Γιατί τελικά δεν είμαστε τόσο επιλεκτικοί όταν ερωτευόμαστε

Η εύρεση συντρόφου ζωής θεωρείται σημαντικό ορόσημο – κάτι που απαιτεί σκέψη και προσεκτική αξιολόγηση. Θέλουμε κάποιον του οποίου τα μακροπρόθεσμα σχέδια ταιριάζουν με τα δικά μας: κάποιον που μας ελκύει, κάποιον με τον οποίο νιώθουμε άνετα να μοιραζόμαστε το σπίτι, τα οικονομικά και, ίσως, τα παιδιά μας. Αυτό το άτομο, εν ολίγοις, είναι ο σύντροφος της ζωής μας.

Αλλά αποδεικνύεται ότι μπορεί να είμαστε λιγότερο επιλεκτικοί από όσο νομίζουμε σχετικά με το με ποιον περνάμε τη ζωή μας. Η έρευνα δείχνει ότι οι κρυφές προκαταλήψεις σημαίνουν ότι θα δώσουμε στους ανθρώπους μια ευκαιρία, ακόμα κι αν δεν πληρούν εντελώς τα κριτήριά μας. Και όταν επιλέγουμε έναν σύντροφο, οδηγούμαστε από μια ψυχολογική τάση που ονομάζεται «προκατάληψη προόδου» να παραμείνουμε στη σχέση, αντί να τη σταματήσουμε.

Με άλλα λόγια, είναι δύσκολο να είμαστε σε μια ρομαντική σχέση, λένε οι ψυχολόγοι, παρά τις τάσεις μεταξύ των νέων να αποφεύγουν τον γάμο, υπέρ μιας υπολογισμένης προσέγγισης για την άγαμη ζωή. Ωστόσο, ακόμη και όταν ο συνδυασμός εξελικτικών ενστίκτων και κοινωνικών πιέσεων μας οδηγεί προς τη συντροφικότητα, η επίγνωση της προκατάληψης της προόδου μας θα μπορούσε να μας βοηθήσει να καταλάβουμε γιατί επιλέγουμε τους συντρόφους μας – και γιατί μένουμε μαζί τους.

Είμαστε υποχρεωμένοι να σκεφτόμαστε το ραντεβού ως μια αυστηρή διαδικασία ελέγχου. Μια μελέτη του 2020 από το Ερευνητικό Κέντρο Pew έδειξε ότι το 75% των Αμερικανών περιγράφει το να βρουν άτομα μέχρι σήμερα ως «δύσκολο».

Αλλά η Samantha Joel, επίκουρη καθηγήτρια ψυχολογίας στο Western University του Καναδά, και ο Geoff MacDonald, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι δεν είναι τόσο επιλεκτικοί με τους συντρόφους τους όσο νομίζουν. Τον Ιούλιο του 2020, δημοσίευσαν το έγγραφο θεωρητικής ανασκόπησης που συνοψίζει τους τρόπους με τους οποίους η προκατάληψη της προόδου ωθεί τους ανθρώπους να ξεκινούν και να διατηρούν σχέσεις με λιγότερη διακριτικότητα από ό,τι υποθέτουν.

Τα ευρήματά τους ήταν δύο: πρώτον, υπάρχουν ουσιαστικά στοιχεία από πολλαπλές μελέτες που υποδηλώνουν ότι οι άνθρωποι είναι πολύ λιγότερο επιλεκτικοί όταν επιλέγουν άτομα για ραντεβού από ό,τι νομίζουν. Οι άνθρωποι έλκονται από ένα πολύ ευρύτερο φάσμα πιθανών συντρόφων από ό,τι φαντάζονται· είναι πρόθυμοι να προσαρμόσουν τα πρότυπά τους και να παραβλέψουν τα ελαττώματα των άλλων· και καταλήγουν επίσης να μεγαλώνουν γρήγορα προσκολλημένοι σε αυτούς τους πιθανούς συντρόφους, ακόμα κι αν μπορεί να μην είναι απαραίτητα οι ιδανικοί για αυτούς σύντροφοι.

