Κ. Πετρουλάκη: Οι γυναικοκτονίες συμβαίνουν επειδή οι άνδρες μάς θεωρούν κατώτερες
Η πρόεδρος του "Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της Βίας" για την κακοποίηση γυναικών, το έργο που "υπηρετεί" και όσα τραγικά συνέβησαν στη Φολέγανδρο.
Ως σοκαριστικό μπορεί να χαρακτηριστεί το γεγονός ότι η μία γυναικοκτονία μετά την άλλη καταγράφεται και γνωστοποιείται τελευταία- εφόσον εξιχνιάζεται- στην Ελλάδα. Πιο πρόσφατη η απώλεια μίας ακόμα από εμάς, της Γαρυφαλλιάς, που δολοφονήθηκε από τον σύντροφό της στη Φολέγανδρο.
Στο πλαίσιο των καταιγιστικών εξελίξεων, πέρα από τα αρνητικά συναισθήματα εύλογα προκύπτει και μια σειρά από ερωτήματα. Ερωτήματα που χρήζουν απάντησης και μάλιστα από άτομα των οποίων ο λόγος έχει πραγματική αξία επί του θέματος.
Γι’ αυτό και η Parallaxi συνομίλησε με την Κική Πετρουλάκη, μια γυναίκα που αφιερώνει εδώ και αρκετά χρόνια τη ζωή της στο «Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας» και που ως πρόεδρος αυτού είναι η πλέον αρμόδια για να λύσει όλες τις απορίες μας.
Παρακάτω όσα είπε η ίδια συγκεκριμένα για το έργο του Δικτύου υπέρ των γυναικών, όσα τραγικά συνέβησαν στη Φολέγανδρο, τις γυναίκες που υφίστανται κακοποίηση, τα λάθη που έγιναν από τα ΜΜΕ και τη στάση που πρέπει να κρατήσουμε από εδώ και στο εξής.
Πείτε μας λίγα λόγια για τη δράση του «Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της Βίας».
Το δίκτυο ασχολείται κυρίως με την ενδοοικογενειακή βία και τη βία μεταξύ ερωτικών συντρόφων. Οπότε ασχολούμαστε με πρωτογενή πρόληψη, που σημαίνει προγράμματα στα σχολεία σε νεαρά παιδιά όσο γίνεται και επιχειρούμε να κατέβουμε όλο και χαμηλότερα ως προς την ηλικία, αλλά αυτή τη στιγμή είμαστε από το Γυμνάσιο και πάνω. Εμείς όταν μιλάμε για πρωτογενή πρόληψη μιλάμε για προγράμματα μεγάλης διάρκειας και όχι για ομιλίες στο σχολείο. Συνήθως εκπαιδεύουμε εκπαιδευτικούς, οι οποίοι έχουν ένα μεγάλο υλικό με αλληλεπιδραστικές δραστηριότητες και πάντα αυτά τα προγράμματα έχουν ένα μεγάλο κομμάτι για την ισότητα των φύλων, τα στερεότυπα, τους ρόλους των φύλων και μετά φτάνουν στο πώς αναγνωρίζω τα σημάδια ότι μια σχέση δεν είναι υγιής και μπορεί να γίνει και βίαιη.
Ως κέντρο, όμως, έχετε εξειδίκευση στη βία κατά των γυναικών.
Ισχύει. Όταν λέμε ενδοοικογενειακή βία, μιλάμε μόνο για γυναίκες, δεν μπορεί να έρθει ένας άνδρας στον φορέα μας που υφίσταται ενδοοικογενειακή. Με αυτό ασχολούμαστε κυρίως.
