Εσύ τι φοβάσαι;

Όλοι έχουμε φοβίες, όσο ατρόμητοι και αν δείχνουμε ότι είμαστε στους άλλους.

Οι φοβίες αυτές μπορεί να φαινομενικά μικροί, αλλά μόνο οι ίδιοι γνωρίζουμε πόσο μας επηρεάζουν και πόσο ψυχοφθόροι μπορεί να γίνουν.

Πολλοί μπορεί να μπερδεύουν τον όρο φοβία με αυτόν του φόβου, οι οποίοι στην πραγματικότητα διαφέρουν αρκετά. Με τον όρο φοβία δηλώνεται η έντονη ανησυχία, το άγχος και η εμμονή ενός ατόμου η οποία υφίσταται παρότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει αληθινός κίνδυνος.

Η φοβία και ο φόβος έχουν αρκετές ομοιότητες αλλά δεν είναι απαραίτητα το ίδιο, με τον φόβο να είναι ένας μηχανισμός προειδοποίησης για την αντιμετώπιση πραγματικού κινδύνου, ενώ η φοβία μια δυσλειτουργική αντίδραση απέναντι σε μη υπαρκτό κίνδυνο και η οποία δεν προσφέρει πραγματική προστασία.

Η φοβία ενός ατόμου μπορεί να οφείλεται είτε σε μια άσχημη εμπειρία, είτε σε άγχος ενδεχόμενης αποτυχίας, είτε σε άλλες αιτίες. Τα αποτελέσματα πάντως είναι σίγουρα δυσάρεστα, εφόσον το άτομο αναγκάζεται να αποκόβεται από δραστηριότητες που έχουν σχέση με την συγκεκριμένη φοβία και να ζουν σε άγχος ή ακόμη και πανικό όταν πρόκειται να το αντιμετωπίσουν. Οδηγούν σε έντονο φόβο και μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση συμπτωμάτων όπως ζάλη, ναυτία και δύσπνοια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να κλιμακωθούν σε μια ολοκληρωμένη κρίση πανικού.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας υποδεικνύει ότι οι φοβίες επηρεάζουν περίπου το 10% των ενηλίκων κάθε χρόνο. Αυτές οι φοβίες συνήθως εμφανίζονται κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία και συνεχίζονται στην ενήλικη ζωή. Επίσης, επηρεάζουν διπλάσιο αριθμό γυναικών από ό,τι ανδρών.

Ας δούμε ποιες είναι οι πιο συχνές φοβίες που κυριαρχούν εμάς και τους γύρω μας και μερικά tips για να τις αντιμετωπίσουμε. 

Κλειστοφοβία 

Στενά συνδεδεμένος φόβος, με τον φόβο για τα αεροπλάνα, τα άτομα με αυτόν τον φόβο αισθάνονται ότι σε έναν στενό χώρο οι τοίχοι κλείνουν πάνω τους και δεν έχουν διέξοδο διαφυγής. Πολλές φορές αυτή η φοβία μπορεί να έχει γενετική προδιάθεση ή να έχει πυροδοτηθεί από τραυματική εμπειρία.

Αγοραφοβία 

Σε αντίθεση με την κλειστοφοβία, η αγοραφοβία είναι φόβος ανοιχτών χώρων και πρόκειται για μία περίπλοκη κατάσταση, που συχνά συνδέεται και με κοινωνικές φοβίες και μπορεί να παγιδεύσει τους ανθρώπους στα σπίτια τους καθιστώντας μια φυσιολογική ζωή σχεδόν αδύνατη.

Θεωρείται ίσως η πιο συνηθισμένη φοβία στην Ιαπωνία, με τα άτομα που πάσχουν από αυτή, να επιλέγουν μία ζωή κλεισμένη στο σπίτι, χωρίς να βγαίνουν καθόλου, δημιουργώντας την μόδα των σύγχρονων ερημιτών Χικικομόρι.

Υψοφοβία – Ακροφοβία 

Η ακροφοβία, ή αλλιώς υψοφοβία, επηρεάζει περισσότερο από το 6% των ανθρώπων. Ο φόβος αυτός μπορεί να οδηγήσει σε κρίσεις άγχους και αποφυγή υψηλών θέσεων. Τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη φοβία μπορεί να κάνουν μεγάλη προσπάθεια να αποφύγουν ψηλά μέρη όπως γέφυρες, πύργους ή ψηλά κτίρια.

Ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις αυτός ο φόβος για τα ύψη μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας τραυματικής εμπειρίας, η τρέχουσα σκέψη υποδηλώνει ότι αυτός ο φόβος μπορεί να έχει εξελιχθεί ως προσαρμογή σε ένα περιβάλλον στο οποίο η πτώση από ύψος αποτελούσε σημαντικό κίνδυνο.

Ενώ είναι σύνηθες για τους ανθρώπους να έχουν κάποιο βαθμό φόβου όταν βρίσκονται σε ύψη, αυτή η φοβία περιλαμβάνει έναν σοβαρό φόβο που μπορεί να οδηγήσει σε κρίσεις πανικού και συμπεριφορές αποφυγής.

Αεροφοβία

Η αεροφοβία, ή ο φόβος των πτήσεων, επηρεάζει μεταξύ 10% και 40% των ενηλίκων των ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι τα αεροπορικά ατυχήματα είναι στην πραγματικότητα πολύ σπάνια. Περίπου 1 στους 3 ανθρώπους έχει κάποιο επίπεδο φόβου για τις πτήσεις. Ορισμένα από τα συνήθη συμπτώματα που σχετίζονται με αυτή τη φοβία περιλαμβάνουν τρέμουλο, ταχυκαρδία και αίσθημα αποπροσανατολισμού.

Ο φόβος της πτήσης μερικές φορές κάνει τους ανθρώπους να αποφεύγουν εντελώς τις πτήσεις. Συχνά αντιμετωπίζεται με τη θεραπεία έκθεσης, κατά την οποία ο πελάτης εισάγεται σταδιακά και προοδευτικά στην πτήση. Το άτομο μπορεί να ξεκινήσει απλώς με το να φαντάζεται τον εαυτό του σε ένα αεροπλάνο, πριν φτάσει σιγά σιγά στο να κάθεται πραγματικά σε ένα αεροπλάνο και τελικά να παρακολουθεί μια πτήση.

Αρρωστοφοβία

Η αρρωστοφοβία αποτελεί μια μορφή άγχους υγείας και αφορά τον υπερβολικό και αδικαιολόγητο φόβο των ασθενειών ή του να πάθουμε κάτι σοβαρό.

Η αρρωστοφοβία, γνωστή και ως νοσοφοβία ή πάθος υγείας, είναι μια μορφή άγχους υγείας όπου ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται με υπερβολικό τρόπο το φόβο της ασθένειας ή του να πάθει κάτι σοβαρό υγειονομικά.

Οι άνθρωποι με αρρωστοφοβία μπορεί να είναι συνεχώς απασχολημένοι με τις πιθανότητες της ασθένειας και να αναζητούν συνεχώς σημάδια ασθένειας στον εαυτό τους ή στους άλλους. Αυτό μπορεί να τους οδηγήσει σε υπερβολικές ιατρικές εξετάσεις και να δυσκολεύει την απόλαυση της ζωής, εξαιτίας του συνεχούς φόβου της αρρώστιας.

Μικροβιοφία

Η μικροβιοφοβία είναι μία ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή που εκδηλώνεται με τη μορφή έμμονης ιδέας.

Η μικροβιοφοβία δεν στηρίζεται σε λογικές σκέψεις και ο πάσχων φοβάται συνεχώς τα μικρόβια, τους ιούς και τις ασθένειες.

Ο φόβος τους έγκειται στο να μην γίνουν οι οικείοι τους φορείς μικροβίων και παθήσεων που μπορεί να τους κοστίσουν την υγεία τους ή την υγεία άλλων ατόμων.

Πίσω από τη νόσο κρύβεται πάντα το στρες και η αγωνία μήπως χάσει το άτομο κάτι που έχει κατακτήσει, εν προκειμένω την υγεία του, και αποκλειστεί κοινωνικά. Συνήθως η πάθηση προέρχεται από κάποια τραυματική εμπειρία που έχει ζήσει στο παρελθόν και συνδέεται με την κοινωνική του απομόνωση λόγω της ύπαρξης κάποιας ασθένειας.

Εντομοφοβία

Είναι μικρά, σέρνονται και συχνά δαγκώνουν, επομένως είναι κατανοητό γιατί σε πολλούς ανθρώπους δεν αρέσουν οι αράχνες και τα έντομα.

Βέβαια σε ορισμένους ανθρώπους η φοβία αυτή έχει προχωρήσει σε επίπεδα κρίσεων πανικού όταν έρχονται αντιμέτωποι με αυτά και μπορεί να είναι απόλυτα δικαιολογημένη αν το άτομο είναι για παράδειγμα αλλεργικό στα τσιμπήματα εντόμων, σε βαθμό απειλητικό για τη ζωή του.

Αιμοφοβία

Η αιμοφοβία, ή ο φόβος για το αίμα, είναι μια κοινή ειδική φοβία. Οι πάσχοντες από αυτήν την πολύ κοινή φοβία φοβούνται τη θέα του αίματος τους, τη θέα του αίματος ενός άλλου ατόμου ή ενός ζώου.

Μερικές φορές φοβούνται ακόμα και τυπωμένες ή κινηματογραφημένες εικόνες αίματος. Το αίμα μπορεί να τους θυμίζει τη δική τους ευαλωτότητα σε τραυματισμούς και το ενδεχόμενο του θανάτου.

Οι περισσότεροι τύποι ειδικών φοβιών προκαλούν αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης. Αντίθετα όμως λετουργεί η αιμοφοβία και άλλες φοβίες με έγχυση αίματος, που προκαλούν συχνά πτώση της αρτηριακής πίεσης και του καρδιακού ρυθμού.

Η ξαφνική πτώση μπορεί να οδηγήσει σε λιποθυμία, μια σχετικά κοινή απάντηση στην εμφάνιση αίματος. Επίσης το άγχος, το τρέμουλο, αλλά και η γαστρεντερική δυσφορία, είναι συνηθισμένα συμπτώματα τις ώρες και τις ημέρες πριν από μια επερχόμενη εξέταση αίματος.

Πώς να τις αντιμετωπίσετε

Υπάρχουν δύο μηχανισμοί που συμβάλλουν στη διατήρηση των φοβιών. Ο πρώτος είναι αυτό που ονομάζουμε «επιλεκτική προσοχή». Όταν έχουμε την πεποίθηση ότι μία κατάσταση είναι απειλητική, η προσοχή μας εστιάζεται σε μηνύματα από το περιβάλλον που είναι συμβατά με την αντίληψή μας.

Ο δεύτερος μηχανισμός ονομάζεται «αποφυγή». Το άτομο που έχει τη φοβία αποφεύγει συστηματικά την κατάσταση που φοβάται, με αποτέλεσμα να οδηγείται στην υπερεκτίμηση του κινδύνου που διατρέχει αν εκτεθεί στην εν λόγω κατάσταση.

Τα παραπάνω δεν εμποδίζουν το άτομο να κατανοεί ότι ο φόβος του δεν έχει απολύτως ρεαλιστική βάση. Επίσης, η γνώση ότι ο φόβος είναι παράλογος δεν σημαίνει ότι τα άτομα που παρουσιάζουν φοβίες δεν νιώθουν έντονα συμπτώματα άγχους όταν έρχονται αντιμέτωπα με την κατάσταση την οποία φοβούνται.

Η αντιμετώπιση των φοβιών βασίζεται σε αυτό που ονομάζουμε «έκθεση».

Το άτομο υπομένει το άγχος του και έρχεται αντιμέτωπο με την κατάσταση που φοβάται για διάστημα αρκετό, ώστε να νιώσει το άγχος του να υποχωρεί.

Με αυτό τον τρόπο, αποκτά μία εμπειρία που είναι αντίθετη με την αντίληψή του ότι η κατάσταση που συνδέεται με τη φοβία του είναι όντως επικίνδυνη.

Επαναλαμβάνοντας αυτήν την άσκηση πολλές φορές, σύντομα η φοβία υποχωρεί.

Ωστόσο, για να έχει νόημα η έκθεση, θα πρέπει το άτομο όντως να πιστεύει ότι αν εκτεθεί στην κατάσταση που του προκαλεί φόβο και δεν συμβεί τίποτα, τότε ο φόβος του ήταν κάπως υπερβολικός. Σε αντίθετη περίπτωση, απλώς υπομένει με τρόμο τη δυσάρεστη κατάσταση και φυσικά η φοβία του δεν υποχωρεί.

*Με πληροφορίες από Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς, psychologynow.gr, smartcns.gr