Future of Egypt: Το μεγαλεπήβολο σχέδιο που μετατρέπει την έρημο σε γεωργικές εκτάσεις
Η μεγάλη υπόσχεση της Αιγυπτιακής Κυβέρνησης για την "μεταμόρφωση" της ερήμου και όσα δεν υπολόγισαν σωστά
Για τις δύο ώρες που μπορούν να περάσουν οι οδηγοί στον αυτοκινητόδρομο οκτώ λωρίδων, από το Κάιρο προς το El Dabaa στη βόρεια ακτή, το μόνο που υπάρχει για να δει κανείς είναι μίλια εντατικής καλλιέργειας γης σε κάθε πλευρά. Μέχρι πριν μια δεκαετία, αυτή η έκταση της δυτικής ερήμου , δεν ήταν τίποτα περισσότερο από βράχους και άμμο.
Είναι το πρώτο στάδιο του έργου “Future of Egypt“, το οποίο θα περιλαμβάνει 2,2 εκατομμύρια φεδδάνια, (9.240 τετραγωνικά χιλιόμετρα ή 3.500 τετραγωνικά μίλια), μέγεθος ανάλογο με αυτό του νησιού της Κύπρου.
“Ο χάρτης της αιγυπτιακής ερήμου αλλάζει χρώμα“, δήλωσε ένα πρόσφατο διαφημιστικό βίντεο, “ από κίτρινο σε πράσινο“.
Δορυφορικές εικόνες της περιοχής, δείχνουν εκατοντάδες χωράφια με κεντρική άρδευση ( στην οποία οι ψεκαστήρες περιστρέφονται πάνω από τις καλλιέργειες), μερικές με διάμετρο ενός χιλιομέτρου. Ένας τεχνητός ποταμός μήκους 70 μιλίων(114 χλμ.), πλησιάζει στην ολοκλήρωσή του με κόστος άνω των 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μόλις ολοκληρωθεί, θα μεταφέρει 3,5 δισεκατομμύρια κυβικά νερού ετησίως στα χωράφια.
Αυτό το κοστοβόρο σχέδιο, αντιπροσωπεύει λίγο περισσότερο από το ήμισυ του πλάνου της αιγυπτιακής κυβέρνησης να μετατρέψει τα 16.800 τετραγωνικά χιλιόμετρα ερήμου σε γεωργικές εκτάσεις πριν το 2027. Ο πρόεδρος Abdel Fattah al- Sisi, ανακοίνωσε αυτό το φιλόδοξο σχέδιο λίγο μετά την άνοδό του στην εξουσία , το 2014, με στρατιωτικό πραξικόπημα.
Μιλώντας στα εγκαίνια του “Future of Egypt”, τον Μάιο, επιβεβαίωσε την επιθυμία του να δει την έρημο να ανθίζει, λέγοντας “Αν είχαμε αρκετό νερό για να καλλιεργήσουμε 100 εκατομμύρια φεδδάνια , θα το κάναμε“.
Ωστόσο, η Αίγυπτος , υποφέρει ήδη από ετήσιο έλλειμα νερού 7 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Ασχολείται επίσης με περικοπές λιτότητας, για να καλύψει το χρέος προς ΑΕΠ, άνω του 90% που έχει διογκωθεί υπό την ηγεσία του Σίσι, κυρίως λόγω των πλουσιοπάροχων δαπανών της για τα μεγάλα έργα υποδομής και νέο εξοπλισμό για τις ένοπλες δυνάμεις.
Οι επικριτές των δαπανηρών συστημάτων αποκατάστασης γης αμφισβητούν το κόστος για το δημόσιο ταμείο και το οικοσύστημα των στρατιωτικών γεωργικών έργων που έχουν ενισχύσει τις εξαγωγές, αλλά έχουν κάνει ελάχιστα για να αποτρέψουν τον τεράστιο πληθωρισμό των τιμών των τροφίμων, ο οποίος τον Απρίλιο ήταν ο πέμπτος υψηλότερος παγκοσμίως.
“Το αποκαλούν αποκατάσταση. Δεν είναι ανάκτηση”, λέει ο Richard Tutwiler, πρώην διευθυντής του Ερευνητικού Ινστιτούτου για ένα Βιώσιμο Περιβάλλον, με έδρα το Κάιρο. “Δεν είναι όπως ήταν παλιά, έτσι και τώρα πρέπει να επιστρέψουμε με αυτό τον τρόπο”.
Σε αντίθεση με τα πλούσια εδάφη της κοιλάδας του Νείλου, που ποτίζονται και γονιμοποιούνται μέσα από χιλιετίες πλημμυρών και άρδευσης , η άμμος της δυτικής ερήμου είναι από καιρό άνυδρη, με λίγα θρεπτικά συστατικά για καλλιέργειες. Απαιτούν τεράστιες ποσότητες άρδευσης για να γίνουν γόνιμες- νερό που είναι αδύνατο να ανακτηθεί.
