Graffiti: η τέχνη (;) των αντιφάσεων
Τα παρεξηγημένα γκράφιτι και η χρήση τους ως μορφή έκφρασης
Αναπόφευκτα, όλοι καθημερινά ερχόμαστε σε επαφή με την τέχνη του γκράφιτι. Γκράφιτι ορίζεται η αναγραφή σε επιφάνειες όπως τοίχους, συνήθως σε δημόσιο χώρο, κειμένου (π.χ. συνθημάτων) ή ζωγραφιών. Πρόκειται για μια μορφή έκφρασης που αποτελεί βασικό εργαλείο των νέων για την έκφραση του εκάστοτε συναισθήματος που θέλουν να επικοινωνήσουν. Άλλοτε αντίδραση, άλλοτε δημιουργικότητα. Η ονομασία του είναι ένα αντιδάνειο από τα λατινικά και το ρήμα graffiare που σημαίνει χαράσσω.
Από την εμφάνιση τους, τα γκράφιτι έχουν προκαλέσει αίσθηση στο κοινωνικό σύνολο. Δεν περνούν απαρατήρητα και συγκεκριμένα στον δημόσιο λόγο φαίνονται συγκρουσιακά, αφού παρατηρείται ένα δίπολο απόψεων. Για τους πιο παλιούς, ή για να είμαστε ακριβέστεροι για την πλειονότητά τους, τα γκράφιτι αμφισβητούνται για το κατά πόσο αποτελούν προϊόν τέχνης. Κι εδώ έχουμε το πρώτο δίπολο:
Τέχνη ή βανδαλισμός;
Ένα, λοιπόν, βασικό ερώτημα αφορά την ίδια την φύση και την ουσία των γκράφιτι. Έτσι, έχουμε μια ομάδα ανθρώπων που αντιλαμβάνεται τα γκράφιτι ως μια μορφή τέχνης εξαιρετικά δημιουργική και αυθόρμητη. Δηλαδή, ένα γκράφιτι μπορεί να εμπνευστεί πολύ ξαφνικά και η έμπνευση να περάσει στην αποτύπωση αμέσως. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλές γειτονιές και δρόμοι που απέπνεαν εγκατάλειψη και δυσφορία, ανανεώθηκαν και επανατοποθετήθηκαν στους αστικούς χάρτες μέσω γκράφιτι. Επιπλέον, δεν είναι λίγες οι φορές που οι τοπικές αρχές εμπιστέυονται σε καλλιτέχνες την καλλιτεχνική “ανοικοδόμηση” μίζερων σημείων των πόλεων μέσω μιας ζωγραφιάς. Από την άλλη πλευρά, οι επικριτές των γκράφιτι θεωρούν ότι πρόκειται απλά για μια βανδαλιστική πράξη απερίσκεπτων νέων. Αυτό έγκειται σε ένα συστατικό στοιχείο των γκράφιτι, την αποτύπωσή τους σε δημόσιους χώρους. Πράγματι, δεν είναι λίγες οι φορές που υβριστικά συνθήματα αναγράφονται πάνω σε τοίχους, πολλές φορές κατοικήσημων πολυκατοικιών, σχολείων, εμπορικών κέντρων. Επιπλέον, δεν είναι λίγες οι φορές που πάνω από ζωγραφιές γκράφιτι, παρεμβαίνουν άλλοι με υβριστικές ή χυδαίες αναπαραστάσεις.
Χιπ Χοπ ή δημοφιλής (ποπ) κουλτούρα;
Συνεχίζοντας την καταγραφή των κύριων αντιφάσεων αναφορικά με τα γκράφιτι, ένα άλλο κομμάτι που συζητιέται έντονα είναι η κουλτούρα των γκράφιτι. Η ανάδυση των γκράφιτι συμπορεύεται χρονικά με την χιπ χοπ, αφού ο ίδιος κόσμος που ξεκίνησε την μουσική αυτή λόγω καταπίεσης, ξεκίνησε και την ζωγραφική έκφραση των συνθηκών που βίωνε. Έτσι, δεν είναι λίγοι αυτοί που συνδέουν τα γκράφιτι με την χιπ χοπ κουλτούρα. Ούτως ή άλλως, μεγάλο μέρος των γκράφιτι εναντιώνεται στον καπιταλισμό, την εξουσία, παρουσιάζει πολιτικοποιημένα μηνύματα. Ωστόσο, υπάρχει και η αντίθετη άποψη που πιστεύει ότι τα γκράφιτι, αν και εμφανίστηκαν στο πλαίσιο της χιπ χοπ κουλτόυρας, είναι γενικότερα κομμάτι της δημοφιλούς/ποπ κουλτούρας. Η άποψη αυτή συνίσταται στο ότι τα γκράφιτι αποτελούν πια μια πολύ διαδεδομένη και ευρεία έκφραση καλλιτεχνικής ανησυχίας, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που τα σχέδια απεικονίζουν εικόνες της ποπ κουλτούρας. Επιπλέον, τα γκράφιτι πλέον, όπως αναφέρθηκε, χρησιμοποιούνται κι από τομείς διοίκησης/εξουσίας, γεγονός που είναι συγκρουσιακό με την φύση του χιπ χοπ. Αξίζει να σημειωθεί ότι αναφορικά με την ποπ κουλτούρα και τα γκράφιτι, υπάρχει η επίκριση ότι πρόκειται για εμπορευματοποίηση της τέχνης ενώ η εισροή των social media φαίνεται να συντείνει στην άποψη αυτή.
Το γκράφιτι ως μορφή εκφράσης της σύγχρονης πραγματικότητας
Έχει περάσει ένας χρόνος και κάτι από την τραγωδία των Τεμπών, κι εμείς δεν μπορούμε ακόμη να την ξεχάσουμε. Η κοινωνία αντέδρασε έντονα για το τι συνέβη το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου και πολλοί θέλησαν να δημιουργήσουν κάτι που θα αποτυπώσει την οργή τους με καλλιτεχνικό τρόπο.
Ένα γκράφιτι για τα Τέμπη
Ένα γκράφιτι αφιερωμένο στα θύματα των Τεμπών σχεδίασε ο street artist, Sandman, σε τοίχο του γηπέδου του Απόλλωνα στην Καλαμαριά, που απεικονίζεται χέρι ρομπότ στο οποίο το μεσαίο δάχτυλο είναι το μοιραίο τρένο, που στάζει αίμα.
Ο καλλιτέχνης έγραψε στο Instagram στην ανάρτησή του: «Αφιερωμένο σε όσους έφυγαν αναίτια. “Αφιερωμένο” σε όσους ευθύνονται… Για να μην ξεχάσουμε, να μην εφησυχάσουμε, μέχρι οι υπεύθυνοι να πληρώσουν, μέχρι να μπορούμε να ταξιδεύουμε χωρίς να παίζουμε τη ζωή μας κορώνα-γράμματα, μέχρι η ζωή να αποκτήσει περισσότερη αξία από το χρήμα…».
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
To γκράφιτι με πρωταγωνίστρια την Μαρία Καβογιάννη
Η Μαρία Καβογιάννη, η πρωταγωνίστρια της σειράς του MEGA Maestro, έγινε γκράφιτι στη Θεσσαλονίκη, ως σύμβολο για τις κακοποιημένες γυναίκες. Η ερμηνεία της Μαρίας Καβογιάννη στη σειρά Maestro ενέπνευσε τον ζωγράφο Γιώργο Κόφτη να ζωγραφίσει ένα γκράφιτι στη Θεσσαλονίκη, στέλνοντας ένα ηχηρό μήνυμα για τη βία κατά των γυναικών.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
«Αξίζει να σταθούμε στο ταλέντο της Μαρίας Καβογιάννη και τον τρόπο που έχει να μετουσιώνει τα συναισθήματα που διαπραγματεύεται η σειρά του Χριστόφορου Παπακαλιάτη. Για μένα ήταν έμπνευση πριν καν δω τη σειρά. Όταν την είδα μετά, είδα το πρόσωπό της, διαπραγματεύεται σοβαρά ζητήματα για την κοινωνία μας», είπε ο Γιώργος Κόφτης.
“Λεπτομέρεια της τοιχογραφίας της κυρίας Καβογιάννη. Το σήριαλ του Χριστόφορο Παπακαλιάτη πραγματεύεται ουσιαστικά και σε βάθος την έννοια της εμφυλης βίας και της κακοποίησης, η κυρία Καβογιάννη κατάφερε να περάσει αυτό το μύνημα τόσο ξεκάθαρα που τις αξίζουν όλα τα συγχαρητήρια. Η μεταφορά του συναισθήματος είναι η πιο βαθειά και εσωτερική από όλες τις τέχνες, κάτι που αν μάθουμε να μοιραζόμαστε με ωριμότητα ίσως κατανοήσουμε τους εαυτούς μας καλύτερα και ίσως καταφέρουμε να αλλάξουμε λίγο τον κόσμο που ζούμε. Έστω και αργά βάσει του τελευταίου επεισοδίου ανοίγεται ο διάλογος επιτέλους με την ψυχοθεραπεία, κάτι που η ελληνική κοινωνία έχει ακόμα βλακωδως ως ταμπού και οφείλει άμεσα να ξεπερασει. Συγχαρητήρια στον Χριστόφορο Παπακαλιάτη για την συγγραφή και στην κύρια Καβογιάννη για το βάθος της ερμηνείας” έγραψε στο προφίλ του στο Instagram ο καλλιτέχνης.
Όπως είδαμε, η τέχνη του γκράφιτι ξεκίνησε δημιουργώντας πολλά ερωτήματα κι έτσι συνεχίζει να υπάρχει στις σύγχρονες κοινωνίες δυτικού κόσμου που ζούμε. Αναφορικά με την κουλτούρα του γκράφιτι, είναι εύλογο και υγιές ο καθένας να αντιλαμβάνεται τα πράγματα μ εδιαφορετικό τρόπο κι είναι θέμα θεώρησης. Η σύγκρουση, ωστόσο, για το αν αποτελεί ή όχι προϊόν τέχνης είναι άγονη και άκαρπη. Τα γκράφιτι αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της σύχρονης τέχνης και το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι που προβαίνουν σε πράγματι βανδαλιστικές πράξεις δεν αρκεί για να αμφισβητηθεί μια ολόκληρη γενιά τέχνης.