Για παράδειγμα, σε ένα πείραμα που διεξήγαγαν ο Joel και ο MacDonald, διαπίστωσαν ότι οι περισσότεροι φοιτητές ανέφεραν ότι θα απέρριπταν πιθανές σχέσεις που είτε δεν ήταν ελκυστικές είτε είχαν ένα χαρακτηριστικό που οι ερωτηθέντες θεωρούσαν «διακόπτη συμφωνίας», σε μια υποθετική κατάσταση ταιριάσματος. Αλλά αυτοί οι αριθμοί έπεσαν κατακόρυφα όταν αυτό το σενάριο ταιριάσματος παρουσιάστηκε ως πραγματικό και όχι υποθετικό – υποδηλώνοντας ότι οι μαθητές ήταν πολύ λιγότερο ρομαντικά επιλεκτικοί από ό,τι υποτίθεται ότι ήταν και ότι υπερεκτίμησαν την προθυμία τους να απορρίψουν τους άλλους.

Το δεύτερο συμπέρασμα από την εργασία του Joel και του MacDonald είναι ότι, εκτός από το ότι είναι λιγότερο επιλεκτικοί στο ραντεβού από όσο πιστεύουν, τείνουν να παραμείνουν σε σχέσεις και να προσπαθούν να τις προχωρήσουν, αντί να τις τελειώσουν. Οι ακαδημαϊκοί επισημαίνουν μελέτες που δείχνουν ότι ο τερματισμός μιας σχέσης είναι πιο επώδυνος όσο περισσότερο είστε συναισθηματικά δεμένοι· ότι ο χωρισμός είναι πιο ενοχλητικός όσο πιο λογιστικά δεμένοι είστε με τον σύντροφό σας μέσω παραγόντων όπως ο γάμος και τα οικονομικά· και ότι τα παντρεμένα ζευγάρια λαμβάνουν περισσότερα οφέλη (όπως η ευκολότερη ενοικίαση ακινήτων) από άλλα άτομα.

Η προκατάληψη της προόδου, εξηγεί ο Joel, είναι παρόμοια με τις ψυχολογικές τάσεις που δείχνουν οι άνθρωποι σε άλλες σφαίρες μη σχέσεων: η πλάνη του χαμηλού κόστους, δηλαδή να μη θέλεις να πετάξεις κάτι στο οποίο έχεις ήδη επενδύσει πολλά· η προκατάληψη του status quo, δηλαδή η επιλογή διατήρησης της τρέχουσας κατάστασης αντί να τη διαταράξει και να προκληθεί δυσφορία· και το ικανοποιητικό αντί για το μέγιστο, δηλαδή συμβιβάζεται με το «αρκετά καλό» αντί να επιμένει για το βέλτιστο-ιδανικό. Και αυτή η προκατάληψη προς την επιλογή συντρόφου πιθανώς τροφοδοτείται από δύο παράγοντες: την εξέλιξη και τους πολιτισμικούς κανόνες.

Πριν από εκατομμύρια χρόνια, το να είμαστε υπερβολικά επιλεκτικοί θα εμπόδιζε τους προγόνους μας να βρουν συντρόφους. Και η μακροχρόνια παραμονή με τους συντρόφους ήταν εξελικτικά επωφελής: σήμαινε ότι τα παιδιά θα είχαν δύο γονείς αντί για έναν, αυξάνοντας τις πιθανότητες επιβίωσης των απογόνων.

Αυτές οι συμπεριφορές μπορούν ακόμα και σήμερα να βρεθούν σε εμάς, λέει ο Alec Beall, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας, που μελετά την εξέλιξη και την ψυχολογία του ραντεβού και της έλξης. «Αν και ορισμένα πλεονεκτήματα των μακροχρόνιων ρομαντικών σχέσεων δεν είναι τόσο κρίσιμα σήμερα όσο ήταν στο παρελθόν, αυτές οι πιέσεις επιλογής εξακολουθούν να έχουν μια μόνιμη επίδραση στη σύγχρονη συμπεριφορά μας», λέει ο Beall.

Υπάρχει και η πολιτιστική πτυχή. «Η δυτική κουλτούρα επιβραβεύει τον γάμο ως το πιο σημαντικό είδος στενής σχέσης και αντιμετωπίζεται ως προσωπικό επίτευγμα ή δείκτης ωριμότητας», εξηγεί ο Joel. «Υπάρχει κοινωνική θέση που συνοδεύεται από το να είσαι παντρεμένος και αυτό μπορεί να δώσει κίνητρα στους ανθρώπους να ‘τακτοποιηθούν’ ανεξάρτητα από το με ποιον είναι αυτή τη στιγμή ή ποια μπορεί να είναι η ποιότητα αυτής της σχέσης».

Τα ιδανικά γύρω από τον ρομαντισμό μπορεί επίσης να παίξουν ρόλο στη συμπεριφορά μας: μια έρευνα του YouGov το 2021 σε 15.000 Αμερικανούς διαπίστωσε ότι το 60% των ενηλίκων πιστεύει στις αδελφές ψυχές. Αυτή η παραμυθένια νοοτροπία μπορεί να είναι αρκετά επιζήμια. Ο Joel λέει ότι οι ερευνητές αποκαλούν αυτή τη γραμμή σκέψης «πεποιθήσεις πεπρωμένου» και μπορεί να είναι μέρος του λόγου που πολλοί από εμάς τείνουμε προς την προκατάληψη της προόδου. «Συχνά δεν είναι πολύ δύσκολο να πείσεις τον εαυτό σου ότι το άτομο με το οποίο βγαίνεις αυτή τη στιγμή είναι στην πραγματικότητα η αδερφή ψυχή σου», λέει ο Joel.

Η έμφυτη τάση μας να επιμένουμε στις σχέσεις μπορεί να είναι δυνητικά ευεργετική, γιατί σημαίνει δέσμευση σε έναν σύντροφο για την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων.

«Καθώς περνά ο καιρός, αρχίζεις να αναπτύσσεις αυτή την ιστορία των σχέσεων, αυτή την αφήγηση για τα πράγματα που έχετε κάνει μαζί και, ιδιαίτερα, τα πράγματα που έχετε ξεπεράσει», λέει ο Robert Levenson, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ, ο οποίος έχει σπουδάσει μακροχρόνιες σχέσεις. Αυτό είναι «όλα θετικά και σε κρατάει στη σχέση ακόμα κι όταν τα πράγματα γίνονται λίγο δύσκολα».

Η άγνοια της προκατάληψης της προόδου μπορεί επίσης να οδηγήσει τους ανθρώπους σε λάθος μονοπάτι, αναγκάζοντάς τους να μείνουν με κάποιον που δεν τους ταιριάζει. «Η σκοτεινή πλευρά είναι ότι μερικές φορές οι άνθρωποι μένουν σε σχέσεις τη στιγμή που πρέπει να φύγουν», λέει ο Levenson.

Ζούμε συνάμα σε μια σύγχρονη εποχή με απείρως περισσότερες επιλογές. «Αν και οι άνθρωποι μπορεί να έχουν αναπτύξει μια προκατάληψη για την καταστολή της επιλεκτικότητας κατά τη διάρκεια του εξελικτικού μας παρελθόντος, δε σημαίνει ότι είναι πάντα η καλύτερη ιδέα να τηρούμε τις ιδιοτροπίες της σε μια εποχή που οι περισσότεροι από εμάς θα συναντήσουμε σημαντικά περισσότερα από 500 άτομα σε όλη μας τη ζωή», λέει ο Beall. «Είναι σημαντικό να βρεις μια ισορροπία. Μη συμβιβάζεστε με κανέναν, αλλά επίσης μην περάσετε ολόκληρη τη ζωή σας περιμένοντας να βρείτε αυτό το τέλειο άτομο που καλύπτει όλα τα ‘κουτάκια’ – εξελικτικά, αυτό το άτομο είναι απίθανο να υπάρχει καν», λέει.

Στο τέλος, ωστόσο, το πόσο επιλεκτικοί είστε μπορεί να μην είναι τόσο σημαντικό όσο να κάνετε τακτικά απολογισμό της σχέσης σας μόλις μπείτε σε αυτήν, προτείνουν ειδικοί. Εάν είστε δυσαρεστημένοι αλλά δεν κάνετε τίποτα για αυτό, αναγνωρίστε ότι μπορεί να πέφτετε θύμα της προκατάληψης της προόδου.

«Διαπιστώσαμε ότι οι καλύτεροι προγνωστικοί παράγοντες για την ποιότητα της σχέσης, με διαφορά, ήταν το πώς ένιωθαν οι άνθρωποι για διάφορες πτυχές της ίδιας της σχέσης», λέει ο Joel. Δεν έχει να κάνει με τον σύντροφο που θα επιλέξεις, αλλά τη σχέση που χτίζεις. «Ίσως δεν είναι τόσο χρήσιμο να αναζητάτε διαρκώς έναν σύντροφο που φαίνεται καλός στα χαρτιά. Αλλά είναι χρήσιμο, αφού βγείτε με κάποιον, να αναζητήσετε πρώιμα σημάδια ότι η σχέση αποδεικνύεται υγιής και υποστηρικτική».

ΠΗΓΗ: BBC

Δείτε επίσης: