Γούντι Άλεν: Ο χρονικογράφος της Νέας Υόρκης

Ο Γούντι Άλεν, ο χρονικογράφος. Όχι της Ιστορίας, αλλά της νεύρωσής της. Πριν γεμίσει τα σινεμά με νευρωτικούς διανοούμενους και τους σαρκάσει την ώρα που εκείνοι περιμένουν στην ουρά για να παρακολουθήσουν την επόμενη ταινία.

Τρανό παράδειγμα στην σκηνή από την ταινία του Annie Hall (1977), όπου στέκεται ο ίδιος έξω από το σινεμά και κράζει μεγαλόφωνα τον «διανοούμενο» που αναλύει τον ΜακΛούαν χωρίς να τον έχει διαβάσει, είχε ήδη μάθει να αφουγκράζεται την εποχή του γράφοντας μικρές, σατιρικές ιστορίες.

Κάπου στα τέλη της δεκαετίας του ’60 αρχίζει να δημοσιεύει και στο The New Yorker. Ψευδοδοκίμια, παρωδίες φιλοσοφικών άρθρων, υπαρξιακά ανέκδοτα με ακαδημαϊκούς σε κρίση. Εκεί, σε λίγες μόνο σελίδες, κατάφερνε να χωρέσει όλο το υπαρξιακό άγχος, τη νεοϋορκέζικη ενοχή, την ειρωνεία και την κοσμική αδικία ολόκληρου του σύμπαντος.

Όπως σε μια ιστορία με τίτλο «Tails of Manhattan», δημοσιευμένη το 2009 στο New Yorker, όπου δύο ηλικιωμένοι φίλοι πεθαίνουν και επιστρέφουν στη ζωή ως αστακοί. Παγιδευμένοι σε μια δεξαμενή εστιατορίου στο Μανχάταν, ανακαλύπτουν ότι ακόμη κι έτσι το σύμπαν παραμένει εξοργιστικά άδικο.

Ο ένας υπήρξε τίμιος οδοντίατρος και ο άλλος έντιμος οικογενειάρχης. Παρ’ όλα αυτά, καταλήγουν έτοιμοι να σερβιριστούν με βούτυρο την ώρα που ο Μπέρνι Μέιντοφ, ο άνθρωπος πίσω από μία από τις μεγαλύτερες χρηματιστηριακές απάτες στην Ιστορία, απολαμβάνει αμέριμνος το δείπνο του λίγα μέτρα πιο πέρα.

Η μεταφυσική του Άλεν λειτουργεί εδώ ως μια άλλη εκδοχή της καθημερινής αδικίας που εκτυλίσσεται στο αστικό τοπίο της Νέας Υόρκης.

Αυτό κάνει ήδη από τα πρώτα του χρόνια. Παίρνει τον θάνατο, τον έρωτα, τη θρησκεία, την απάτη, την τιμωρία και τα περνά όλα μέσα από τον ίδιο αποστασιοποιημένο μηχανισμό ειρωνείας που αργότερα θα γίνει σινεμά.

Ο Άλεν Στιούαρτ Κόνιγκσμπεργκ, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε την 1η Δεκεμβρίου 1935 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Ωστόσο, αυτό το άρθρο θα μπορούσε κάλλιστα να είχε δημοσιευτεί και χθες, καθώς ο ίδιος αναφέρει στην αυτοβιογραφία του «Apropos of Nothing» το 2020: «Στην πραγματικότητα, γεννήθηκα στις 30 Νοεμβρίου, πολύ κοντά στα μεσάνυχτα, και οι γονείς μου μετέθεσαν την ημερομηνία για να μπορέσω να ξεκινήσω τη ζωή μου από την πρωτομηνιά».

Από τα κείμενά του και τα πρώτα του βήματα στο stand up, η μετάβασή του στον κινηματογράφο υπήρξε σχεδόν οργανική. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 και σε μια πορεία άνω των πενήντα χρόνων, ο Άλεν σκηνοθετεί, γράφει ή υποδύεται σχεδόν αδιάλειπτα, με ρυθμό σχεδόν ενός φιλμ τον χρόνο.

Κωμωδίες, υπαρξιακές φάρσες, νεορομαντισμός, αστικό δράμα. Όλα περνούν μέσα από την ίδια αναγνωρίσιμη, νευρωτική μήτρα. Η αναγνώριση έρχεται αθόρυβα αλλά σταθερά. Οι ταινίες του θα συγκεντρώσουν δεκάδες υποψηφιότητες και θα του χαρίσουν τέσσερα Όσκαρ.

Τρία για το καλύτερο πρωτότυπο σενάριο στις ταινίες: Annie Hall (1977), Hannah and Her Sisters (1986) και Midnight in Paris (2011) και ένα ακόμα που συνοδεύει την βράβευση του 1977 για την καλύτερη σκηνοθεσία.

Παρά την αναγνώριση από την Ακαδημία, ο ίδιος αρνείται συστηματικά να παρευρίσκεται στην τελετή. Δύο λόγοι καθόρισαν αυτή του τη στάση. Η σταθερή του δέσμευση να παίζει κλαρινέτο με το μουσικό του σύνολο κάθε Δευτέρα βράδυ και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται την ίδια την έννοια της βράβευσης.

Όπως είχε δηλώσει το 1974 στο ABC News: «Η όλη ιδέα των βραβείων είναι ανόητη. Δεν μπορώ να δεχτώ την κρίση των άλλων, γιατί αν δεχτείς ότι σου αξίζει ένα βραβείο, τότε πρέπει να δεχτείς και ότι δεν σου αξίζει».

Και ύστερα από δεκαετίες κινηματογραφικής παραγωγής, δημόσιας έκθεσης, αποθέωσης αλλά και αποκαθήλωσης, ο Γούντι Άλεν επιστρέφει εκεί απ’ όπου ξεκίνησαν όλα. Στο χαρτί.

Με το What’s with Baum?, που κυκλοφορεί το 2025 από την Post Hill Press, ο 90χρονος πλέον δημιουργός εικάζουμε πως αφηγείται τη δική του πτώση μέσα από τον φανταστικό του χαρακτήρα, τον συγγραφέα Asher Baum. Έναν άνδρα που βλέπει τη φήμη, την αποδοχή και την κοινωνική του θέση να καταρρέουν, παγιδευμένος σε έναν κόσμο που αλλάζει πιο γρήγορα απ’ όσο μπορεί να τον κατανοήσει.

Για ακόμη μια φορά, ο Άλεν δεν επιχειρεί να δικαιολογηθεί. Καταγράφει. Όχι την Ιστορία, αλλά τη νεύρωσή της.

Πηγές:

1. https://www.sansimera.gr/biographies/2171
2. https://www.hiphopisread.com/2009/03/woody-allen-tails-of-manhattan.html
3. https://www.newyorker.com/magazine/2009/03/30/tails-of-manhattan