Ιστορικό ρεκόρ σημειώνουν οι δημόσιοι πόροι για τη στήριξη έρευνας

Οι δημόσιοι πόροι που προσανατολίζονται για τη στήριξη της έρευνας και των νέων ερευνητών και ερευνητριών, έχουν σημειώσει ιστορικό ρεκόρ σημειώνει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ειδικός γραμματέας Διαχείρισης Τομεακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, Γιώργος Ιωαννίδης.

Η μεγαλύτερη πρόκληση για τα επόμενα χρόνια, συνεχίζει ο ίδιος, αφορά στον αναγκαίο μετασχηματισμό της οικονομίας προκειμένου να απορροφηθεί το επιστημονικό προσωπικό της χώρας, δεδομένου ότι όλο και περισσότεροι ολοκληρώνουν τα διδακτορικά τους. Ενδεικτικά ανέφερε ο κ. Ιωαννίδης ότι κατά την περίοδο 2015-2017 ολοκληρώθηκαν περισσότερες από 5.100 διδακτορικές διατριβές.

Απαιτείται, λοιπόν, όπως σημειώνει ο κ.Ιωαννίδης, ένας σχεδιασμός που θα στρέψει, εκτός από τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα και την ιδιωτική οικονομία σε δραστηριότητες που απαιτούν υψηλά καταρτισμένο προσωπικό. «Αυτό θα δημιουργήσει έναν ενάρετο κύκλο ανάπτυξης που θα στηρίζεται στη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα και όχι στη συμπίεση του κόστους εργασίας. Αντίστοιχα, οι δημόσιες πολιτικές πρέπει να αναπροσανατολιστούν προς αυτή την κατεύθυνση και οι υφιστάμενες στρατηγικές να εξειδικευτούν περαιτέρω και να εμβαθύνουν περισσότερο».

Ακολουθεί αναλυτικά η συνέντευξη του Γιώργου Ιωαννίδη στο Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και στη δημοσιογράφο Εύη Παπαδοσηφάκη

Πιστεύετε ότι έχει αλλάξει το κλίμα στη χώρα μας για τους νέους ερευνητές και επιστήμονες, σε ότι αφορά στη βελτίωση της καθημερινότητά τους, από τις υλοποιούμενες παρεμβάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου;

Ακόμα και ο αυστηρότερος κριτής οφείλει να αναγνωρίσει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια ως προς τις πολιτικές στήριξης των νέων ερευνητών/τριών και είναι κοινή διαπίστωση όλων όσων κινούνται στον ευρύτερο ακαδημαϊκό και ερευνητικό χώρο ότι η κατάσταση από το 2015 έχει αλλάξει άρδην σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. Αυτή η αλλαγή οφείλεται σε δύο αιτίες. Αφενός, στο γεγονός ότι οι δημόσιοι πόροι που προσανατολίζονται για τη στήριξη της έρευνας και των νέων ερευνητών/τριών έχουν σημειώσει ιστορικό ρεκόρ. Εάν αθροίσουμε τους σχετικούς πόρους του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ), του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και του ΕΛΙΔΕΚ φτάνουμε στο ποσό του 1 δισ. ευρώ, στο οποίο πρέπει να προστεθούν ακόμα 500 εκατ. ευρώ, τα οποία προέρχονται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Είναι η πρώτη φορά που το ελληνικό κράτος επενδύει τόσα πολλά σε αυτό το πεδίο. Αφετέρου, ο σχεδιασμός πολλών επιχειρησιακών προγραμμάτων του ΕΣΠΑ (κυρίως του ΕΚΤ) αναθεωρήθηκε προκειμένου να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη στήριξη των νέων ερευνητών/τριών. Ενδεικτικά αναφέρω, ότι μολονότι το ύψος των πόρων του ΕΚΤ που προσανατολίζεται σε αυτές τις παρεμβάσεις κινείται στα ίδια επίπεδα με την προηγούμενη Προγραμματική Περίοδο (2007-2013) ο αριθμός των ωφελούμενων υπερδιπλασιάστηκε.

 Ποια προγράμματα βρίσκονται σε εξέλιξη;

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό που υλοποιούμε, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση (ΕΠ ΑΝΑΔ-ΕΔΒΜ) συγχρηματοδοτεί τέσσερεις κατηγορίες παρεμβάσεων:

– Υποτροφίες υποψηφίων διδακτόρων,

– Υποτροφίες μετά-διδακτόρων ερευνητών,

– Χρηματοδότηση ερευνητικών ομάδων που αποτελούνται από νέους ερευνητές, και

– την Απόκτηση Ακαδημαϊκής Διδακτικής Εμπειρίας για νέους κατόχους διδακτορικού η οποία δίνει τη δυνατότητα, ετησίως, σε περισσότερους από 1.500 νέους κατόχους διδακτορικού να αναλάβουν αυτοδύναμη διδασκαλία στα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ της χώρας.

Πάνω από 16.000 αναμένεται να είναι οι ωφελούμενοι από τις υλοποιούμενες παρεμβάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου για τους νέους ερευνητές και ερευνήτριες, όπως καταδεικνύουν τα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν πρόσφατα. Σε ποια σημεία διαπιστώνει το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο ότι πρέπει να εστιάσει περισσότερο στο μέλλον; 

Όπως αναφέρετε έως το 2023 ο αριθμός των ωφελούμενων των παραπάνω δράσεων αναμένεται να διαμορφωθεί σε περίπου 16.000 άτομα. Πρέπει να τονίσω ότι με εξαίρεση τις υποτροφίες για υποψήφιους διδάκτορες, οι υπόλοιπες τρεις δράσεις υλοποιούνται για πρώτη φορά. Συνεπώς, μολονότι το σύνολο των παρεμβάσεων είχε ενεργοποιηθεί από τα τέλη του 2015, υπήρξε μια περίοδος σταδιακής αναπροσαρμογής ορισμένων παραμέτρων προκειμένου να διορθωθούν κάποιες μικρές αστοχίες που διαπιστώναμε στην πορεία. Η περίοδος αυτή ολοκληρώθηκε και ήδη από το τρέχον ακαδημαϊκό έτος έχουν αποσαφηνιστεί και οι τελευταίες λεπτομέρειες. Ως εκ τούτου, έως και το τέλος της Προγραμματικής Περιόδου (το έτος 2023) όλη η έμφαση θα δοθεί στην απρόσκοπτη υλοποίηση αυτού του σχεδιασμού.

Το έργο αξιολόγησης των δράσεων από το ΕΚΤ συνιστά σημαντική συνεισφορά καθώς δίνει την απαραίτητη πληροφορία προκειμένου να προβείτε στις αναγκαίες διορθωτικές κινήσεις και αποτυπώνει τις ωφέλειες των δράσεων όπως προσλαμβάνονται από τους ίδιους τους ωφελούμενους. Σκιαγραφείστε την εικόνα που δημιουργείται στη χώρα μας σχετικά με την ισορροπία τόσο για τους επιστήμονες που θέλουν να μείνουν σε ξένη χώρα όσο και για εκείνους που θέλουν να επιστρέψουν στη χώρα τους.

Ένας από τους στόχους των παρεμβάσεών μας ήταν η αντιμετώπιση του φαινομένου του brain-drain, δηλαδή της συγκράτησης των νέων επιστημόνων στη χώρα. Ο στόχος αυτός επιδιώχθηκε μέσω της ανάπτυξης ενός συνόλου παρεμβάσεων οι οποίες αλληλοσυμπληρώνονται. Από τα ως τώρα στοιχεία προκύπτει ότι περίπου οι μισοί από αυτούς που σκέφτονταν τη μετεγκατάσταση στο εξωτερικό δήλωσαν ότι η συμμετοχή τους στις δράσεις μας τους απέτρεψε από τη μετεγκατάσταση. Παράλληλα, ένας -μικρός ακόμα- αριθμός νέων επιστημόνων δήλωσε ότι επέστρεψε στη χώρα ως αποτέλεσμα αυτών των δράσεων. Ως εκ τούτου, φαίνεται ότι οι συγκεκριμένες παρεμβάσεις έχουν αφήσει ένα θετικό αποτύπωμα και πετυχαίνουν το στόχο τους.

Σε μια ενιαία αγορά όπως αυτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι δόκιμο να μιλάμε για brain drain;

Πρέπει κατ’ αρχήν να κάνουμε μια διάκριση μεταξύ της κινητικότητας των νέων ερευνητών και του brain-drain. Η κινητικότητα των νεών ερευνητών είναι κάτι θετικό και σίγουρα όχι καινούργιο στην Ελλάδα, εάν αναλογιστούμε ότι και πριν την κρίση χιλιάδες Ελλήνων εργάζονταν ως ερευνητές, ακαδημαϊκοί, επιστήμονες σε άλλες χώρες, ειδικά εντός της ΕΕ. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν η χώρα δεν μπορεί να προσφέρει το απαιτούμενο επίπεδο νέων ευκαιριών για το επιστημονικό προσωπικό της, καθιστώντας την μετεγκατάσταση σε άλλη χώρα σχεδόν υποχρεωτική για κάποιον/α που επιθυμεί να ακολουθήσει καριέρα ακαδημαϊκού ή ερευνητή. Φυσικά, χωράει μεγάλη συζήτηση για το ποιο είναι το απαιτούμενο επίπεδο ευκαιριών, μία συζήτηση που σχετίζεται άμεσα με το αναπτυξιακό πρότυπο που επιλέγουμε να προωθήσουμε. Σε κάθε περίπτωση, δυστυχώς, η περίοδος της κρίσης πρακτικά εκμηδένισε αυτές τις ευκαιρίες μετατρέποντας την κινητικότητα σε brain-drain.

Πέρα από την ενίσχυση των Πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων ποιες άλλες δράσεις απαιτείται να γίνουν προκειμένου οι νέοι επιστήμονες να παραμείνουν στη χώρα;

Η μεγαλύτερη πρόκληση αφορά τον αναγκαίο μετασχηματισμό της οικονομίας προκειμένου να απορροφηθεί το επιστημονικό προσωπικό της χώρας, δεδομένου ότι όλο και περισσότεροι ολοκληρώνουν τα διδακτορικά τους. Ενδεικτικά αναφέρω ότι κατά την περίοδο 2015-2017 ολοκληρώθηκαν πάνω από 5.100 διδακτορικές διατριβές. Με δεδομένη την στήριξη των Πανεπιστημίων και των Ερευνητικών Κέντρων της χώρας, απαιτείται

ένας σχεδιασμός που θα στρέψει και την ιδιωτική οικονομία σε δραστηριότητες που απαιτούν υψηλά καταρτισμένο προσωπικό. Αυτό θα δημιουργήσει έναν ενάρετο κύκλο ανάπτυξης που θα στηρίζεται στη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα και όχι στη συμπίεση του κόστους εργασίας. Αντίστοιχα, οι δημόσιες πολιτικές πρέπει να αναπροσανατολιστούν προς αυτή την κατεύθυνση και οι υφιστάμενες στρατηγικές να εξειδικευτούν περαιτέρω και να εμβαθύνουν περισσότερο.

Πηγή:ΑΠΕ-ΜΠΕ