Γιατί τα παιδιά λένε ψέματα;

Ο Kang Lee, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, έχει μελετήσει χιλιάδες παιδιά για να διαπιστώσει πώς μαθαίνουν να λένε ψέματα και πώς αυτό ταιριάζει στην ανάπτυξη της κοινωνικής και ηθικής κατανόησης.

Την πρώτη φορά που βλέπουν το παιδί τους να λέει ένα ψέμα, πολλοί γονείς πανικοβάλλονται. Γιατί ένα μικρό παιδί από την ηλικία των δύο ετών να πει ή να κάνει κάτι ανέντιμο; Είναι ένα σημάδι ότι θα μετατραπεί σε έναν παραπλανητικό, αναξιόπιστο, ίσως ακόμη και ανήθικο ενήλικα;

«Είμαι πάντα πολύ χαρούμενος όταν ακούω για μικρά παιδιά που λένε ψέματα», λέει ο Kang Lee, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. «Οι γονείς το βρίσκουν ανησυχητικό, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένα σημαντικό σημάδι φυσιολογικής, υγιούς ανάπτυξης».

Ο Lee είναι ειδικεύεται στις περιπτώσεις παιδιών που ψεύδονται συχνά, έχοντας αφιερώσει 30 χρόνια στην έρευνα αυτού του συναρπαστικού και προηγουμένως, ανεξερεύνητου θέματος. Το πρωτοποριακό έργο του έχει οδηγήσει σε μια σειρά σημαντικών εξελίξεων, συμπεριλαμβανομένης μιας νομοθετικής μεταρρύθμισης σχετικά με τη θεραπεία των παιδιών “μαρτύρων”, μια μεταμόρφωση στον τρόπο διάγνωσης και θεραπείας των προβλημάτων συμπεριφοράς στα παιδιά και την ανάπτυξη της τεχνολογίας που χρησιμοποιείται τώρα από εκατομμύρια για την παρακολούθηση της υγείας των ανθρώπων μέσω smartphones.

“Είμαι πολύ τυχερός που το Πανεπιστήμιο του Τορόντο με υποστήριξε στη διερεύνηση όλων των ιδεών μου, βοηθώντας με να λάβω χρηματοδότηση για τα έργα και τις πατέντες μου»”, λέει. “Η φήμη του προσελκύει μια καταπληκτική ομάδα φοιτητών από τους οποίους μπορώ να επιλέξω για να με βοηθήσουν, ώστε να μπορούμε να κάνουμε κάθε είδους απίστευτα πράγματα.

Το εύρος των ανακαλύψεών του είναι πέρα από οτιδήποτε θα μπορούσε να φανταστεί στην αρχή της καριέρας του, όταν έψαχνε ένα πεδίο με το οποίο θα ασχολούνταν και θα χαρακτήριζε τη θέση του ως γιατρός. “Έπιασα τυχαία στα χέρια μου ένα βιβλίο με τίτλο Studies in Deceit (Μελέτες για το ψέμα), ένα κλασικό κείμενο από το 1928, το οποίο εξέταζε τις περιπτώσεις των παιδιών που εξαπατούν, αλλά δεν είχε τόσο πολύ να κάνει με τη συνήθεια του ψέματος”, αναφέρει ο Lee.”Κοίταξα τη βιβλιογραφία και συνειδητοποίησα πως υπάρχουν λιγότερες από είκοσι μελέτες, οπότε πίστεψα πως θα μπορούσα να συμβάλλω στο συγκεκριμένο θέμα”.

Έκτοτε, ο ίδιος έχει μελετήσει χιλιάδες περιπτώσεις παιδιών από όλο τον κόσμο, για να κατανοήσει τον τρόπο που μαθαίνουν να ψεύδονται και τον τρόπο με τον οποίο η διαδικασία αυτή ταιριάζει στην ανάπτυξη της κοινωνικής και ηθικής τους κατανόησης. Τα αποτελέσματα έρχονται σε αντίθεση με όλα όσα θα πίστευε κανείς. Για παράδειγμα, ότι τα παιδιά μαθαίνουν να λένε ψέματα μετά την ηλικία των πέντε ετών, ότι δεν λένε ψέματα με επιτυχία, ή ότι τα παιδικά ψέματα αποτελούν προειδοποιητικά σημάδια κακής ενήλικης συμπεριφοράς.

