Μήπως ζούμε κάτω από Τεχνοφεουδαλισμό;

Φανταστείτε στο κοντινό μέλλον η Amazon να αρχίσει να κάνει προσφορές για τη δημοτική υγιεινή και τις συμβάσεις αποχέτευσης. Η εταιρεία έχει ήδη αναπτύξει κάδους απορριμμάτων και σωλήνες με αισθητήρες προκειμένου να μπορεί να παράγει πολύτιμα δεδομένα από τα απόβλητα της κοινωνίας.

Οι τοπικές περιοχές δίνουν αγώνα για να αγκαλιάσουν αυτές τις νέες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας αλλά και να εξοικονομήσουν κόστος. Σε μια τέτοια κατάσταση, μπορεί να αισθανόμαστε υποτελείς της αυτοκρατορίας του Μπέζος και να εξοργιζόμαστε όλο και περισσότερο από τις πληροφορίες για το πιθανό κέρδος που αυτός θα έχει.

Βig Tech ή αλλιώς Τεχνοφεουδαρχία

Πρόκειται για ένα όραμα που βασίζεται στη θέση της τεχνοφεουδαρχίας, η οποία υποστηρίζει ότι ο καπιταλισμός του 21ου αιώνα έχει αντικατασταθεί από ένα νέο οικονομικό σύστημα που εποπτεύεται από τη λεγόμενη “Big Tech”.

Στον πυρήνα του εγχειρήματος βρίσκεται η ιδέα ότι οι σημερινοί καπιταλιστές δεν επανεπενδύουν σε γενικές γραμμές τα κέρδη τους για να αναπτύξουν νέες ικανότητες για την επέκταση της παραγωγής ή την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Ένα ολοένα και πιο γελοίο μερίδιο ανάπτυξης έρχεται με τη μορφή πλατφορμών παρακολούθησης.

Το τεχνοφεουδαλιστικό μοντέλο

Το τεχνοφεουδαλιστικό μοντέλο περιλαμβάνει τη δημιουργία μονοπωλιακής θέσης και τη χρήση εξελιγμένης εξαγωγής δεδομένων. «Έχοντας γίνει απαραίτητες», γράφει ο Γάλλος οικονομολόγος Cédric Durand στο βιβλίο του 2020 Technoféodalisme: Critique de l’Économie Numérique, «οι πλατφόρμες θα πρέπει να θεωρούνται ως υποδομές όπως ακριβώς οι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας, οι σιδηρόδρομοι ή οι τηλεπικοινωνίες». Το ακαδημαϊκό περιοδικό “New Left Review” έχει επίσης στρέψει το συντακτικό του ενδιαφέρον στη συζήτηση για την τεχνοφεουδαρχία.

Οι συγγραφείς μιλούν για το τέλος του καπιταλισμού για όσο διάστημα υπάρχει αυτό το σύστημα. Βεβαίως υπάρχει και η αντίθετη άποψη. Θα μπορούσε πράγματι αυτό να είναι το τέλος του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής;

Οι συσκευές καταγράφουν και μεταδίδουν πληροφορίες απευθείας στις πιο πολύτιμες εταιρείες του κόσμου.

Βλέπω τη θέση του τεχνοφεουδαλιστή να αναδύεται από το απίθανο βιβλίο του 2018 της καθηγήτριας του Harvard Shoshana Zuboff. Ο τίτλος “The Age of Surveillance Capitalism: The Fight for a Human Future at the New Frontier of Power” ακόμα κι αν εντός του δεν χρησιμοποιείται ο όρος. Ασκείται μια έγκαιρη κριτική στην “Big Tech”. Το βιβλίο αποθεώθηκε από τους New York Times, τους Financial Times και τον Barack Obama. Το βιβλίο της Zuboff προσφέρει ένα μοντέλο στο οποίο οι μονοπωλητές της τεχνολογίας καλλιεργούν τους χρήστες για δεδομένα, τα οποία βελτιώνουν και χρησιμοποιούν προκειμένου να διατηρήσουν τη θέση τους. Βασικό παράδειγμα είναι η Google, η οποία διακρίθηκε ως εταιρεία όχι τόσο σχεδιάζοντας έναν καλύτερο αλγόριθμο αναζήτησης αλλά εξατομικεύοντας τις διαφημίσεις της.