Εσείς πώς ασχοληθήκατε με όλο αυτό;
Aρχικά είχε τύχει να ασχοληθούμε διάφορα από τα ιδρυτικά μέλη με κάποια προγράμματα με άλλο φορέα στην ιατρική σχολή, μας φάνηκε ότι είναι ένα πεδίο το οποίο χρειάζεται αρκετά πράγματα εκείνη την εποχή διότι εμείς φτιαχτήκαμε το 2006 και τότε ουσιαστικά είχαμε ως στόχο όχι να παρέχουμε εμείς άμεσα υπηρεσίες σε γυναίκες, αλλά την εκπαίδευση κυρίως των επαγγελματιών, τη δημιουργία εργαλείων, όπως είναι η αξιολόγηση της επικινδυνότητας, η ανίχνευση ανθρώπων που κακοποιούνται και κάποια στιγμή άρχισαν να μας προσεγγίζουν οι γυναίκες, οι οποίες αναζητούσαν στήριξη.
Με ποιους τρόπους σας έβρισκαν οι γυναίκες;
Μας έβρισκαν από ένα σποτ στην τηλεόραση που διαφήμιζε κάτι άλλο, αλλά σχετικό με το θέμα π.χ. από ένα σποτάκι για τη μη ανοχή της βίας σε εφήβους και τις έφηβες. Έπαιρναν τηλέφωνο να δουν αν μπορούμε να τις βοηθήσουμε σε κάτι ή η μία από την άλλη. Κάποια στιγμή γράψαμε ένα βιβλίο με τίτλο «Οδηγός απόδρασης από μια βίαιη σχέση», ακριβώς επειδή βλέπαμε ότι είναι πολύ δύσκολο να βρεις τι να κάνεις, πού να το κάνεις και τι είναι το ενδεδειγμένο να γίνει.
Πάντως, υπήρχε η πρόθεση εκ μέρους τους και αυτό είναι το πιο σημαντικό.
Όλες οι γυναίκες που κακοποιούνται θέλουν να ξεφύγουν. Κάνουνε πολλά πράγματα οι γυναίκες που κακοποιούνται μόνο που, ξέρετε, όταν εσύ προσπαθείς να ξεφύγεις και σε κάθε βήμα που κάνεις σου λένε ότι πρέπει να κάνεις άλλα τέσσερα μόνη σου, αυτό είναι λίγο αποθαρρυντικό.
Σήμερα υπάρχει βοήθεια προς τις κακοποιημένες γυναίκες και δη τις γυναίκες με οικονομικές δυσπραγίες σε νομικό πλαίσιο;
Εξαρτάται την κατάσταση της γυναίκας και λέγοντάς το αυτό εννοώ αν υπάρχουν παιδιά. Αν υπάρχουν παιδιά κοινά με το δράστη, η κατάσταση ήταν δύσκολη και πριν και τώρα με τον καινούριο νόμο περί συνεπιμέλειας θα γίνει ακόμη δυσκολότερη. Διότι το να πας να καταγγείλεις την ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ένα ποινικό αδίκημα και μάλιστα είναι αυτεπάγγελτα διωκόμενο. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και αν δεν το καταγγείλεις εσύ, αλλά η γειτόνισσα θα πρέπει η αστυνομία και η δικαιοσύνη κάτι να κάνει γι’ αυτό. Αυτό δεν συμβαίνει ακριβώς έτσι εδώ που τα λέμε, ωστόσο, έτσι θα πρέπει να γίνεται από το 2007 που ισχύει ο νόμος περί ενδοοικογενειακής. Όμως, τα αστικά δικαστήρια για την επιμέλεια των παιδιών θέλουν οπωσδήποτε δικηγόρο. Εννοώ πως στα ποινικά μπορείς να πας ακόμη και χωρίς δικηγόρο ή να ζητήσεις νομική βοήθεια. Στα αστικά επίσης μπορείς να ζητήσεις νομική βοήθεια αν είσαι πολύ χαμηλού οικονομικού επιπέδου, εντούτοις, η διαδικασία για να πάρεις τη νομική βοήθεια είναι πάρα πολύ χρονοβόρα, περίπλοκη και πολύ συχνά η εκπροσώπηση δεν είναι καλή.