Στην πραγματικότητα και οι τρεις παραπάνω υποθέσεις, είναι λανθασμένες. Μια μελέτη, αφορούσε στον Lee και την ομάδα του, οι οποίοι υποσχέθηκαν σε μερικά παιδιά, πως εάν μπορέσουν να μαντέψουν τις γυρισμένες κάρτες επάνω στο τραπέζι, θα κέρδιζαν μεγάλα δώρα. Έπειτα, οι ενήλικες έφυγαν από το δωμάτιο και όπως ήταν επόμενο, η πλειοψηφία των παιδιών κρυφοκοίταξε τους αριθμούς στις κάρτες. Όταν επέστρεψαν και ρώτησαν εάν κάποιος κρυφοκοίταξε, το 30% των δίχρονων, το 50% των τρίχρονων και περισσότερο από το 80% των τετράχρονων, είπαν ψέματα.

“Αντί τα παιδιά αυτά να θεωρηθούν ψυχοπαθείς, κρίνονται ως ικανότερα στην απόκτηση καλύτερων γνωστικών ικανοτήτων, μεγαλώνοντας”, αναφέρει ο Lee. “Το ψέμα απαιτεί αυτοέλεγχο και θεωρεία του νου”. Την ικανότητα, δηλαδή, κατανόησης των προθέσεων και των πεποιθήσεων ενός άλλου ατόμου”. Ίσως να είναι δύσκολο για τους γονείς να αντιληφθούν πότε το παιδί τους εξαπατά, επειδή είναι έμπειρα στο ψέμα, χωρίς να αλλάζουν τις εκφράσεις του προσώπου τους.

Ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα του Lee, είναι ότι παρ’ όλο που τα παιδιά γνωρίζουν πως το ψέμα είναι κακό ως συνήθεια, δεν δείχνουν να το σκέφτονται δεύτερη φορά. “Αυτό ήταν μια μεγάλη έκπληξη”, αναφέρει. Είχε απροσδόκητες συνέπειες για τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά μάρτυρες καταθέτουν στο δικαστήριο. Προηγουμένως, υποβλήθηκαν σε μια εξέταση ικανότητας, στην οποία η αξιοπιστία τους, καθορίστηκε από την κατανόησή τους για το σωστό και το λάθος.

“Ήμασταν στη θέση να αποδείξουμε πως η εξέταση ήταν άχρηστη”, τόνισε ο Lee. “Ανακαλύψαμε και κάτι ακόμη. Αν ζητήσεις από ένα παιδί να σου υποσχεθεί πως θα σου πει την αλήθεια, είναι πιο πιθανό να πράξει αναλόγως, ακόμη κι αν δεν αντιλαμβάνεται τη σημασία της υπόσχεσης. Η ιδέα μιας υπόσχεσης είναι υπερδύναμη”. Το 2006, η νομοθεσία του Καναδά τροποποιήθηκε, καταργώντας την απαίτηση για ένα παιδί, να υποβληθεί σε εξετάσεις επάρκειας, για να ανακαλύψει αν γνωρίζει τι είναι το ψέμα και ότι το ψέμα είναι ηθικά, λάθος. Αντ’ αυτού, το παιδί θα πρέπει να υποσχεθεί ότι θα πει την αλήθεια.

Ήταν μόνο η πρώτη από τις πολλές καινοτομίες που έχει συστήσει ο Lee, στην εικοσαετή καριέρα του στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. Μια ακόμη, είναι η βαθιά κατανόηση των παιδιών με προβληματική συμπεριφορά, τα οποία λένε ψέματα με μεγάλη συχνότητα. Παλαιότερα, είχαν υποθέσει πως είχαν μικρή ηθική κατανόηση και οι περισσότερες παρεμβάσεις, βασίζονταν στην ιδέα της προσπάθειας να τους διδάξουν αυτό. Ωστόσο, η έρευνα του Lee, έδειξε ότι η συγκεκριμένη προσέγγιση βασίστηκε σε μια πλάνη. “Το πρόβλημά τους δεν είναι η ηθική, είναι ο συναισθηματικός έλεγχος“, αναφέρει. “Ο τρόπος για να τους βοηθήσουμε, είναι να τους διδάξουμε δεξιότητες και δραστηριότητες, για την αναστολή των προβληματικών συμπεριφορών“.

Πιο πρόσφατα, ο Lee, ανέπτυξε έναν καινοτόμο ανιχνευτή ψεύδους, που ονομάζεται διαδερμική οπτική απεικόνιση. Αυτή η εξαιρετική τεχνολογία μπορεί να μετρήσει τις φυσιολογικές αλλαγές στο ανθρώπινο σώμα, όπως ο καρδιακός ρυθμός και η αρτηριακή πίεση, απλά κοιτάζοντας το πρόσωπο ενός ατόμου. “Μετρά τη ροή του αίματος κάτω από το δέρμα”, εξηγεί ο Lee. “Όταν λέμε ψέματα, η ροή του αίματος αλλάζει“.