Στις όχθες του Νείλου, εκτιμάται, πως οι αγρότες χρησιμοποιούν το ίδιο νερό επτά φορές μεταξύ της Άνω Αιγύπτου και της Μεσογείου, με την απορροή από τα χωράφια να στραγγίζει πίσω στον ποταμό ή σε υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες, για να επαναχρησιμοποιηθεί μακρύτερα κατάντη. Στην έρημο, το νερό “απλώς επιστρέφει στην έρημο”, λέει ο Tutwiler.
Το μεγαλύτερο μέρος του νερού για την άρδευση των νέων πεδίων προέρχεται από αποθέματα υπογείων υδάτων. Για αιώνες , οι αγρότες, σε οάσεις σε όλη την έρημο εξαρτιόνταν από αυτό το νερό, το οποίο ρέει φυσικά στην επιφάνεια σε κάποια σημεία. Η κυβέρνηση Σίσι έχει εντείνει τις προσπάθειες για εκβιομηχάνιση της κατανάλωσης υπογείων υδάτων, επενδύοντας σε πολυάριθμα αντλιοστάσια σε όλη την έρημο, για να τα αντλήσει στην επιφάνεια.
“Υπάρχουν τεράστιες ποσότητες νερού κάτω από τη δυτική έρημο, αλλά είναι περιορισμένες” , λέει ο Tutwiler. Μια μελέτη που από τον περασμένο χρόνο εξέτασε δορυφορικές εικόνες, αποκάλυψαν τους υπόγειους υδάτινους πόρους της Αιγύπτου και διαπιστώθηκε πως ο ρυθμός εξάντλησης του νερού κάτω από τη δυτική έρημο έχει ήδη διπλασιαστεί , από τότε που ο Σίσι ανέλαβε την ηγεσία.
“Τι θα γίνει με τι επόμενες γενιές“, διερωτάται ο Tutwiler. ” Αν καταναλώσεις όλο το νερό, δεν θα έχουν καθόλου στην έρημο”.
Η αυξανόμενη χρήση πηγαδιών, όχι μόνο μειώνει τα επίπεδα των υπόγειων υδάτων, αλλά αυξάνει και την αλατότητά τους. Σύμφωνα με τον Sakel El Nour, αγροτικό κοινωνιολόγο, πολλά έργα της ερήμου υποφέρουν ήδη από αφαλάτωση, μειώνοντας την παραγωγή από τα χωράφια και αυξάνοντας το κόστος γεωργίας.
Με μόλις τρία χρόνια να απομένουν για το 2027, η κυβέρνηση έχει επιτύχει μόλις το 20% του στόχου αποκατάστασης : 3.400 τετραγωνικά χιλιόμετρα , σύμφωνα με πρόσφατες ανακοινώσεις.
Ο El Nour, πιστεύει πως, ακόμη και αυτό είναι “υπερβολή” και ότι η πραγματική έκταση γης θα μπορούσε να είναι πολύ μικρότερη και πολύ λιγότερο κερδοφόρα, από ότι πρότεινε η κυβέρνηση. ” Ακριβώς επειδή υπάρχει ένα τεράστιο “πρασίνισμα” της ερήμου, δεν σημαίνει ότι υπάρχει και τεράστιο προϊόν που βγαίνει από αυτό”, αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ο Sherif Fayyad, ένας γεωργικός εμπειρογνώμονας που έχει συμβουλεύσει την κυβέρνηση, ανησυχεί ότι το έργο κινδυνεύει να γίνει διαφημιστικό κόλπο. ” Θέλουν απλώς να πουν στους ανθρώπους : “Κοιτάξτε, ανακτήσαμε 4 εκατομμύρια feddans”, υποστηρίζει. Δεν υπάρχουν δημόσια διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με την παραγωγή των ανακτηθέντων εδαφών, αλλά ο Fayyad αμφιβάλλει ότι πολλά ακόμη έχουν συγκομιστεί.
” Η παραγωγικότητα και η γονιμότητα του ίδιου του εδάφους δεν θα φτάσει ποτέ στην παραγωγικότητα και τη γονιμότητα των παλαιών εδαφών του Νείλου”, υποστηρίζει, εξηγώντας ότι πολλές από τις βασικές καλλιέργειες στις οποίες βασίζονται οι Αιγύπτιοι, συμπεριλαμβανομένου του σιταριού και των οσπρίων, είναι ακατάλληλες για τη νέα γη”.
“Για αυτό το λόγο οι φτωχοί και η κατώτερη μεσαία τάξη, δεν αισθάνονται ότι αυτό το είδος έργων αποκατάστασης τους ωφελεί“, συνεχίζει.