Φαντάζομαι πως εν μέσω lockdown τα πράγματα ήταν ακόμη δυσκολότερα.
Τα δικαστήρια ήταν κλειστά τότε. Γινόντουσαν μόνο τα πάρα πολύ επείγοντα ανάλογα με την κρίση των δικαστών. Εκεί, λοιπόν, όχι μόνο μείνανε κάποια πράγματα πίσω, αλλά και κάποια δεν προχώρησαν καθόλου.
Πώς σχολιάζετε τη γυναικοκτονία στη Φολέγανδρο;
Δημιουργεί σίγουρα μια αναταραχή στις γυναίκες που βίωσαν τέτοια πράγματα ή που τα βιώνουν ακόμα. Και η αλήθεια είναι ότι κάθε φορά που συμβαίνει μία γυναικοκτονία, όλες οι κοπέλες, οι γυναίκες και τα κορίτσια που έχουν ζήσει τέτοια πράγματα ή τα ζουν σήμερα αισθάνονται πολύ πιεσμένες, πολύ φορτισμένες, πολύ φοβισμένες, γεννιούνται άλλα συναισθήματα.
Υπάρχει κάτι συγκεκριμένο που συνήθως σας εκμυστηρεύονται;
Λένε πολλά πράγματα. Όσες είναι εκτός σχέσης πλέον και έχουν καταφέρει να αποδράσουν αναλογίζονται παρόμοιες στιγμές τους.
Μετά τη γυναικοκτονία στη Φολέγανδρο, σκέπτεστε ως δίκτυο να εντατικοποιήσετε την ήδη σημαντική δράση σας ή να κάνετε κάτι διαφορετικά;
Εμείς ήδη κάνουμε πολλά διαφορετικά πράγματα, τα οποία όμως δεν είναι και τόσο προβεβλημένα ακριβώς γιατί δεν υπάρχει λόγος να τα ξέρει πάρα πολύς κόσμος. Προσπαθούμε και συνήθως καταφέρνουμε να μην παρέχουμε ένα πράγμα στις γυναίκες που μας προσεγγίζουν, αλλά να είμαστε μαζί τους για όσο το έχουν ανάγκη ώστε να σταθούν στα πόδια τους αυτές και τα παιδιά τους. Αυτό μπορεί να σημαίνει ό,τι μπορείτε να φανταστείτε. Από δικαστήρια μέχρι επιδόματα ή προσπάθεια να μάθουν μία τέχνη, ένα επάγγελμα ή χαρτιά νόμιμης παραμονής, γιατρό για το παιδί κ.α. Σε κάποια από αυτά, όταν υπάρχουν και παιδιά, συνεργαζόμαστε και με το «Χαμόγελο του Παιδιού».
Τελευταία η μία γυναικοκτονία μετά την άλλη φτάνει στα αυτιά μας. Σημειώνεται αντίστοιχη αύξηση προσφυγών από γυναίκες και στο δίκτυό σας;
Δεν γνωρίζω να σας πω με ακρίβεια, διότι υπάρχει αυξομείωση με τα lockdown. Κατά τη διάρκεια του lockdown συνήθως μειώνονται σε εμάς οι προσφυγές και στη συνέχεια αυξάνονται.
Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που λέτε σε γυναίκες που ζητούν βοήθεια από εσάς;
Eξαρτάται από το τι ζητά η καθεμία και σε ποια φάση ζωής βρίσκεται.
Τι πρέπει να κάνει μια γυναίκα που πέφτει θύμα κακοποίησης;
To πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει είναι να αντιληφθεί πως αυτό που υφίσταται είναι κακοποίηση. Γιατί επειδή τις γυναίκες μας μεγαλώνουν με έναν τρόπο να αναλαμβάνουμε εμείς την ευθύνη και να νομίζουμε πως αν εμείς αλλάξουμε, θα αλλάξει και αυτό που μας συμβαίνει τους παίρνει αρκετά χρόνια μέχρι να δοκιμάσουμε τα πάντα και τελικά να καταλάβουμε ότι ο άνθρωπος που μας κακοποιεί επιλέγει να μας κακοποιεί. Αφού το αντιληφθούν αυτό, θα πρέπει να οργανώσουν την απόδραση έτσι ώστε να κινδυνεύσουν όσο το δυνατόν λιγότερο. Ένα λάθος που κάνουν οι γυναίκες συχνά είναι ότι αισθάνονται ότι αν δεν προσπαθήσουν να χωρίσουν επί ίσοις όροις, νομίζουν ότι δεν έχουν φερθεί στον δράστη έντιμα. Οι γυναίκες προσπαθούν με λογικά επιχειρήματα να χωρίσουν. Αυτό όμως στους ανθρώπους που είναι πολύ ελεγκτικοί λειτουργεί αντίστροφα. Εκεί είναι που εμφανίζεται μεγαλύτερος κίνδυνος.
Γιατί πιστεύετε ότι σημειώνονται τελευταία τόσες γυναικοκτονίες;
Έτυχε χρονικά να είναι πολύ κοντινά, αλλά τα τελευταία χρόνια έχουμε κατά μέσο όρο μία γυναικοκτονία το μήνα σε ενδοοικογενειακό πλαίσιο. Τα δεδομένα της αστυνομίας για την περασμένη χρονιά έδιναν εννέα γυναικοκτονίες και εννέα απόπειρες που έζησε τελικά η γυναίκα. Ενδεχομένως υπάρχουν γυναίκες που έχουν δολοφονηθεί και για τις οποίες ακόμα δεν έχει βρεθεί ο δράστης.
Ποια λάθη πιστεύετε έκαναν τα ΜΜΕ ως προς την κάλυψη των γυναικοκτονιών;
Στα μέσα μαζικής ενημέρωσης χρησιμοποιούνται πάρα πολύ συχνά τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν οι δράστες. Και αυτό είναι απολύτως λάθος. Επίσης, οι τίτλοι που κάνουν λόγο για έγκλημα πάθους είναι απολύτως λάθος. Και φυσικά η ψυχική ασθένεια δεν είναι λόγος γυναικοκτονίας. Οι γυναικοκτονίες συμβαίνουν επειδή οι άνδρες μας θεωρούν κατώτερες.
Γίνεται, βεβαίως, και λανθασμένη χρήση όρων.
Η γυναικοκτονία πάντως είναι κατοχυρωμένη σε πολλά κράτη ως όρος και ως νομικός όρος. Και της Ελένης Τοπαλούδη η δολοφονία ήταν γυναικοκτονία. Επειδή ήταν γυναίκα και την θεωρούσαν κατώτερη, γι’ αυτό την σκότωσαν. Το ίδιο ισχύει και για την περίπτωση της Καρολάιν.
Τι πιστεύετε πως πρέπει να γίνει γενικότερα από εδώ και στο εξής;
Ως κοινωνία πρέπει να αρχίσουμε να μην χασκογελάμε με τον σεξισμό και τα σεξιστικά αστεία. Πρέπει στα οργανωμένα πλαίσια, όπου υπάρχουν άτομα που γυμνάζονται, αθλούνται να υπάρχουνε πολύ αυστηροί κανονισμοί, κανόνες δεοντολογίας, πειθαρχικά κτλ. ώστε να γίνει αντιληπτό πως καμία από αυτές τις συμπεριφορές δεν είναι ανεκτή. Και φυσικά θα πάρει χρόνια.
Λίγα λόγια για την Κική Πετρουλάκη
Η Κική Πετρουλάκη απέκτησε το πτυχίο της από το Τμήμα Ψυχολογίας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Από το ίδιο τμήμα της απονεμήθηκε και το διδακτορικό της δίπλωμα στην πειραματική ψυχολογία. Έχει διδάξει στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Παντείου Πανεπιστημίου και σήμερα εργάζεται στη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού.
