105 χρόνια από την απελευθέρωση της Σμύρνης: Ένα σπάνιο ηχητικό και φωτογραφικό ντοκουμέντο

Ένα μικρό λιθαράκι μνήμης και τιμής στους μαρτυρικούς προγόνους μας στη μικρασιατική γη

15 Μαΐου 2024, 7:15 πμ

105 χρόνια συμπληρώνονται από την 2α Μαΐου 1919 (με το παλαιό ημερολόγιο της εποχής εκείνης) 15η Μαΐου (με το νέο), όταν η Σμύρνη και ευρύτερα η Ιωνία Μικράς Ασίας εντάχθηκε στην ελληνική επικράτεια.

Η ελληνική στρατιωτική απόβαση στη Σμύρνη πραγματοποιήθηκε με απόφαση του «Ανωτάτου Συμμαχικού Συμβουλίου» των νικητών συμμάχων του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου ως εφαρμογή της συνθήκης του Μούδρου.

Ο ελληνικός στρατός ανέλαβε την διατήρηση της τάξης στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης, (βιλαέτι Αϊδινίου) καθήκον το οποίο εκτέλεσε μέχρι την Μικρασιατική καταστροφή και την οριστική αποχώρησή του από την περιοχή, στις 6 Σεπτεμβρίου 1922 (παλαιό ημερολόγιο 24 Αυγούστου).

Ο διπλωμάτης και ιστορικός Μάικλ Λιουέλιν Σμιθ στο βιβλίο του «Το Όραμα της Ιωνίας»:

…Η απόφαση να στείλουν τους Έλληνες στη Μικρά Ασία λήφθηκε ξαφνικά, πρόχειρα, και με μεγάλη μυστικότητα από τους Τρεις Μεγάλους, με την ενθάρρυνση του Βενιζέλου αλλά με δική τους πρωτοβουλία, χωρίς να αναλογιστούν τις συνέπειες. Ο Λόϋντ Τζωρτζ, βασιζόμενος στα στοιχεία που του έδωσε ο Βενιζέλος, προκάλεσε την απόφαση και ο πρόεδρος Ουίλσων παρακάμπτοντας τις απόψεις των Αμερικανών εμπειρογνωμόνων έδωσε τη συγκατάθεσή του στο σχέδιο με σκοπό να εξουδετερώσει την Ιταλία. Ο Κλεμανσώ έπαιξε δευτερεύοντα ρόλο.

Γενική άποψη Σμύρνης από το καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής στα 1890

Με την άποψη του Σμιθ, -για το αναπάντεχο και κάπως πρόχειρο της απόφασης συμφωνεί και ο Έλληνας πρέσβης και ιστορικός Κώστας Σακελλαρόπουλος στο βιβλίο του «Η σκιά της Δύσεως»:

…Η Απόφασις να ανατεθή εις ελληνικάς δυνάμεις η κατάληψις της Σμύρνης ελήφθη, όπως έχει εκτεθή, κατά τρόπον εντελώς αιφνίδιον, σχεδόν αιφνιδιαστικόν, εις μίαν στιγμήν κατά την οποίαν η συμπτωματική συνύπαρξις και αλληλεπίδρασις ωρισμένων συντελεστών έκαμε τη λύσιν αυτήν ανεκτήν, διά την έλλειψιν άλλης καλυτέρας. Μόνος ο Lloyd George, μεταξύ των συμμάχων, σχεδόν και μεταξύ των Αγγλων, θα ήτο ίσως κατ’ αρχήν διατεθειμένος να την εισηγηθή και την υποστηρίξη υπό οποιασδήποτε περιστάσεις. Αλλά ασφαλώς θα απετύγχανε να την επιβάλη αν οι Ιταλοί δεν είχον ήδη καταλάβει το νοτιοδυτικόν τμήμα της Μικράς Ασίας, αν ο κίνδυνος να επεκτείνουν την κατοχήν των και επί της Σμύρνης δεν εφαίνετο άμεσος, αν το ζήτημα του Φιούμε δεν είχε φέρει αυτούς εις πλήρη ρήξιν με τον προέδρον Wilson, και αν, εκ της αφορμής αυτής δεν είχον αποχωρήσει από τη διάσκεψιν. Εχρειάσθησαν όλα αυτά διά να δεχθή την πρόταση του Αγγλου πρωθυπουργού -ως κακόν μη χείρον παντός- και ο Wilson, αλλ’ ιδίως ο Clemenceau. Ούτε λοιπόν του ενός, ούτε του άλλου τη στάσιν ενέπνευσε εύνοιαν προς την Ελλάδα, της οποίας την εις Μικράν Ασίαν επέκτασιν εθεώρουν και οι δύο αντίθετον προς τους σκοπούς και τα συμφέροντά των.

Η προέκταση του Λιμένος της Σμύρνης στα 1900 – Διακρίνεται το ξενοδοχείο Creamer Palace

Το χρονικό

8 Μαΐου 1919 (παλαιό ημερολόγιο 25 Απριλίου): Η 1η Μεραρχία (γνωστή ως «Σιδηρά Μεραρχία») με διοικητή τον συνταγματάρχη Πυροβολικού Νικόλαο Ζαφειρίου, που στρατοπέδευε στην Ελευθερούπολη της Καβάλας, έλαβε διαταγή να ετοιμαστεί για επιβίβαση στα πλοία που θα αποστέλλονταν.

13 Μαΐου (παλαιό ημερολόγιο. 30 Απριλίου): Η 1η Μεραρχία αναχωρεί από το λιμάνι της Ελευθερούπολης, με προορισμό την Σμύρνη. Η νηοπομπή συνοδεύεται από 4 ελληνικά και 3 βρετανικά αντιτορπιλικά.

14 Μαΐου (παλαιό ημερολόγιο 1η Μαΐου): Η νηοπομπή σταθμεύει προσωρινά στο λιμάνι της Γέρας στη Μυτιλήνη. Το μεσημέρι στρατιωτικά αγήματα αποβιβάστηκαν από τα ελληνικά θωρηκτά πλοία «Αβέρωφ», «Λήμνος» και «Κιλκίς», και κατέλαβαν διάφορα σημεία της προκυμαίας, ενίσχυσαν τη φρουρά του ελληνικού προξενείου κι έλαβαν θέσεις για την κατάληψη του τουρκικού εξωτερικού φρουρίου της Σμύρνης. Ταυτόχρονα αγήματα αποβιβάστηκαν και από τα συμμαχικά πλοία που βρίσκονταν εκεί, με σκοπό τη φρούρηση των δικών τους Αρμοστειών.

15 Μαΐου (παλαιό ημερολόγιο 2 Μαΐου): Η νηοπομπή που μετέφερε το στρατό κατοχής αναχώρησε από τον κόλπο της Γέρας της Λέσβου με προορισμό τη Σμύρνη στις 2 τα ξημερώματα. Οι Έλληνες της πόλης είχαν ήδη κατακλύσει το λιμάνι, έτοιμοι να υποδεχτούν τα ελληνικά στρατεύματα και πραγματικά στις 7.30 π.μ. μπήκε στο λιμάνι το υπερωκεάνιο «Πατρίς», ακολούθησε το ακτοπλοϊκό «Ατρόμητος», στη συνέχεια το υπερωκεάνιο «Θεμιστοκλής» κατόπιν τα ακτοπλοϊκά «Αδριατικός» και «Έλδα». Στις 7.50 ο μέραρχος Ζαφειρίου ελέγχει από τον «Αβέρωφ» την προκυμαία και δίνει τη διαταγή. Ο σηματωρός του «Πατρίς» σαλπίζει και οι Εύζωνοι του 1/38 αποβιβάζονται. Κατά τις 10:30 και όταν το μεγαλύτερο μέρος του στρατού είχε αποβιβαστεί, Τούρκοι μεμονωμένοι στρατιώτες και πολίτες άνοιξαν πυρ, κρυμμένοι σε μερικά κτίρια της περιοχής. Οι Έλληνες στρατιώτες απάντησαν στους πυροβολισμούς μέχρι που κατάφεραν να επιβάλουν την τάξη.

Άφιξη στρατού στο λιμάνι της Σμύρνης με το πλοίο ΠΑΤΡΙΣ

19 Μαΐου (παλαιό ημερολόγιο 8 Μαΐου): Φτάνει στην Σμύρνη και αναλαμβάνει καθήκοντα ο Αριστείδης Στεργιάδης ως Ύπατος Αρμοστής. Με την Συνθήκη των Σεβρών που υπογράφηκε 28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920 παραχωρούνταν και τυπικά στην Ελλάδα η κατοχή της επονομαζόμενης Ζώνης της Σμύρνης, όπου, σύμφωνα με τα άρθρα 65-83 της Συνθήκης, μόνο μετά από 5 χρόνια και κατόπιν δημοψηφίσματος των κατοίκων της θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην Ελλάδα.

Εμβατήριο Σμύρνης – Izmir Marche

Με αφορμή τη σημερινή μέρα ο Δημήτρης Θωμαδάκης μέσα από το κανάλι του στο YouTube μας προσφέρει ένα σπάνιο ντοκουμέντο από το Εμβατήριο Σμύρνης, σε δύο καταγραφές, η πρώτη το 1908 και η δεύτερη το 2003.

Το βίντεο ξεκινά με μια σπάνια και ιστορική ηχογράφηση.

Με το Εμβατήριο της Σμύρνης όπως αυτή είχε ηχογραφηθεί από την ορχήστρα πνευστών της ORFEON RECORDS, σε δίσκο 78 στροφών, έτους παραγωγής 1908! Επειδή στο μοναδικό αυτό δίσκο, είναι σπασμένο ένα τμήμα των αρχικών του στροφών, κρίθηκε σκόπιμο (παρά την άσχημη ηχητική απόδοση), να συμπεριλαμβάνεται και το μουσικό του ξεκίνημα, αφού αυτό περιλαμβάνει την καταγραφείσα φωνή του χορωδού να αναγγέλλει δυναμικά τον τίτλο της εταιρείας «Ορφέον Ρέκορντς».

Στην προκυμαία Κε την εποχή του ελληνισμού με αυτοκίνητο και με σφραγίδα ελληνικού ταχυδρομείου

Από το χρονικό σημείο που ξεκινά η παρουσίαση των εικόνων της Παλαιάς Σμύρνης , ο ήχος πλέον προέρχεται από την επεξεργασμένη ηχητική αυτή καταγραφή (όσο ήταν δυνατόν να υπάρξει καθαρισμός ενός τόσο παλιού και πολυπαιγμένου δίσκου 78 στροφών).

Συνοδεύεται οπτικά με σπάνιες εικόνες από την πολύπαθη αυτή ιστορική πόλη της Μικρασίας, από το έτος 1875 έως και το έτος 1910.

Μετά το τέλος της ηχητικής αυτής παρουσίασης, ακολουθεί η νεότερη και σύγχρονη πλέον ηχογράφηση έτους 2003 του Εμβατηρίου της Σμύρνης, από την Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας Βόλου.

Το βίντεο «ντύνεται» με σπάνιο φωτογραφικό υλικό εποχής 1919 -1922 που αναδεικνύει την ελληνικότητα της πανέμορφης αυτής πόλης της Ιωνίας Μικράς Ασίας!

Ο κ. Θωμαδάκης ευχαριστεί ιδιαίτερα τον μουσικό παραγωγό και ερευνητή κ. Νίκο Διονυσόπουλο, για τον καθαρισμό του δίσκου και την ηχητική καταγραφή που επιτεύχθηκε και συμπεριλήφθηκε στο τελικό αποτέλεσμα του βίντεο.

Στο βίντεο υπάρχει, από πλευράς κ. Θωμαδάκη, ονομαστικό ευχαριστήριο προς όλους τους κατόχους υλικών και πνευματικών δικαιωμάτων, οι οποίοι ένθερμα αποδέχτηκαν τη συμμετοχή τους.

Ένα αποτέλεσμα που βάζει ένα μικρό λιθαράκι μνήμης και τιμής στους μαρτυρικούς προγόνους μας στη μικρασιατική γη…

Μέσω της parallaxi ο κ. Θωμαδάκης ευχαριστεί όλους τους φίλους και συναδέλφους που συνέβαλαν με τη γνώση και την εμπειρία τους στη γραμματική, οπτική και ηχητική διαμόρφωση και ολοκλήρωση του παρόντος πονήματος.

Τέλος, ευχαριστεί το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (ΚΜΣ) και στον κ. Πέτρο Μεχτίδη για τους χάρτες, καθώς και τον μουσικό ερευνητή και συγγραφέα Ηλία Μπαρούνη, χάρη στις γνώσεις και στις εμπειρίες του οποίου πραγματοποιήθηκε ο συντονισμός για τη δημιουργία και την ολοκλήρωση του όλου έργου.