Γιορτές και ψυχική υγεία: Ένας οδηγός επιβίωσης

Λέξεις: Κωνσταντίνα Καραγγέλη 

Η γιορτινή περίοδος συνιστά μια επιβαρυντική συνθήκη ή προδιαθεσιακή κατάσταση, ιδιαίτερα, για όσους μπορεί να αντιμετωπίζουν προυπάρχοντα ζητήματα ψυχικής υγείας ή βρίσκονται σε μια μεταβατική ή στρεσογόνα φάση της ζωής τους!

Τα ‘βαρίδια’ των γιορτινών ημερών είναι πολλές φορές αρκετά βαριά έως και αβάσταχτα! Τι είναι, λοιπόν, αυτό που συμβαίνει την περίοδο των γιορτών¨και οι άνθρωποι δυσκολεύονται περισσότερο συναισθηματικά;

Κοινωνικές προσδοκίες και προσωπικές ανάγκες: Συμφωνία VS ασυμφωνία

Οι κοινωνικοπολιτισμκές νόρμες που συνοδεύουν την γιορτινή περίοδο έχουν αυξημένες κοινωνικές προσδοκίες, όπως είναι η εκδήλωση ευχάριστων συναισθημάτων, η υποχρεωτική συμμετοχή σε οικογενειακές συγκεντρώσεις, η διαρκής διασκέδαση σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και οι καταναλωτικές απαιτήσεις. Οι συνεχείς προσδοκίες για θετικά συναισθήματα, κοινωνικότητα, οικογενειακή εγγύτητα και προσφορά, για πολλούς ανθρώπους, μπορεί να έρχονται σε αντίθεση με τις εσωτερικές τους ανάγκες και τα ψυχικά τους αποθέματα.

Κατά τη διάρκεια των γιορτών, τα άτομα συχνά καλούνται να συμμορφωθούν με ένα κοινωνικά κατασκευασμένο καλούπι γιορτινών απαιτήσεων, το οποίο μπορεί να έρχεται σε ασυμφωνία με την εσωτερική τους συναισθηματική κατάσταση. Η συνθήκη αυτή προκαλεί συναισθηματική εξάντληση, αυξημένο άγχος ή καταθλιπτική διάθεση, ενίσχυση αισθημάτων μοναξιάς ή απομόνωσης και ενεργοποίηση τραυματικών εμπειριών ή αναμνήσεων. .

Η ανάγκη προσαρμογής στις γιορτινές προσδοκίες συχνά επιτείνει τη δυσφορία αντί να τη μειώνει! Όμως, υπάρχει λύση και αυτή είναι μια!

Η προετοιμασία και η προτεραιοποίηση,δυο έννοιες που συνδέονται με την αυτοφροντίδα και την οριοθέτηση! Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι το άτομο μπορεί να επιλέξει το πως θα περάσει τη περίοδο των γιορτών.

Επίλεξε τον τρόπο που θα περάσεις τις γιορτές!

Το πρώτο βήμα είναι το ατομο να αναγνωρίζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές που επηρεάζουν την διάθεση του. Και πως θα γίνει αυτό; Με παρατήρηση, στραμμένη προς τ@ εαυτ@. Δοκίμασε την παρακάτω άσκηση και επανέλαβέ τη όσες φορές χρειαστεί!

‘’Αναρωτήσου τα εξής: -Τι μου αρέσει και τι οχι; -Ποιες είναι οι προσωπικές μου ανάγκες; -Ποιες είναι οι επιθυμίες μου αυτή τη περίοδο/ στιγμή; … και τωρα θέσε αυτές σε προτεραιότητα!’’

Μέσα από τις πρακτικές αυτοφροντίδας και προτεραιοποίησης των προσωπικών αναγκών το άτομο καλείται να αναγνωρίσει τις συναισθηματικές του αντοχές, τα προσωπικά του όρια και τις καταστάσεις που λειτουργούν ως εκλυτικοί παράγοντες (triggers). Μαθαίνει να αναγνωρίζει τα όρια του και στη συνέχεια να τα εφαρμόζει στη πράξη.

Η «πρόβα» ως εργαλείο ψυχικής ενδυνάμωσης

Στην τέχνη, η πρόβα βοηθά τον καλλιτέχνη να εξοικειωθεί με τον ρόλο του, να διορθώσει, να πειραματιστεί και τελικά να εκφραστεί με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.

Αντίστοιχα, στα πλαίσια της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας η πρόβα αποτελεί μια τεχνική πειραματισμού και εξοικείωσης με δεξιότητες που μπορεί να αφορούν τη διαχείριση ερωτήσεων, σχολίων, κριτικής για τη προσωπική ζωή, την επαγγελματική σταδιοδρομία, την εμφάνιση, τις ιδεολογικές πεποιθήσεις, μια ποικιλία θεμάτων. Είστε έτοιμ@ να ‘προβάρετε’ τα παρακάτω;

Ενδεικτικές φράσεις οριοθέτησης και ανταπόκρισης κατα τη περίοδο των γιορτών!

Όταν το άτομο καλείται σε μια κοινωνική/οικογενειακή εκδήλωση:

“Αυτές οι γιορτές είναι δύσκολες για μένα . Βιώνω μια δύσκολη συνθήκη στη ζωή μου και δεν μου είναι εύκολο να διασκεδάσω ή να συμμετέχω σε κοινωνικές ή οικογενειακές εκδηλώσεις.”

