Επηρεάζουν τελικά τα smartphones την ψυχολογία των παιδιών;

Σύμφωνα με έρευνα του Cureus Journal of Medical Science οι έφηβοι και οι νέοι ενήλικες έχουν σταδιακά εξαρτηθεί από τα smartphone και το διαδίκτυο μέσα στο πέρασμα των χρόνων. Ο εθισμός αυτός τους επηρεάζει ψυχικά και σωματικά, λόγω της υπερβολικής χρήσης των κινητών συσκευών τους με αποτέλεσμα να τους προκαλεί επιζήμια επίδραση στην καθημερινότητα τους.

Τι συμβαίνει παγκόσμια με την χρήση των κινητών;

Η χρήση smartphone συσκευών έχει εκτοξευθεί σημαντικά τα τελευταία δέκα χρόνια. Για παράδειγμα, υπήρχαν περίπου 2,1 δισεκατομμύρια χρήστες smartphone παγκοσμίως το 2017 και είχε προβλεφθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ότι ο αριθμός θα πλησίαζε τα 7,26 δισεκατομμύρια μέχρι το 2022.

Μετά την Κίνα, η Ινδία έχει τη δεύτερη υψηλότερη βάση χρηστών smartphone. Δεδομένης της συχνότητας χρήσης smartphone στους Ινδούς νέους, οι περισσότεροι νέοι από χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές κατηγορίες σε όλο τον κόσμο είναι ευάλωτοι στις επιπτώσεις των άμεσα διαθέσιμων και φθηνότερων smartphone, ενώ ορισμένες μελέτες σχετικά με τη χρήση smartphone και τις συνέπειές της έχουν αποκαλύψει ότι οι έφηβοι κάτω των 15 ετών επηρεάζονται και πιο δραστικά.

Η επίδραση σε εφήβους και νέους ενήλικες

Ο εθισμός στις κινητές συσκευές μπορεί να βλάψει όχι μόνο τις διαπροσωπικές δεξιότητες των νεότερων ηλικιών, αλλά και να προκαλέσει σοβαρές ανησυχίες για την υγεία και να έχει σοβαρό ψυχολογικό αντίκτυπο στους εφήβους. Τα smartphone έχουν κερδίσει δημοτικότητα μεταξύ των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων λόγω της τάσης να επιλέγουν τον εικονικό κόσμο, ο οποίος είναι πιο διασκεδαστικός από το να είναι με τους φίλους και τους γονείς τους, λόγω της ποικιλίας και της ταχύτητας που διαρρέει η πληροφορία. Η περιήγηση σε ιστότοπους και εφαρμογές όπως το YouTube, το Google, το Yahoo, πορνογραφικοί ιστότοποι κ.λπ. χρησιμοποιούνται επίσης συχνά. Επιπλέον, οι πύλες αγορών, οι εφαρμογές κυλίνδρων και οι εφαρμογές παιχνιδιών χρησιμοποιούνται συχνότερα από έναν τεράστιο αριθμό χρηστών smartphone, οι οποίοι είναι κυρίως έφηβοι και νεαροί ενήλικες.

Ο εθισμός στα smartphone έχει προκαλέσει δυσλειτουργική παρορμητικότητα στον τακτικό έλεγχο των κινητών τηλεφώνων. Οι μέσοι άνθρωποι ξοδεύουν περίπου 5 ώρες την ημέρα στα τηλέφωνά τους. Αφιερώνεται περισσότερος χρόνος από ότι στο φαγητό, την άσκηση και την κοινωνικοποίηση με φίλους. Κοινοί δείκτες περιλαμβάνουν τη διατήρηση της προσωπικότητάς τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, την ταχεία ανταπόκριση στα μηνύματα, την ενεργό δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τη συχνή χρήση ακουστικών και τα προβλήματα ύπνου.

Η εφηβεία παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός ατόμου, καθιστώντας το ικανό αρκετά για να προσαρμοστεί στο περιβάλλον του. Η χρήση smartphone επηρέασε κυρίως τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες προδιαθέτοντας τους σε προβλήματα ψυχικής υγείας, αϋπνία, διαδικτυακό εκφοβισμό, άγχος, κατάθλιψη, παχυσαρκία, προβλήματα αυτοελέγχου, φυσιολογικό στρες, προβλήματα όρασης, περιπλάνηση του νου, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD). Ο εθισμός στα smartphone μειώνει την ικανοποίηση από τη ζωή και αυξάνει τις πιθανότητες κινδύνων για την υγεία και αρνητικών τρόπων σκέψης στους εφήβους.

Επιπλέον η εκτεταμένη χρήση των κινητών συσκευών έχουν αυξήσει τον φόβο απώλειας (FOMO). Ο φόβος της απώλειας έχει χαρακτηριστεί ως ανησυχία για την απώλεια καλών γεγονότων και διαδικτυακών συναναστροφών με τον περίγυρο ενός ατόμου. Θεωρείται επίσης ως κίνητρο για να παραμένει κάποιος ενημερωμένος για το τι κάνουν οι άλλοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα;

Η parallaxi συνομίλησε με ειδικούς του χώρου για να μας αναπτύξουν περεταίρω την επιρροή που έχουν οι κινητές συσκευές στην ψυχολογική, κοινωνική και μαθησιακή ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων.

Εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ανέπτυξαν χαρακτηριστικά για το θέμα:

“Η συμπεριφορά των παιδιών έχει αλλάξει δραστικά σε σχέση με παλαιότερα. Η διαχείριση των συναισθημάτων τους είναι ένας από τους σοβαρούς λόγους που επηρεάζει τη συμπεριφορά των παιδιών σήμερα. Από την καθημερινή μας τριβή με πολλούς μαθητές διαφόρων ηλικιακών τάξεων φαίνεται πως αυτό οφείλεται στις ώρες που τα παιδιά περνούν μόνα τους στο σπίτι με την οθόνη ενός κινητού ή tablet. Οι γονείς δουλεύουν πολύ και αρκετές ώρες οπότε για τα παιδιά έχουν μετατοπιστεί τα κοινωνικά τους πρότυπα. Τα παιδιά πλέον θεωρούν πως η εκπαίδευση δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία στην επαγγελματική τους αποκατάσταση ή για να καταφέρουν αυτό που ονειρεύονται. Έχει απαξιωθεί ο ρόλος του σχολείου αφού το σχολείο δεν μπορεί να ακολουθήσει αυτές τις εξελίξεις που συμβαίνουν με αστραπιαίες ταχύτητες.”

“Επιπλέον τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αυξημένη διάσπαση προσοχής η οποία οφείλεται σε δύο λόγους. Ο πρώτος οφείλεται στις μαθησιακές δυσκολίες που και αυτές είναι τρομερά αυξημένες. Ο δεύτερος στο ότι τα παιδιά μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας, χάνουν πολύ γρήγορα το ενδιαφέρον τους, επειδή τα βιβλία είναι ξεπερασμένα, το μάθημα είναι δασκαλοκεντρικό και τέλος αισθάνονται πως αυτά που διδάσκονται δεν θα τους χρησιμεύσουν πουθενά. Οι πληροφορίες στις οποίες εκθέτονται τα παιδιά καθημερινά είναι άπειρες και λόγω της ανάπτυξης και της δημιουργίας καινούργιων επαγγελματικών προσανατολισμών μέσω του διαδικτύου το σχολείο έχει μπει σε δεύτερη μοίρα”.

Ενώ εκπαιδευτικός της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μας αποκάλυψε πως παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της δυσορθογραφίας και της δυσλεξίας:

“Οι μαθητές έχουν πολύ περισσότερες μαθησιακές δυσκολίες τα τελευταία χρόνια. Παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της δυσορθογραφίας και της δυσλεξίας. Όλο και περισσότεροι μαθητές έχουν προβλήματα και ζητούν παράλληλη στήριξη. Πάντως οι αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών οφείλονται, κυρίως ως προς τη συμπεριφορά και την κοινωνικοποίησή τους, καθώς και στην οικογένεια η οποία έχει αλλάξει. Τα παιδιά και οι γονείς, λόγω του φόρτου εργασίας και των δύο πλευρών, βλέπονται σπάνια κατά τη διάρκεια της ημέρας και η έλλειψη αυτή επικοινωνίας δημιουργεί ακόμα και ψυχολογικά προβλήματα στα παιδιά , τα οποία αντικατοπτρίζονται στη συμπεριφορά τους.” 

“Επίσης η μείωση της επικοινωνίας έχει προκληθεί και από τη χρήση κινητών τηλεφώνων η οποία βλάπτει την ψυχική υγεία των παιδιών σε μεγάλο βαθμό επειδή τα απομονώνει και δεν τα αφήνει να επικοινωνήσουν σωστά. Αυτό που δυστυχώς δε γνωρίζουμε είναι οι σωματικές βλάβες που προκαλούν τα κινητά, για παράδειγμα στα μάτια ή στον εγκέφαλο και το οποίο θα φανεί στις επόμενες δεκαετίες.”

Η κυρία Χατζηπαζαρλή, ψυχολόγος, όταν ερωτήθηκε για την ανάπτυξη και την επιρροή των κινητών συσκευών αλλά και της χρήσης των ψηφιακών μέσων απάντησε πως φαίνεται να επηρεάζει δραστικά την εγκεφαλική και ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων δημιουργώντας προβλήματα όπως έλλειψη ή/και διάσπαση προσοχής.

Η πολύωρη επαφή των παιδιών με την ψηφιακή ζωή επηρεάζει αισθητά την ανάπτυξη τους. Ένα πολύ συχνό φαινόμενο κατά την εκτεταμένη χρήση των ψηφιακών μέσων να δημιουργείται στο παιδί έλλειψη προσοχής, καθώς ο εγκέφαλος του δεν είναι ακόμη σε θέση να επεξεργαστεί τον όγκο των δεδομένων που δέχεται. Επιπλέον, σύμφωνα με πρόσφατες ιατρικές μελέτες, και με τον ΠΟΥ, η έκθεση των βρεφών στα ψηφιακά μέσα απαγορεύονται. Η κατάλληλη ηλικία για έκθεση των νηπίων σε αυτά είναι μετά τα 2 έτη.

Επιπλέον μέσα από τη εκτεταμένη χρήση των κινητών συσκευών δημιουργείται στους εφήβους και στα ανήλικα παιδιά μια αίσθηση οικειότητας υπό τους όρους ενός “Δεύτερου Κόσμου”. Μέσα σε αυτόν οι περισσότερες συνθήκες είναι ιδανικές και δημιουργείται η λογική ότι κανείς δεν μπορεί να μας «βλάψει» εκεί. Για αυτό το λόγο παρατηρείται μεγάλη αύξηση της καθημερινής χρήσης στους εφήβους αλλά και αύξηση του διαδικτυακού εκφοβισμού.

“Ο όρος διαδικτυακός εκφοβισμός, αφορά την απειλή, εξύβριση, δημοσιοποίηση φωτογραφιών και την παρενόχληση παιδιών και εφήβων, μέσω των ψηφιακών μέσων. Θύματα αυτής της παρενόχλησης είναι συνήθως , ανήλικα άτομα με ιδιαίτερες ευαισθησίες ή αδυναμίες. Σε αυτή τη μορφή παρενόχλησης, συνήθως οι θύτες είναι άγνωστοι στα ανήλικα άτομα. Στόχος των θυτών είναι να γελοιοποιήσουν και να πλήξουν τα θύματα. Συγκεκριμένο μοτίβο σε αυτή την παραβατική συμπεριφορά από τους θύτες δεν υπάρχει”.

“Για την αποφυγή τέτοιων περιστατικών, οι γονείς αλλά και οι εκπαιδευτικοί, καλό θα είναι να ενημερώνουν από νωρίς τα παιδιά τους για τους κινδύνους που εγκυμονεί η χρήση των σόσιαλ. Οφείλουμε όλοι μας να εξηγήσουμε στα παιδιά, ότι η χρήση του διαδικτύου, μπορεί να είναι τρομερά ωφέλιμο για όποιον το χρησιμοποιεί ορθά. Απεναντίας, μπορεί να γίνει ένα τρομερό «όπλο» για όποιον δεν γνωρίζει τα όρια του. Όπλο που μπορεί να βλάψει και τον ίδιο, αλλά και έναν συνάνθρωπο του”.