Γιατί οι σημερινοί γονείς βρίσκονται μπροστά σε αδιέξοδο;

Ο ρόλος του γονέα τα τελευταία, ειδικά, χρόνια είναι πολλαπλός, η αποστολή του είναι ιδιαίτερη και έχει μεταμορφωθεί σε μια πολύπλευρη φιγούρα, με το θεσμό της οικογένειας να βάλλεται από μια παγκόσμια κρίση ψυχικής υγείας.

Είναι κάτι τέτοιου είδους στατιστικά τα οποία πυροδοτούν σκέψεις και ανησυχίες:  Το 41 % των Αμερικάνων γονέων, είναι τόσο αγχωμένοι που δεν μπορούν να λειτουργήσουν όπως θα επιθυμούσαν. Σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση του Surgeon Genral ,Vivek Murphy, το 48% των γονέων που ερευνήθηκαν δήλωσαν χαρακτηριστικά πως το άγχος τους τους καταβάλλει.

Τα δεδομένα δεν είναι καλύτερα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σε μια έρευνα που διεξήχθη το περασμένο έτος για το Ταμείο Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά, το 49% των γονέων με παιδιά κάτω των τεσσάρων, δήλωσαν πως αισθάνονταν καταβεβλημένοι και “σκαλωμένοι” μέσα στο περασμένο έτος ( το 43% ένιωθε άγχος, το 36% ένιωθε αβοήθητο, το 26% μοναξιά).

Από όποια οπτική και να το δει κανείς, τα ποσοστά αυτά είναι άκρως ανησυχητικά και απεικονίζουν τις κρίσιμες συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι γονείς πλέον. Δεν είναι καινούριο, όμως , πλέον. Σε ένα άρθρο στους New York Times, με τίτλο “Οι μητέρες της Αμερικής βρίσκονται σε κρίση”, που δημοσιεύτηκε το 2021, περιγραφόταν η οικονομική και συναισθηματική καταστροφή, η οποία υπερφορτίστηκε από την πανδημία.

Γιατί αυτό δεν αντιμετωπίζεται ως επείγον περιστατικό; Διότι είναι ή δύσκολο ή ακριβό για να αντιμετωπιστεί, ή μάλλον και τα δύο. Ο μεγαλύτερος παράγοντας που προκαλεί άγχος στους γονείς στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι ο οικονομικός: Οι φτωχότερες οικογένειες δύσκολα αντιμετωπίζουν την οικονομική κρίση όπως είναι επόμενο, ενώ ο αριθμός των ανήμπορων παιδιών έχει τριπλασιαστεί από το 2017.  Η αντιμετώπιση των καίριων αυτών ζητημάτων απαιτεί τεράστιο κεφάλαιο.

Ακόμη και οι γονείς που βρίσκονται πάνω από το όριο της φτώχειας, αναγκάζονται να πάρουν περιοριστικές αποφάσεις για τα οικονομικά τους. Το Φεβρουάριο, μια έρευνα διαπίστωσε ότι από τους 35.800 γονείς, το 45,9% με παιδί κάτω των πέντε ετών, έχουν αναλάβει χρέη ή έχουν αποσύρει τις αποταμιεύσεις τους για να πληρώσουν για τη φροντίδα των παιδιών. Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου δείχνουν μηδαμινή διάθεση να τις επιδοτήσουν (παρόλο που είναι οικονομική αφέλεια να αφήσουμε 250.000 γυναίκες να εγκαταλείψουν το εργατικό δυναμικό επειδή δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να μην το κάνουν).

Δεν είναι μόνο οικονομικό το πρόβλημα. Η γονική μέριμνα είναι εγγενώς αγχωτική: Ανησυχείς, δεν κοιμάσαι, μαλώνεις με τον δεύτερο γονέα του παιδιού/ών, ή ταλαιπωρείσαι μόνος σου. Ο χρόνος σου δεν είναι πλέον δικός σου. Εξωγενείς, μάλιστα, παράγοντες, μπορεί να καταστήσουν την κατάσταση, αφόρητη: είδος εργασίας και ωράριο εργασίας που δεν συνάδουν με τις ώρες που χρειάζεται να αφιερώσει ένας γονιός στο παιδί του, απομόνωση από το οικογενειακό περιβάλλον και τον κοινωνικό κύκλο, άγχος για όσα καταναλώνει το παιδί, τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά, ο φόβος για το μέλλον του πλανήτη και της φύσης, το οποίο κρίνεται αβέβαιο και κανείς γονιός δεν ονειρεύεται για το παιδί του. Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν διορθώνεται με εύκολο τρόπο, για να είμαστε ειλικρινείς.

Ακόμη και η έλλειψη ανησυχίας για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γονείς και ο εφησυχασμός που παρατηρείται, είναι αρνητικό σημάδι. Οι πολιτικοί μπορεί να μιλούν περιστασιακά για τα οικογενειακά ζητήματα, αλλά σπάνια προσφέρουν τη βοήθεια που χρειάζονται οι οικογένειες.

Οι γονείς συνεχίζουν και νοιάζονται. Συνεχίζουν να ανέχονται, μέχρι που δεν θα μπορούν άλλο. Αυτές όμως οι δυσκολίες ίσως αποτελέσουν ανασταλτικό παράγοντα στην επιθυμία των νέων να δημιουργήσουν οικογένεια. “Δεν μπορώ να πω με σιγουριά, πως αν πήγαινα πίσω στο χρόνο θα αποφάσιζα να κάνω παιδιά”, ανέφερε ένας γονιός σε ξένο μέσο ενημέρωσης.

Ακόμη κι αν επικεντρωθεί κανείς μόνο στην οικονομική δυσχέρεια, είναι μεγάλο το φορτίο των ευθυνών και των υποχρεώσεων: Η γήρανση, η συρρίκνωση του πληθυσμού, απαιτούν νεότερους σε ηλικία εργαζομένους. “Η αποδεδειγμένη και δυσάρεστη αλήθεια είναι ότι οι πιέσεις που βιώνουν οι γονείς, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο περνούν στα παιδιά, τα οποία επηρεάζουν τις οικογένειες και την κοινωνία ως σύνολο”, όπως θέτει η συμβουλευτική του Murphy, αναφέροντας πολλαπλές μελέτες σχετικά με τις δυσμενείς επιπτώσεις που ακολουθούν: κακή υγεία, χαμηλή αυτοπεποίθηση, αναπτυξιακές διαταραχές κ.α. Οι οικογένειες που αντιμετωπίζουν προβλήματα, πέρα από τα πρακτικά, έρχονται αντιμέτωπες και με τα ψυχολογικά ζητήματα.

“Η ανατροφή παιδιών είναι σκληρή δουλειά” είπε ο Murphy. Ακούμε πολύ συχνά από πολιτικούς για το ζήτημα των υπογεννήσεων , αλλά πότε θα ξεκινήσουν να νομοθετούν σαν να νοιάζονται όντως;

Ταυτόχρονα, ωστόσο, μια μερίδα γονέων φαίνεται να εστιάζει, με όχι και τόσο υγιή τρόπο, στην απασχόληση των παιδιών με πληθώρα δραστηριοτήτων, εκτός σχολικού ωραρίου. Δίνεται τεράστια προσοχή και χρηματικά ποσά στην ανάπτυξη κάθε πιθανής δεξιότητας, μιας και ενυπάρχει ο φόβος πως τα παιδιά θα δυσκολευτούν να επιτύχουν και κατ’ επέκταση να ευτυχήσουν. Αυτή η προσέγγιση, γνωστή και ως “εντατική γονεϊκή μέριμνα“, απαιτεί συστηματική καλλιέργεια ταλέντων, ακαδημαϊκής προόδου και των προοπτικών των παιδιών, μέσω κάθε λογής δραστηριοτήτων.

Ο Vivek Murphy, ωστόσο, προειδοποιεί πως η γονεϊκή αυτή μέριμνα έχει ξεπεράσει κάποια όρια. Η ανταγωνιστικότητα πλέον σε κάθε πτυχή της ζωής μας, είναι ένας κύριος λόγος που ωθεί τους περισσότερους γονείς σε υπερβολικές μεθόδους και τακτικές. Τα μέσα κοινωνική δικτύωσης, επίσης, συμβάλλουν στην συνεχή σύγκριση μεταξύ των γονέων, ενώ οι αλλεπάλληλες τεχνολογικές εξελίξεις σε συνδυασμό με την αμερικανική κουλτούρα της ατομικής ευθύνης, καθιστά την ανατροφή των παιδιών καθήκον των γονέων και όχι της κοινωνίας.

Ακόμη, οι Η.Π.Α, έχουν ελάχιστες ομοσπονδιακές πολιτικές οικογενειακής υποστήριξης, όπως άδειες μετ’ αποδοχών ή επιδοτήσεις για παιδική φροντίδα. Ορισμένοι συντηρητικοί, υποστηρίζουν πως οι κοινότητες πρέπει να υποστηρίζουν τους γονείς και όχι προγράμματα επιδοτούμενα από το κράτος.

Ο Murphy προτείνει μια αναθεώρηση της γονεϊκής προσέγγισης, προτείνοντας πως η κοινωνία πρέπει να αντιμετωπίζει την ανατροφή των παιδιών, ως συλλογικό αλλά και “ιερό” έργο. Ακόμη, προτρέπει τους γονείς να αφιερώνουν χρόνο στον εαυτό τους, χωρίς ενοχές, μιας και η δικής τους ευημερία επηρεάζει άμεσα και την ευημερία των παιδιών τους.

πηγή: TheGuardian

«Τα παιδιά χρειάζονται γονείς»

Στην Parallaxi μιλά για το θέμα η Μαρία Σγουρού, Αναπτυξιακή ψυχολόγος ΑΠΘ, ψυχοθεραπεύτρια, υποψήφια διδάκτωρ στο ΠΑΜΑΚ και ιδιοκτήτρια κέντρου ψυχοθεραπείας στο κέντρο της Θεσσαλονίκης.

Έχει παρατηρηθεί, πως η γενιά των millenials, αντιμετωπίζει τον γονεϊκό ρόλο με έναν αρκετά διαφορετικό τρόπο, σε σχέση με παλαιότερες γενιές, χωρίς όμως να αποβάλλει ορισμένα χαρακτηριστικά.

“Η γενιά των millenials, γεννήθηκαν οι ίδιοι σε μια πολύ μεταβατική περίοδο, μεταξύ συντήρησης και προόδου”, μας λέει η κ. Σγουρού. “Αναγκάστηκαν” να γίνουν προοδευτικοί ως γονείς, υιοθετώντας, ωστόσο, μερικά από τα συντηρητικά μοτίβα που υπέστησαν από τους γονείς τους. Πλέον, οι γονείς είναι αρκετά εξοικειωμένοι με την ψυχική υγεία και ζητήματα πιο ελεύθερης ανατροφής, ενώ τους ενδιαφέρει αρκετά να ακούσου όσα έχει να τους πει το παιδί τους”, συνέχισε. “Η γονεϊκότητα έχει σίγουρα αλλάξει ρόλο : Πλέον, ο γονέας λειτουργεί περισσότερο ως σύμβουλος, ενώ μια πολύ σημαντική διαφορά που παρατηρείται είναι πως οι millenials γονείς δεν φοβούνται να ζητήσουν βοήθεια και συμβουλευτική , για το καλό των παιδιών τους. Έχουν περιοριστεί τα ταμπού, ωστόσο, ένα σημαντικό αρνητικό χαρακτηριστικό αυτών των γονέων, είναι πως λόγω της ανάπτυξης των social media, πολλοί εξ αυτών, έχουν καθυστερήσει να ωριμάσουν και δρουν ως έφηβοι στην οικογένεια που έχουν δημιουργήσει, αντί ως γονείς“.

Εκτός από τις πρακτικές δυσκολίες που οφείλει να ξεπεράσει ένας γονιός, υπάρχουν και ορισμένα ψυχολογικά εμπόδια που χρειάζεται να προσπεράσει κανείς, εκτελώντας το ρόλο του ως γονιός, στη σημερινή εποχή.

“Η γονεϊκή διαδικασία, όπως πάντα έτσι και στις μέρες μας, αποτελεί μια τεράστια ευθύνη και καταλαμβάνει σημαντικό ρόλο στην αναδόμηση την προσωπικότητας ενός ατόμου, όλο το ιεραρχικό σύστημα των αναγκών αλλάζει. Μεγάλη δυσκολία αποτελεί και η συνθήκη της οικονομικής και κοινωνικής δυσπραγίας, η οποία παρατηρείται στην κοινωνία μας. Οι ίδιοι τρέχουν και δεν προλαβαίνουν, προκειμένου να καλύψουν όλες τις ανάγκες του παιδιού/ών, ενώ πολλές φορές αναγκάζονται να εργαστούν και σε δεύτερη δουλειά”, τόνισε η ψυχολόγος. “Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, τα παιδιά να μεγαλώνουν “μόνα” τους και το ρόλο νταντάς να αναλαμβάνει το διαδίκτυο και το κινητό“.

Σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα αποτελεί και το φαινόμενο της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα, το οποίο απασχολεί τόσο την κυβέρνηση, όσο και τους ειδικούς. Οι περισσότεροι νέοι πλέον, διστάζουν να πάρουν την απόφαση να δημιουργήσουν οικογένεια, ή ακόμη και να το αποφασίσουν, σπάνια δείχνουν πρόθεση για ανατροφή δεύτερου ή τρίτου παιδιού.

“Πλέον οι άνθρωποι δεν μπαίνουν στη διαδικασία να γεννήσουν παιδιά, ούτε καν το πρώτο τους. Οι millenials, είναι η δυσκολότερη γενιά για να γίνουν γονείς και σκέφτονται χίλιες φορές πριν αποφασίσουν καν να κάνουν το πρώτο τους παιδί. Αγχώνονται, όσον αφορά της παροχής ενός αξιοπρεπούς επιπέδου ζωής και συχνά συγκρίνουν τον τρόπο που μεγάλωσαν οι ίδιοι, με τον τρόπο που θα μεγάλωναν οι ίδιοι τα δικά τους παιδιά”, ανέφερε η ειδικός.

Στη σημερινή κοινωνία, παρατηρείται έντονα και η αγωνία των γονέων για συμμετοχή των παιδιών σε όλο και περισσότερες δραστηριότητες. Η συνθήκη αυτή, ωστόσο, κρύβει ορισμένες αρνητικές συνέπειες, τόσο για την πλευρά των γονέων, όσο και για την πλευρά των παιδιών.

“Τα παιδιά δεν χρειάζονται περισσότερες δραστηριότητες, ιδιαίτερα μαθήματα, ή περισσότερους δασκάλους. Τα παιδιά χρειάζονται γονείς. Φαίνεται ότι οι νέοι γονείς δεν είναι έτοιμοι, πολλές φορές να επιτελέσουν το γονεϊκό ρόλο. Τρέχουν το παιδί από δραστηριότητα σε δραστηριότητα, για να αναλάβει κάποιος άλλος την ευθύνη και για να διασκεδάσουν οι ίδιοι τις δικές τους τύψεις“, τονίζει η κα. Σγουρού. “Παραδίνονται εξ’ ολοκλήρου στην εποχή της πληροφορίας και της εμπορευματοποίησης“.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται και στο δέκτη όλης αυτής της διαδικασίας και ερεθισμάτων της καθημερινότητας, στα παιδιά. Οι συνέπειες που έχει στην προσωπικότητα του παιδιού, η αλλεπάλληλη ενασχόληση με εξωσχολικές δραστηριότητες, μπορεί να μην έχει πάντα την καλύτερη έκβαση.

“Νομίζω ότι οι γονείς πλέον, επιθυμούν να μειώνουν όλο και περισσότερο τον χρόνο που περνούν με τα παιδιά, για να μην αντιμετωπίσουν τη δυσκολία που έχει η διαδικασία προσέγγισης και κατανόησης ενός παιδιού. Η συνεχής συμμετοχή των παιδιών σε δραστηριότητες, έχει ως αποτέλεσμα την εντατικοποίηση της καθημερινότητας του παιδιού“, ανέφερε η κα. Σγουρού. “Από ένα ελεύθερο μικρό ανθρωπάκι, μεταμορφώνεται σε ένα ον που έχει ως στόχο να επιτελεί και να επιτυγχάνει. Τρέχει από τη μια ασχολία στην επόμενη, στις οποίες κρίνεται και έτσι αναπτύσσει από μικρή ηλικία, το άγχος της επίδοσης“, συνέχισε. “Ουσιαστικά, ζώντας σε μια τόσο πολυάσχολη πραγματικότητα, το παιδί δεν καταφέρνει να γνωρίσει εις βάθος τους γονείς του, αλλά ούτε και οι γονείς, το ίδιο το παιδί και καταλήγει να παίρνει τη μορφή ενός ρομπότ, χωρίς ταυτότητα“, συνέχισε.

Πολλοί γονείς, αντιμετωπίζουν δυσκολία στην ανταπόκριση σε κάθε πτυχή της ζωή ενός παιδιού. Τις περισσότερες φορές, κάνουν το καλύτερο δυνατό για να καλύψουν τις φυσικές και σωματικές ανάγκες του παιδιού τους, αλλά έρχονται αντιμέτωποι με σημαντικά εμπόδια όταν πρόκειται για ψυχική και συναισθηματική σύνδεση.

“Είναι εύκολο στους γονείς να εστιάζουν στην κάλυψη πρακτικών αναγκών του παιδιού, αλλά δυσκολεύονται να αντέξουν όλο το βάρος και την πίεση που απαιτεί η διαδικασία να “κατέβουν” επίπεδο και να επικοινωνήσουν με έναν άνθρωπο που δεν είναι το ίδιο ανεπτυγμένος με αυτούς. Η επαφή με τα παιδιά θέλει κόπο“, εξήγησε η ψυχολόγος.

“Δεν χρειάζεται κανείς να είναι τέλειος, για να γίνει γονιός. Χρειάζεται να είναι αρκετά καλός“, τόνισε η κα.Σγουρού. “Οι άνθρωποι, όμως συνήθως, δεν επιλέγουν να γίνουν γονείς για το σωστό λόγο : Να παρέχουν ένας αξιοπρεπή και αξιόλογο γονέα σε ένα παιδάκι. Επιθυμούν την απόκτηση παιδιού, κατά κόρων, για κοινωνικούς, συναισθηματικούς, αλλά και λόγους πίεσης, αλλά όχι πάντα για το σωστό λόγο, για την αγάπη.

“Σημασία έχει να σκεφτόμαστε για ποιο λόγο επιθυμούμε να γίνουμε γονείς και αν αυτός ο λόγος είναι βαθιά ριζωμένος μέσα μας. Οφείλουμε να σταματήσουμε να κάνουμε παιδιά εάν δε είμαστε χίλια στα εκατό σίγουροι, ότι είμαστε ικανοί να τους παρέχουμε το καλύτερο δυνατό που μπορούμε, όχι για να μας παρέχουν εκείνα, τη οποιαδήποτε ολοκλήρωση“, κατέληξε η κα. Σγουρού.

(Μαρία Σγουρού, Αναπτυξιακή ψυχολόγος ΑΠΘ, Ψυχοθεραπεύτρια, Υποψήφια διδάκτωρ στο ΠΑΜΑΚ και ιδιοκτήτρια κέντρου ψυχοθεραπείας στο κέντρο της Θεσσαλονίκης)