Ενοχλητικές συμπεριφορές στο δημόσιο χώρο: Εσένα τι σε ενοχλεί περισσότερο;

Η Parallaxi παρουσιάζει την προδημοσίευση με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της έρευνας «Ενοχλητικές συμπεριφορές στον δημόσιο χώρο» του καθηγητή Ψυχολογίας, Άγγελου Ροδαφηνού.

Ενέργειες και συμπεριφορές που δεν λαμβάνουν υπόψη τα δικαιώματα και την ευημερία των άλλων, είτε παραβιάζουν τους νόμους είτε δεν πληρούν τους αποδεκτούς κοινωνικούς θεσμούς και κανόνες. Ως αποτέλεσμα επηρεάζουν και προκαλούν προβλήματα ή αναστάτωση σε άτομα ή ομάδες, σε έναν χώρο ή στο ευρύτερο περιβάλλον μιας κοινωνίας.

Τέτοιες πράξεις και συμπεριφορές θεωρούνται ενοχλητικές και περιλαμβάνουν την γενική ενόχληση, την ενόχληση θορύβου, ρύπανσης, κλπ. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η αξιολόγηση των κυριότερων ενοχλητικών συμπεριφορών στο δημόσιο χώρο.

Συνολικά 538 άτομα απάντησαν στο ερωτηματολόγιο που διανεμήθηκε μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν τον βαθμό ενόχλησης που προκαλεί η κάθε μια από 22 συμπεριφορές στο δημόσιο χώρο, σε μια κλίμακα από το 1 (καθόλου) μέχρι το 5 (πάρα πολύ).

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η πλειοψηφία των συμμετεχόντων (80%) απάντησε ότι οι ίδιοι συμπεριφέρονται ενοχλητικά «σπάνια» (49%) ή ποτέ (31%), καταδεικνύοντας την επίδραση της γνωστικής προκατάληψης ψευδαισθητικής ανωτερότητας (cognitive bias of illusionary superiority).

Μέθοδος. Συνολικά 538 άτομα (60% γυναίκες, Μ.Ο. ηλικίας = 44,4 T.A. = 9,7) απάντησαν σε ερωτηματολόγιο που διανεμήθηκε μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το ερωτηματολόγιο περιέλαβε 22 «ενοχλητικές» συμπεριφορές στο δημόσιο χώρο. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να αξιολογήσουν τον βαθμό ενόχλησης που προκαλεί η κάθε μια, σε μια κλίμακα από το 1 (καθόλου) μέχρι το 5 (πάρα πολύ).

Επιπλέον, απάντησαν κατά πόσον οι ίδιοι ενίοτε περιπίπτουν σε παρόμοια παραπτώματα (δηλ. ενεργούν με κάποιες από τις παραπάνω συμπεριφορές προκαλώντας ενόχληση σε άλλους), σε μία κλίμακα από το 1 (ποτέ) μέχρι το 5 (πολύ συχνά). Τέλος, δυο ανοιχτού τύπου ερωτήσεις τους ζήτησαν να καταγράψουν α) παρόμοιες ενοχλητικές συμπεριφορές οι οποίες πιθανώς δεν περιλαμβάνονταν στη λίστα και β) τις δικές τους ενοχλητικές συμπεριφορές.

Αποτελέσματα. Η ανάλυση δεδομένων έδειξε ότι η συντριπτική πλειοψηφία (πάνω από το 90%) των συμμετεχόντων θεωρεί τις παρακάτω συμπεριφορές στο δημόσιο χώρο ως «πάρα πολύ/πολύ» ενοχλητικές: ρύπανση (απόρριψη αντικειμένων, διαφημιστικά, ακαθαρσίες σκύλων), κίνηση οχημάτων στο πεζοδρόμιο, βρώμικες τουαλέτες, επιθετική οδήγηση (παραβίαση προτεραιότητας, μη τήρηση απόστασης, υπερβολική ταχύτητα), αντικανονική συμπεριφορά των οδηγών προς τους πεζούς (π.χ., στη διάβαση) και παραβίαση της προτεραιότητας στην ουρά (βλέπε Γράφημα 1).

Παρόμοια, πάνω από 80% των συμμετεχόντων θεωρούν τις παρακάτω συμπεριφορές ως «πάρα πολύ/πολύ» ενοχλητικές: παράνομη στάθμευση (διπλό παρκάρισμα, στο πεζοδρόμιο, στη διάβαση, στη ράμπα), κακή συμπεριφορά στα ΜΜM, ελιγμοί χωρίς τη χρήση δεικτών κατεύθυνσης (φλας), έλλειψη σεβασμού σε δίκυκλα (ποδήλατα, μοτοσυκλέτες), εκπομπή θορύβου από οχήματα (αναίτια κόρνα, πειραγμένες εξατμίσεις, ηχοσυστήματα), και καπνός από τσιγάρο και πέταμα γόπας.

Στις απαντήσεις τους στις ανοιχτές τύπου ερωτήσεις, οι συμμετέχοντες ανέφεραν μια ποικιλία παρόμοιων συμπεριφορών όπως το φτύσιμο στον δρόμο, το γκράφιτι, τον ρατσισμό και τις συναφείς στερεοτυπικές συμπεριφορές, τις αφίσες, και την αγενή συμπεριφορά πεζών, ποδηλατών και οχημάτων.

Τέλος, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα αποτελέσματα, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων (80%) απάντησε ότι οι ίδιοι συμπεριφέρονται ενοχλητικά «σπάνια» (49%) ή ποτέ (31%), καταδεικνύοντας την επίδραση της γνωστικής προκατάληψης ψευδαισθητικής ανωτερότητας (cognitive bias of illusionary superiority). Οι συμμετέχοντες που απάντησαν ότι και οι ίδιοι κάποιες φορές ενοχλούν, «ομολόγησαν» ότι αργοπορούν, ομιλούν δυνατά, διπλοπαρκάρουν, καπνίζουν, ρυπαίνουν με τις γόπες τους, κλπ.

Συζήτηση. Η τήρηση των κοινωνικών θεσμών και κανόνων είναι ζωτικής σημασίας για την υγιή συνύπαρξη των πολιτών στον δημόσιο χώρο και την ατομική και κοινωνική ευημερία. Η παρούσα μελέτη προσέφερε μια αρχική εικόνα για τις συμπεριφορές οι οποίες θεωρούνται ως οι πλέον ενοχλητικές από τους πολίτες.

Επιπλέον κατέδειξε την έλλειψη αυτογνωσίας και την παγίδα της τάσης να επιρρίπτουμε τις ευθύνες στους άλλους, η οποία έχει ως αποτέλεσμα να μην αναλαμβάνουμε την ευθύνη για μια θετική αλλαγή. Τα ευρήματα μπορούν να χρησιμεύσουν ως βάση για την εφαρμογή μεθόδων αντιμετώπισης αυτών των συμπεριφορών καθώς και για το σχεδιασμό προγραμμάτων εκπαίδευσης για τη μείωσή τους.

Οι μελλοντικές μελέτες πρέπει να διερευνήσουν τη σκοπιμότητα ανάπτυξης και προσφοράς διαδικτυακών εκπαιδευτικών μαθημάτων και προγραμμάτων ενημέρωσης για τους νέους και τους μεγαλύτερους πολίτες.