Ή

“Δεν θα έρθω μαζί σας. Έχω ανάγκη να χαλαρώσω στο σπίτι. Ευχαριστώ για την πρόσκληση.

Ή

Θα μείνω μέσα σήμερα! Θα το κανονίσουμε τις επόμενες μέρες.Ευχαριστώ για την πρόσκληση.”

Όταν το άτομο δεν επιθυμεί τη σωματική εγγύτητα:

‘’Θα προτιμούσα να σε χαιρετήσω με χειραψία. Ευχαριστώ για την κατανόηση.’’

Ή

Δεν θέλω αγκαλιά ή φιλί αυτή τη στιγμή. Μπορούμε να το αφήσουμε για κάποια άλλη στιγμή;

Όταν το άτομο ερωτάται ή σχολιάζεται η επαγγελματική του σταδιοδρομία-εργασία:

‘’Δεν θα ήθελα να μιλήσω αυτή τη στιγμή για τη δουλειά μου. Ευχαριστώ που με ρώτησες.

Ή

Δεν θα ήθελα σχόλια για την δουλειά μου, η δουλειά μου αφορά εμένα.

Ή

Η δουλειά έχει αρκετές απαιτήσεις. Ευχαριστώ για τον ενδιαφέρον.’’

Όταν το άτομο καλείται να συζητήσει για την προσωπική του ζωή:

‘’Δεν θέλω να μιλήσω για τη προσωπική μου ζωή. Θα ήθελα αυτό να γίνει σεβαστό.’’

Ή

‘’Με πιέζει αυτή η συζήτηση και θα ήθελα να την σταματήσουμε.’’

Ή

‘’Δεν θελω να συζητήσω για το ποτε κι αν θα παντρευτώ.Θέλεις να μου πεις εσυ για τον δικό σου γάμο/ προσωπική ζωή/ για τ@ συντροφ@ σου;’’

Όταν το άτομο καλείται να μιλήσει για την εμφάνιση ή την εικόνα σώματός του:

‘’Θα προτιμούσα να μη μιλήσουμε για τα κιλά μου, είναι προσωπικό θέμα και προσπαθώ να έχω καλή σχέση με εμένα και το σώμα μου. Χτίζω μια υγιή σχέση με την εικόνα σώματός μου και δεν υπολογίζω τον αριθμό που γράφει μια ζυγαριά.

Ή

Δεν εχω ζυγιστεί. Δεν μπορώ να απαντήσω στην ερώτηση σου για το πόσο ζυγίζω.

Ή

Δεν γνωρίζω. Δεν συνηθίζω να ζυγίζομαι.’’

Όταν το άτομο συζητά κοινωνικά/πολιτικά θέματα:

‘’Δεν έχουμε κοινές πολιτικές/ιδεολογικές αντιλήψεις και αυτό είναι κάτι που συμβαίνει ανάμεσα σε πολλούς ανθρώπους. Θα πρότεινα να ολοκληρώσουμε τη κουβέντα μας εδώ.

Ή

Ας εστιάσουμε στο φαγητό μας και ας μη μιλήσουμε άλλο για πολιτικά/κοινωνικά ζητηματα. Μπορούμε να επανέλθουμε σε αυτά κάποια άλλη στιγμή.’’

Και πριν από μια συναντηση θέσε τα εξής ερωτήματα στ@ εαυτ@ σου:

-Πόσο χρόνο μπορώ να αντέξω; -Τι θέματα με δυσκολεύουν; -Ποια όρια χρειάζεται να θέσω; -Ποια φράση μπορώ να χρησιμοποιήσω; -Πώς θα φροντίσω τον εαυτό μου μετά;

Τα όρια είναι πράξη αυτοφροντίδας

Τα όρια δημιουργούν χώρο και χρόνο για το άτομο, τις επιλογές και τις επιθυμίες του. Είναι μια μορφή αυτοφροντιδας, το άτομο μαθαίνει να σέβεται τον εαυτό του και τους γύρω του. Δεν είναι πάντα εύκολο να εφαρμοστούν, σίγουρα όμως ουτε ακατόρθωτο! Η τεχνική της πρόβας σε συνδυασμό με τον οδηγό ‘επιβίωσης’ μπορεί να βοηθήσει το άτομο να προετοιμαστεί, να έρθει σε επαφή με τον εαυτό του και να ανταποκριθεί σε κάθε περίσταση.

Να θυμάσαι ότι οι παραπάνω φράσεις είναι ενδεικτικές..το σημαντικό είναι να βρεις το προσωπικό σου ύφος!

Και να έχεις μια γιορτινή περίοδο όπως εσύ θα την επιλέξεις!

Βιβλιογραφία:

American Psychological Association. (2023, November 30). Even a joyous holiday season can cause stress for most Americans. Ανακτήθηκε από https://www.apa.org/ Pennsylvania Psychiatric Institute. (2025). Understanding and navigating the holiday blues. Ανακτήθηκε από https://ppimhs.org/ Sansone, R. A., & Sansone, L. A. (2011). The Christmas effect on psychopathology. Innovations in Clinical Neuroscience, 8(12), 10–13. PMCID: PMC3257984. Ανακτήθηκε από https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3257984/

*Η Κωνσταντίνα Καραγγέλη είναι Ψυχολόγος – Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία