Ο Φάρος: Ένα οδυνηρό και συγκλονιστικό ψυχογράφημα πάνω στον ανδρισμό

Ο Πάνος Αχτσιόγλου παρακολούθησε την νέα ταινία του Ρόμπερτ Έγκερς «Ο Φάρος» και καταθέτει την κριτική του.

Ο Φάρος

Σκηνοθεσία: Robert Eggers

Ηθοποιοί: Robert Pattinson, Willem Dafoe

Τέσσερα χρόνια μετά το υποβλητικό «The Witch» ο Ρόμπερτ Έγκερς επιβεβαιώνει το πολυσχιδές ταλέντο του παραδίδοντας ένα κλειστοφοβικό θρίλερ και ταυτόχρονα μια παράξενα μελαγχολική ιστορία-θρύλο για την ανυπόφορη γοητεία της μοναξιάς και για το εσωτερικό σκοτάδι που πολλές φορές είναι πιο μαύρο, πιο ερεβώδες και από την πιο βαθιά αφέγγαρη νύχτα.

Αναπαράγοντας τη ρήση κάποιου, και συμφωνώντας στο έπακρο με την προσέγγισή του, ο υπέροχος «Φάρος» του Ρ. Έγκερς, αυτό το αριστουργηματικό φιλμ σχεδόν σε όλα τα επίπεδα, είναι για την ανδρική ψυχοσύνθεση ό,τι ακριβώς είναι το «Περσόνα» του Μπέργκμαν για τη γυναικεία. Ένα οδυνηρό και ταυτόχρονα συγκλονιστικό ψυχογράφημα πάνω στον ανδρισμό, που φέρνει στο φως την προαιώνια ανωριμότητα, ίσως και τη μη εξέλιξη του ανδρικού φίλου, πλαισιωμένη από έναν αέναο ανταγωνισμό, πρόσταγμα του φαλλού, αναζήτησης του μητρικού υποκατάστατου, και απόλυτης επιβεβαίωσης μέσω της κατάκτησης του ιδεατού αιδοίου. Μέσα σε όλα αυτά, το σπουδαίο φιλμ του σκηνοθέτη του εξίσου σημαντικού «The Witch», ίσως του πιο ατμοσφαιρικού αμερικάνικου χόρορ της δεκαετίας, βρίσκει χώρο και χρόνο να στοχαστεί ανοιχτά πάνω στη μοναξιά, την ανάγκη για δέσιμο, το ακατέργαστο ένστικτο και συναίσθημα που μπορούν να γεννήσουν τέρατα, τους φροϋδικούς συμβολισμούς που γεννά η κάθε απόπειρα επεξήγησης ανθρώπινης συμπεριφοράς, το ταξίδι στα άδυτα της επιθυμίας που σε οδηγεί πιο βαθιά στο σκοτάδι (ή στο φως, όπως το πάρει κανείς) και από το οποίο δεν υπάρχει ούτε λυτρωμός αλλά ούτε και επιστροφή.

Συναντώντας στην εξαίσια αυτή διαδρομή του τον Τριερ αλλά και τον Αρονόφσκι, τον Θεό και τον Αντίχριστο, ο Έγκερς επιμελείται με εξαντλητική προσοχή (πρέπει κάποιος να δει το φιλμ μόνο και μόνο για να «ακούσει» το μιξάζ, ένα από τα πληρέστερα των τελευταίων χρόνων) την κάθοδο στην τρέλα δύο φαροφυλάκων, ενός ημίτρελου γέρου (υπέροχος όπως σχεδόν πάντοτε ο Γουίλεμ Νταφόε) και ενός νέου με ένα ένοχο μυστικό (ο εξίσου συγκλονιστικός Ρόμπερτ Πάτινσον) που παλεύουν, κυλιούνται, πίνουν, ονειρεύονται και αναμετρώνται διαρκώς σε μια απομονωμένη βραχονησίδα-φάρο στη μέση του πουθενά. Καθώς το μικρό κομμάτι γης γίνεται έρμαιο στα στοιχεία των καιρών, έτσι έρμαιο γίνεται και ο ψυχισμός τους, εκφρασμένος με μια απίθανη πρόζα (εμπνευσμένη απο τις θαλασσοδαρμένες σημειώσεις του ίδιου του Χέρμαν Μέλβιλ) που θα ζήλευαν οι μεγαλύτεροι συγγραφείς νουβελών για ναυτικούς. 

Οι δύο μοναδικές ερμηνείες της ταινίας αλληλοσυμπληρώνονται με τρόπο που έχουμε να δούμε εδώ και καιρό, η κλειστοφοβική κροπαρισμένη κινηματογράφηση δεν αφήνει ούτε μια αναπνοή να πάει χαμένη και το βούλιασμα στο βούρκο του τρομακτικού θρύλου (ή της παράνοιας, όπως θέλει το ερμηνεύει κανείς) γίνεται με τέτοιο απτό τρόπο που θαρρείς η ίδια η κόπια ζέχνει αλμύρα, ιδρώτα, σπέρμα, χειροποίητο αλκοόλ. 

Ο “Φάρος” αποτελεί την επιτομή του ιδιοσυγκρασιακού φιλμ που ανυψώνει τον σκηνοθέτη του στην κορυφή της καλλιτεχνικής του απόδοσης και επιβάλει πολλαπλές θεάσεις μόνο και μόνο για να σε κάνει να μπορέσεις να ξανανιώσεις, σχεδόν εμμονικά, ό,τι ένοιωσες την πρώτη φορά. Να βιώσεις αυτό το «πρωτόγονο» που αναδίδει το φιλμ, να συμφωνήσεις ηχηρά χωρίς καλά καλά να ξέρεις το γιατί. Να λουστείς με το φως της απόλυτης ομορφιάς που γίνεται κατάρα. Της ομορφιάς που δεν πρόκειται να αγγίξεις ποτέ, ίσως γιατί δεν μπορείς τελικά να αντέξεις, όσο κι αν τη λαχταράς.

https://www.youtube.com/watch?v=XmRfMPFiYZo

4/5 αστέρια

Πάνος Αχτσιόγλου