Ήταν εντελώς τυχαίο, ότι ανακάλυψε τη δυνατότητα της εφεύρεσής του. “Είχα προσκληθεί στη Βοστόνη για να πραγματοποιήσω μια ομιλία στο Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, όπου ένας αξιωματικός μου είπε: “Αν χρησιμοποιήσετε αυτή την τεχνολογία για την ανίχνευση ψεύδους, θα είναι σπατάλη”. Είπε ότι θα ωφελήσει περισσότερους ανθρώπους από την κυβέρνηση.

Η συζήτηση πυροδότησε την ιδέα να προσπαθήσουμε να το χρησιμοποιήσουμε στην υγειονομική περίθαλψη. Τώρα, αποτελεί τη βάση ενός πρωτοποριακού συστήματος τεχνητής νοημοσύνης που ονομάζεται DeepAffex, το οποίο επεξεργάζεται εικόνες -βίντεο του προσώπου ενός χρήστη, που λαμβάνονται σε ένα smartphone και παράγει μια σειρά πληροφοριών σχετικά με την υγεία του, από τον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση και τον ΔΜΣ, έως τον διαβήτη τύπου 2, καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού επεισοδίου. “Περίπου 20 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως, το χρησιμοποιούν”, τονίζει.

Το επόμενο έργο του αφορά στην επέκταση της ικανότητας της εφαρμογής, να μετρά την ψυχική και σωματική υγεία. “Με τον καιρό, θα είμαστε σε θέση να χρησιμοποιούμε τη ροή του αίματος των ανθρώπων, για να κάνουμε προβλέψεις σχετικά με την πιθανότητα εκδήλωσης αγχώδους διαταραχής, κατάθλιψης ή στρες”, αναφέρει.

Ωστόσο, δεν έχει εγκαταλείψει το πρωταρχικό του ενδιαφέρον, την παιδική “ανεντιμότητα”. Αυτή την περίοδο, ερευνά την ακαδημαϊκή εξαπάτηση, μεταξύ των παιδιών. “Είναι αρκετά διασκεδαστικό”, συμπληρώνει.

πηγή: TheGuardian

Η Ψυχολόγος Ειρήνη Σπυρά, γράφει στην parallaxi και απαριθμεί τους λόγους για τους οποίους ένα παιδί οδηγείται στο ψέμα, αλλά και τρόπους διαχείρισης της συνθήκης αυτής.

Τι μπορεί να οδηγήσει ένα παιδί να πει ψέματα και πως μπορούμε να το χειριστούμε?

Ένα παιδί μπορεί να πει ψέματα για διάφορους λόγους, ενώ οι αιτίες συχνά σχετίζονται με το στάδιο ανάπτυξής του, την ανάγκη του για προστασία ή αποφυγή δύσκολων καταστάσεων, αλλά και με τον τρόπο που έχει διαμορφωθεί η σχέση του με το περιβάλλον. Μερικοί από τους κύριους λόγους που μπορεί να οδηγήσουν ένα παιδί στο να πει ψέματα είναι:

1. Φόβος τιμωρίας: Εάν το παιδί φοβάται ότι θα τιμωρηθεί για κάτι που έκανε, μπορεί να πει ψέματα για να αποφύγει τις συνέπειες.

2. Επιθυμία για προσοχή: Τα παιδιά μπορεί να λένε ψέματα για να τραβήξουν την προσοχή των γονιών ή άλλων σημαντικών προσώπων στη ζωή τους, ιδίως εάν νιώθουν παραμελημένα.

3. Αποφυγή δύσκολων καταστάσεων: Ένα παιδί μπορεί να πει ψέματα για να αποφύγει κάποια κατάσταση που του προκαλεί άγχος ή δυσκολία, όπως μια εργασία για το σχολείο ή μια δραστηριότητα που δεν του αρέσει.

4. Εξερεύνηση της φαντασίας: Τα μικρά παιδιά, ιδίως στην προσχολική ηλικία, συχνά δεν μπορούν να διακρίνουν καθαρά τη φαντασία από την πραγματικότητα. Μπορεί να δημιουργήσουν ιστορίες που δεν βασίζονται στην αλήθεια, αλλά δεν το κάνουν με πρόθεση εξαπάτησης.

5. Ενίσχυση αυτοπεποίθησης: Σε κάποιες περιπτώσεις, τα παιδιά μπορεί να ψεύδονται για να ενισχύσουν την εικόνα τους, να φανούν πιο ικανά ή σημαντικά στα μάτια των άλλων, όπως όταν υπερβάλλουν για επιτυχίες ή επιτεύγματα.

6. Πίεση από συνομηλίκους: Η επιρροή των φίλων και των συνομηλίκων μπορεί να οδηγήσει ένα παιδί να πει ψέματα για να ταιριάξει σε μια ομάδα ή να αποφύγει την αποδοκιμασία από τους φίλους του.

7. Μίμηση: Τα παιδιά συχνά μαθαίνουν συμπεριφορές παρατηρώντας τους ενήλικες γύρω τους. Εάν δουν τους γονείς ή άλλους σημαντικούς ενήλικες να λένε ψέματα, μπορεί να θεωρήσουν ότι αυτός είναι αποδεκτός τρόπος αντιμετώπισης των καταστάσεων.

Όταν ένα παιδί λέει ψέματα, είναι σημαντικό να χειριστούμε την κατάσταση με τρόπο που θα το βοηθήσει να κατανοήσει την αξία της ειλικρίνειας, χωρίς να ενισχύσουμε το φόβο ή την ανασφάλεια. Ο στόχος δεν είναι η τιμωρία, αλλά η ενίσχυση της εμπιστοσύνης και της υπευθυνότητας. Εδώ είναι μερικές προτάσεις για το πώς να συμπεριφερθούμε σε ένα παιδί που λέει ψέματα:

1. Μην αντιδράτε υπερβολικά ή με θυμό  Το να αντιδράσουμε με θυμό ή τιμωρία μπορεί να ενισχύσει το φόβο του παιδιού και να το κάνει να κρύψει περισσότερο την αλήθεια. Είναι προτιμότερο να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να εξετάσουμε με ηρεμία γιατί είπε ψέματα.

2. Αναγνωρίστε το συναίσθημα πίσω από το ψέμα Προσπαθήστε να κατανοήσετε το λόγο που το παιδί είπε ψέματα. Μήπως φοβάται την τιμωρία; Νιώθει πίεση από το περιβάλλον; Έχει κάποια ανάγκη για αναγνώριση ή αποδοχή; Το να δείξετε ενσυναίσθηση μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αισθανθεί ασφάλεια και να ανοιχτεί για το τι το ώθησε να πει ψέματα.

3. Εξηγήστε τη σημασία της ειλικρίνειας Μιλήστε στο παιδί για τη σημασία της αλήθειας και πώς αυτή ενισχύει την εμπιστοσύνη στις σχέσεις. Εξηγήστε ότι όλοι κάνουν λάθη και ότι είναι πιο σημαντικό να είμαστε ειλικρινείς όταν αυτά συμβαίνουν, παρά να προσπαθούμε να τα κρύψουμε.

4. Αποφύγετε τη δημόσια ταπείνωση Μην επιπλήξετε το παιδί μπροστά σε άλλους, καθώς αυτό μπορεί να το ντροπιάσει και να το κάνει πιο πιθανό να κρύψει την αλήθεια στο μέλλον. Είναι καλύτερο να μιλήσετε κατ’ ιδίαν και σε ήρεμο τόνο.

5. Ενθαρρύνετε την αλήθεια με θετικό τρόπο Αντί να επικεντρώνεστε στο ίδιο το ψέμα, επικεντρωθείτε στην προσπάθεια του παιδιού να πει την αλήθεια. Αν το παιδί παραδεχτεί την αλήθεια, επαινέστε το για την ειλικρίνειά του και δείξτε κατανόηση για την κατάσταση. Αυτό θα το ενθαρρύνει να είναι πιο ειλικρινές στο μέλλον.

6. Δημιουργήστε ένα ασφαλές περιβάλλον Το παιδί πρέπει να αισθάνεται ότι μπορεί να πει την αλήθεια χωρίς να φοβάται υπερβολικές αντιδράσεις ή σκληρή τιμωρία. Καλλιεργήστε ένα κλίμα εμπιστοσύνης στο σπίτι ή στο σχολείο, όπου το παιδί γνωρίζει ότι μπορεί να μιλήσει ανοιχτά και να ζητήσει βοήθεια.

7. Δώστε το καλό παράδειγμα Τα παιδιά μαθαίνουν πολύ από τη συμπεριφορά των ενηλίκων γύρω τους. Εάν οι γονείς ή οι δάσκαλοι είναι ειλικρινείς και παραδέχονται τα λάθη τους, τότε το παιδί θα καταλάβει καλύτερα την αξία της ειλικρίνειας.

8. Εφαρμόστε λογικές συνέπειες Ανάλογα με την κατάσταση, είναι καλό να υπάρχουν συνέπειες που σχετίζονται με το ψέμα, αλλά να είναι λογικές και δίκαιες. Για παράδειγμα, εάν το παιδί είπε ψέματα για μια εργασία, μπορεί να του ζητηθεί να την κάνει σωστά. Οι συνέπειες θα πρέπει να είναι εκπαιδευτικές και όχι τιμωρητικές.

Καταληκτικά, η επικοινωνία και η εμπιστοσύνη είναι τα κλειδιά για να βοηθήσουμε το παιδί να μάθει την αξία της ειλικρίνειας και να αποφύγει τη συνήθεια του ψέματος στο μέλλον.