Από τον Μάρτιο του 2022, οι τιμές των τροφίμων στην Αίγυπτο έχουν εκτοξευθεί. Τον περασμένο Οκτώβριο, ο αιγυπτιακός πραγματικός πληθωρισμός των τροφίμων ήταν ο υψηλότερος σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Ως ένα από τους μεγαλύτερους εισαγωγείς σιταριού στον κόσμο, η Αίγυπτος επλήγη ανεπανόρθωτα από τους κραδασμούς στην αλυσίδα εφοδιασμού που προκλήθηκαν από την πανδημία Covid και τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ωστόσο, κατά την ίδια περίοδο, οι εξαγωγές τροφίμων της Αιγύπτου αυξήθηκαν από 5,6 εκατομμύρια τόνους το 2021, σε 6,4 εκατομμύρια τόνους το 2022, φτάνοντας στους 7,5 εκατομμύρια τόνους το 2023. Μεγάλο μέρος της αύξησης προήλθε από καλλιέργειες σχετικά υψηλής αξίας , όπως τα φρούτα και οι ξηροί καρποί.
Ο Σίσι έχει υπερασπιστεί τη χρήση ανακτημένης γης για την καλλιέργεια μετρητών για εξαγωγή.” Μπορώ να καλλιεργήσω ένα εκατομμύριο φεδδάνια σιταριού”, είχε δηλώσει στα εγκαίνια του Μάϊου, “ενώ υπάρχουν άλλες καλλιέργειες που όταν παραχθούν αξίζουν τρεις φορές περισσότερο”. Ισχυρίστηκε ότι η στρατηγική ήταν μια κρίσιμη κίνηση για τη μείωση του εμπορικού ελλείματος και την εξεύρεση νέων πηγών, ξένου συναλλάγματος.
Ο Fayyad δήλωσε για το σχέδιο που αφορά στο μέλλον της Αιγύπτου : ” Είναι σημαντικό. Οι άνθρωποι, όμως, δεν αισθάνονται ότι αυτά τα έργα είναι για αυτούς, επειδή δεν βλέπουν το αποτέλεσμα στις τιμές των τροφίμων τους“.
Ενώ σχεδόν οι μισές από τις καλλιέργειες που παράγονται στην Αίγυπτο πραγματοποιούνται από μικροκαλλιεργητές, τα κρατικά έργα αποκατάστασης κυριαρχούνται από τις ένοπλες δυνάμεις. Ο στρατός ελέγχει ένα τεράστιο φάσμα της οικονομίας, από τα εργοστάσια μέχρι τις γεωργικές εκτάσεις, χρησιμοποιώντας την προνομιακή του θέση στη χώρα, για να ξεπεράσει τους ανταγωνιστές του.
Υπάρχουν αξιόπιστες αναφορές ότι ο στρατός χρησιμοποιεί στρατιωτικούς κληρωτούς για να εργαστούν στα χωράφια. Τα αρμόδια υπουργεία της κυβέρνησης δεν απάντησαν σε πολλαπλά αιτήματα για σχολιασμό αυτής της υπόθεσης.
Το “Future of Egypt”, με επικεφαλής τον Bahaa al-Ghanam, συνταγματάρχη της πολεμικής αεροπορίας, δεν έχει δημοσιοποιήσει οικονομικά αρχεία. Εκτός από αποσπασματικές ανακοινώσεις στον Τύπο, δεν υπάρχουν δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες , σχετικά με το πόσα ξοδεύει, πόσα θα κερδίσει ή πώς θα μοιράσει τα κέρδη.
Τους τελευταίους μήνες, η Κυβέρνηση έχει επιβάλλει μέτρα λιτότητας αλλού, αυξάνοντας το κόστος των καυσίμων και τριπλασιάζοντας την τιμή του επιδοτούμενου ψωμιού, σε μια προσπάθεια να μειώσει τις αυξανόμενες δανειακές υποχρεώσεις της χώρας.
Παρά την υπόσχεση να μειώσει τις δαπάνες για ακριβά έργα, – υπό την πίεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και περιφερειακών συμμάχων- ο Σίσι δήλωσε, ότι η Κυβέρνηση θα δαπανήσει επιπλέον 190 δισεκατομμύρια αιγυπτιακές λίρες, τα επόμενα χρόνια σε νέες υποδομές, προκειμένου να στηρίξει τις γεωργικές φιλοδοξίες της.
“Είναι σοβαρά, σοβαρά χρήματα”, λέει ο David Sims, πολεοδόμος και συγγραφέας του “Egypt’s Desert Dreams”, το οποίο εξετάζει προηγούμενα κυβερνητικά προγράμματα στη χώρα. ” Κάποιος θα πρέπει να πληρώσει για όλα αυτά“.
Εικόνες : Unsplash
