess/posts/4377553922373856

Είναι δύο τα πράγματα που μας συγκινούν, λένε τα παιδιά της Αντιρατσιστικής. Πρώτον ότι όλοι οι συντελεστές δέχθηκαν να συμβάλλουν αφιλοκερδώς, τόσο για τα κείμενα, όσο και για τις φωτογραφίες με διάθεση να στηρίξουν την πρωτοβουλία πραγματικά. Το δεύτερο είναι ότι μέσα στο ημερολόγιο υπάρχουν 4 συνολικά μαρτυρίες ανθρώπων που είτε φιλοξενήθηκαν στον ξενώνα είτε έλαβαν τη βοήθειά μας στην πόλη και τώρα προχωράνε κουβαλώντας αυτή την αγάπη που έλαβαν εδώ, στη Θεσσαλονίκη. Είναι μεγάλη χαρά και για εμάς αυτό, μια συγκινητική απόδειξη ότι όλα αυτά που κάνουμε τόσα χρόνια δεν είναι μάταια ή ουτοπικά, όπως πολλοί βιάζονται να πουν.

*Το ημερολόγιο θα κυκλοφορεί εντός ολίγων ημερών (20/12) σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία και κοινωνικούς χώρους σε όλη τη χώρα. Σελίδες 256. Τιμή πώλησης 10 ευρώ. 

­

Διαβάστε επίσης: