Γιατί η συζήτηση για τους υποχρεωτικούς εμβολιασμούς δεν είναι καινούργια
Τα ιστορικά διδάγματα του υποχρεωτικού εμβολιασμού στο πέρασμα των χρόνων.
Για το Virginia Mason Franciscan Health, ένα ιατρικό κέντρο στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ, η 18η Οκτωβρίου ήταν μια μέρα απολογισμού.
Δέκα εβδομάδες νωρίτερα, το κέντρο είχε δηλώσει ότι όλο το προσωπικό του θα έπρεπε να έχει εμβολιαστεί κατά της covid-19 μέχρι εκείνη την ημερομηνία, προκειμένου όσοι εργάζονται σε αυτό, αλλά και οι ασθενείς, να θωρακιστούν έναντι του ιού. Μια δυνητικά επικίνδυνη απαίτηση, δεδομένης της έλλειψης ιατρικού προσωπικού, αλλά και της αντίθεσης που υπάρχει από κομμάτι του κλάδου απέναντι στον εμβολιασμό.
Στις 18 Οκτωβρίου, το 95% του προσωπικού είχε εκπληρώσει την απαίτηση του εμβολιασμού ή είχε καταθέσει εγκεκριμένη εξαίρεση. Το υπόλοιπο 5%, συμπεριλαμβανομένου και του προσωπικού που είναι μερικώς εμβολιασμένοι, τέθηκε σε άδεια.
Η Charleen Tachibana, ένα στέλεχος που έχει περάσει όλη την καριέρα της στο συγκεκριμένο ιατρικό κέντρο, δεν εκπλήσσεται από το υψηλό ποσοστό που ανταποκρίθηκε στην απαίτηση αυτή, καθώς όπως σημειώνει «έχουμε μακριά ιστορία υποχρεωτικότητας εμβολιασμών».
Το 2004 το Virginia Mason Franciscan Health, έγινε το πρώτο ιατρικό κέντρο που απαιτούσε από τους εργαζόμενους του να εμβολιάζονται κάθε χρόνο κατά της γρίπης. Η διοίκηση διοργάνωσε δράσεις για να ενθαρρύνει τη συζήτηση για την παραπάνω απαίτηση. Η τακτική «μαστίγιο και καρότο» αποδείχτηκε επιτυχημένη και το ποσοστό από το 54% ανέβηκε στο 98% μέσα σε δύο χρόνια.
Τα διδάγματα από την εμπειρία εκείνη έδειξαν το δρόμο και για τον κορονοϊό.
Η υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών μπορεί να αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να είναι και άκρως αμφισβητήσιμο. Γι’ αυτό και πρέπει να κατανοήσουμε τα ιστορικά διδάγματα του υποχρεωτικού εμβολιασμού στο πέρασμα των χρόνων.
Τον 17ο αιώνα οι Κινέζοι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η ευλογιά αποτελεί μια μεγάλη απειλή και οι μαζικοί εμβολιασμοί θα οδηγούσαν σε ανοσία απέναντι στην επικίνδυνη μόλυνση. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Αμερικανικής Επανάστασης ο Τζορτζ Ουάσινγκτον το 1777 ζήτησε όλα τα στρατεύματα να εμβολιαστούν.
Το 1796 ο Edward Jenner ανέπτυξε ένα εμβόλιο κατά της ευλογιάς. Ο υποχρεωτικός εμβολιασμός ξεκίνησε λίγα χρόνια αργότερα. Το 1806 η Elisa Bonaparte, αδελφή του Ναπολέοντα, είχε διατάξει τον εμβολιασμό νεογέννητων και ενηλίκων στη σημερινή Ιταλία.
Μια ακόμη χρονιά-ορόσημο είναι το 1853 με το νόμο περί υποχρεωτικού εμβολιασμού για την ευλογιά σε βρέφη στην Αγγλία και την Ουαλία.
Αξιοσημείωτο βέβαια είναι το γιατί το γεγονός ότι οι άνθρωποι με την πάροδο του χρόνου συνηθίζουν στην υποχρεωτικότητα κάποιων εμβολίων, τρομάζουν όταν βγαίνει κάποιο νέο.
«Οι ΗΠΑ έχουν υποχρεωτικούς εμβολιασμούς σε παιδιά από το 1970» λέει ο Lee Hampton, παιδίατρος και ιατρικός επιδημιολόγος. Και η Ιταλία απαιτεί τα παιδιά να εμβολιάζονται για μια σειρά ασθενειών. «Αυτοί οι υποχρεωτικοί εμβολιασμοί δεν είχαν προκαλέσει ποτέ προβλήματα» προσθέτει ο Hampton.
Ο εμβολιασμός απαιτείται σε ορισμένες περιπτώσεις για τη φοίτηση στο σχολείο (παράδειγμα η Σλοβενία και το εμβόλιο για την ηπατίτιδα Β), για μεταμοσχεύσεις οργάνων σε κάποιες περιοχές της Μ. Βρετανίας και σε μια ακραία περίπτωση στην Ιταλία για την διατήρηση της επιμέλειας των παιδιών. Οι κυρώσεις για μη συμμόρφωση είναι τις περισσότερες φορές εκπαιδευτικές ή οικονομικές.
Οι υποχρεωτικοί εμβολιασμοί είναι ιδιαίτερα συχνοί σε χώρες υψηλών εισοδημάτων, σύμφωνα με τον Hampton. Τείνει επίσης να υπάρχει σύνδεση και με το κατά πόσο αυταρχική είναι μια κυβέρνηση. «Όσο πιο αυταρχική, τόσο πιο πιθανό να δίνει εντολές για υποχρεωτικούς εμβολιασμούς». Είναι πιο εύκολο σε αυτήν την περίπτωση να επιβάλλονται κανόνες ακόμα και σε θέματα που θα προκαλούσαν αντιπαράθεση, όπως για παράδειγμα στα εμβόλια.
Για παράδειγμα η Γκάμπια το 2007 επέβαλε υποχρεωτικούς εμβολιασμούς σε παιδιά κατά τη διάρκεια μιας αυταρχικής διακυβέρνησης. Η Νέα Υόρκη επέβαλε υποχρεωτικά εμβόλια κατά της γρίπης των χοίρων το 2009 σε εργαζόμενους στον τομέα της υγείας.
Κατά τη διάρκεια των αιώνων έχουν προκύψει ορισμένες αντιρρήσεις σχετικά με τα συστατικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των εμβολίων. Ορισμένα, περιλαμβάνουν μικροσκοπικές ποσότητες ζωικών προϊόντων, όπως του σκουαλένιο, ένα λάδι από τα συκώτια του καρχαρία. Το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας χρησιμοποιούσε στο παρελθόν κύτταρα από νεφρά πιθήκου.
Το πρώιμο εμβόλιο κατά της ευλογιάς είχε μέσα του ιστούς από μοσχάρι, κάτι που θεωρήθηκε αποκρουστικό από το χορτοφαγικό κίνημα στη βικτωριανή Βρετανία. Ορισμένες από τις μη κομφορμιστικές απόψεις πίστευαν ότι το ανθρώπινο σώμα δεν πρέπει να μολυνθεί με ζωικό υλικό.
Οι ιστοί από χοίρο βάζει σε αμφιβολία τους μουσουλμάνους για το αν πρέπει να κάνουν κάποιο εμβόλιο. Μουσουλμάνοι κληρικοί στην Ινδία πρόσφατα δήλωσαν ότι τα εμβόλια κατά της covid-19 είναι επιτρεπτά, με τους κατασκευαστές να δηλώνουν ότι δεν περιέχουν ίχνη χοιρινού. Εβραϊκές αρχές θεωρούν ότι δεν πρέπει να υπάρχει θέμα, μιας και δεν πρόκειται για εμβόλια που γίνονται από το στόμα. Και το Βατικανό έχει κηρύξει τα εμβόλια «ηθικά αποδεκτά». Γενικότερα, παρά τις αντίθετες απόψεις που υπάρχουν μέσα στις θρησκείες, καμία δεν έχει απαγορεύσει τον εμβολιασμό.
Άλλωστε, ιστορικά, οι θρησκευτικοί αξιωματούχοι διαδραμάτιζαν πάντα σημαντικό ρόλο στην ενθάρρυνση του εμβολιασμού, αφού ήθελαν να προστατεύσουν το ποίμνιο τους.
Η Nadja Durbach, ιστορικός στο πανεπιστήμιο της Γιούτα, θεωρεί ότι το αντιεμβολιαστικό κίνημα στη βικτωριανή εποχή ήταν πολύ μεγαλύτερο από το σημερινό που μπορεί να είναι ηχηρό, αλλά δεν έχει την ίδια ισχύ. Υπήρχαν αρκετά άγνωστα στοιχεία γύρω από την επιστήμη και τα εμβόλια και κάποιοι πίστευαν ότι εφόσον τα κάνουν θα μολυνθούν.
Ο υποχρεωτικός εμβολιασμός κατά της ευλογιάς έληξε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1947 εν μέσω μιας ευρύτερης τάσης προς τον προαιρετικό εμβολιασμό (για παράδειγμα κατά της διφθερίτιδας) κυρίως με την χρησιμοποίηση της πειθούς και της εκπαίδευσης.
Η Γαλλία επέβαλε 11 παιδικούς εμβολιασμούς κατά δυνητικών θανατηφόρων ασθενειών για όσους γεννήθηκαν μετά το 2018. Ο αριθμός των πλήρως εμβολιασμένων παιδιών αυξήθηκε σημαντικά σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι υποχρεωτικοί εμβολιασμοί μπορούν να σώσουν ζωές. Ασθενείς είχαν σημαντικά λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν (ποσοστά θνησιμότητας μεταξύ 13,6% – 22,4%) σε νοσοκομεία όπου οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας είχαν υψηλότερα ποσοστά εμβολιασμού κατά της γρίπης σε σύγκριση με εκείνους που είχαν χαμηλότερα, ακόμα και αν οι ασθενείς ήταν εξίσου πιθανό να μολυνθούν από τον ιό.
Άλλη μια ευρωπαϊκή μελέτη απέδειξε ότι σε χώρες με υποχρεωτικούς εμβολιασμούς κατά της ιλαρά, οι επιπτώσεις της νόσησης ήταν 86% χαμηλότερη από ότι σε άλλες χώρες.
Ειδικοί στον τομέα της υγείας πάντως δεν κρύβουν τον φόβο τους για το γεγονός ότι οι υποχρεωτικοί εμβολιασμοί μπορεί να οδηγήσουν σε μείωση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τις ιατρικές αρχές, μακροπρόθεσμα. Το θέμα έχει προκαλέσει ταραχές στη Βραζιλία και μεγάλες αντιδράσεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Στη Γαλλία, που αποτελεί μια από τις πιο «hot» χώρες στον κόσμο της διστακτικότητας κατά των εμβολίων, το υπουργείο Υγείας επιχειρεί να αμβλύνει την πόλωση και να δημιουργήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης.
Τι όμως θεωρείται υποχρεωτικός εμβολιασμός; Κάποιες φορές δεν μπορούν να θεωρηθούν τεχνικά υποχρεωτικοί, αφού κάποιοι εξαιρούνται για θρησκευτικούς λόγους για παράδειγμα. Και η επιβολή σε αυτή την περίπτωση είναι από χαλαρή έως και μηδενική.
Ο καταναγκαστικός εμβολιασμός μέσω βίας ή εκφοβισμού είναι διαφορετικός. Και σαφώς υπάρχει συναίνεση ότι η στρατηγική αυτή πρέπει να αποφεύγεται. Ωστόσο, ο Yaqiu Wang, Κινέζος ερευνητής για το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σημειώνει ότι τέτοιες τακτικές εντοπίζονται σε διάφορες περιοχές της Κίνας, όπως συνέβη για παράδειγμα το 2019 με μια εντολή που υπήρχε για τον εμβολιασμό των παιδιών σε ποσοστό τουλάχιστον 90%.
Ακόμα και αν δεν υπάρχει σωματική βία, μπορεί να επιβληθούν έμμεσα άλλοι περιορισμοί όπως για παράδειγμα τα άτομα που δεν κάνουν το εμβόλιο να μην μπορούν να πάρουν άδεια από τη δουλειά τους ή να μη μπορούν να ταξιδέψουν σε πόλεις με πληθυσμό που έχει εμβολιαστεί. Ήταν ένα θέμα, μήλον της έριδος, μεταξύ των καλλιεργητών μεταξοσκώληκα τον 19ο αιώνα και παραμένει εμπόδιο ακόμα και σήμερα.
Το να υποχρεώσεις κάποιον να εμβολιαστεί πρέπει να γίνεται με φειδώ και το ελάχιστο δυνατό μέσο επιβολής, σημειώνει ο Hampton. Σε αυτή την περίπτωση στο επίκεντρο μπαίνει η παρουσία μιας απειλητικής για τη ζωή ασθένεια και μιας (ασφαλούς) και αποτελεσματικής παρέμβασης για τη μείωση της μετάδοσης αυτής της ασθένειας. Αυτός είναι ένας πολύ καλός συνδυασμός.
Μένει να φανεί εάν οι σκεπτικιστές θα πεισθούν.