Μόλις ολοκληρώθηκε αυτή η σημαντική ανακάλυψη, οι πληροφορίες για τους ανθρώπους έγιναν πολύτιμες από μόνες τους, είτε χρησιμοποιούνταν για συγκεκριμένες πωλήσεις είτε όχι. Η Zuboff και οι οπαδοί της πιστεύουν ότι αυτές οι εταιρείες – κυρίως η Google, μετά το Facebook, η Microsoft και η Amazon – έχουν δημιουργήσει τελικά ένα αυτοδιαιωνιζόμενο σύστημα εκμετάλλευσης.

Κάποιοι από εμάς ξοδεύουμε τώρα τις ώρες που είμαστε ξύπνιοι αλληλεπιδρώντας συνεχώς (ενεργά ή παθητικά) με ηλεκτρονικές συσκευές.  Οι συσκευές καταγράφουν και μεταδίδουν πληροφορίες απευθείας στις πιο πολύτιμες εταιρείες του κόσμου. Στην ουσία ξοδεύουμε λιγότερο χρόνο με το να εργαζόμαστε για τα αφεντικά μας, παρά με το να ενημερώνουμε για τον εαυτό μας τις εταιρείες τεχνολογίας.

Καθοδήγηση των επιλογών μας από το τεχνολογικό ολιγοπώλειο

Ανεξαρτήτως του για ποιον εργαζόμαστε – ή αν εργαζόμαστε καθόλου – δημιουργούμε αξία για τον Μπέζος και τον Ζάκερμπεργκ. Το τεχνολογικό ολιγοπώλιο δεν καταγράφει μονο απρόσκοπτα τις προτιμήσεις, τις συνήθειες και τις επιλογές μας. Αλλά χρησιμοποιεί κιόλας αυτά τα δεδομένα ώστε να καθοδηγήσει τις μελλοντικές μας επιλογές, καθιστώντας μας όλο και πιο χρήσιμους για τις εταιρείες τεχνολογίας και άχρηστους για εμάς τους ίδιους. Ο Durant- για τον οποίο έγινε παραπάνω λόγος- επικαλείται τον κόσμο που παρουσιαζόταν στην ταινία επιστημονικής φαντασίας “Alphaville” του 1965 του Ζαν- Λικ Γκοντάρ. Σε αυτήν ένας υπολογιστής με αισθήματα παρουσιάζεται να κυβερνά την κοινωνία ακόμα και τις πιο προσωπικές αποφάσεις που κάποιος λαμβάνει.

Είναι αλήθεια ότι οι επενδυτές έχουν στοιχηματίσει πολλά χρήματα σε κλασικές μη παραγωγικές εταιρείες όπως το Facebook, αλλά οι καπιταλιστές εξακολουθούν να κυβερνούν. Η μείωση του κόστους είναι ένας αναπτυσσόμενος τομέας, που οδηγεί τα εταιρικά κέρδη όλο και υψηλότερα, ακόμη και όταν η παραγωγή επιβραδύνεται. Αυτή τη στιγμή το Facebook είναι κάτι πολύ λιγότερο από αυτό που κάνουν οι τεχνοφεουδάρχες: Είναι μια διαφημιστική πλατφόρμα που αποσπά δεκάρες από τον άχρηστο χρόνο των χρηστών. Οι πραγματικοί ιδιοκτήτες του Διαδικτύου δεν είναι καν εταιρείες τεχνολογίας, σημειώνει από μέρους του ο ερευνητής Daniel Greene σε μια νέα εργασία.

Σε κάθε περίπτωση, η συζήτηση για όλα τα παραπάνω είναι ως φαίνεται μακρά. Ακόμα πιο μακρά, δε, είναι η διαδικασία ανεύρεσης λύσης- εφόσον υπάρχει- για όλο αυτό που ζούμε.

Με πληροφορίες από το άρθρο του Malcolm Harris για το Intelligencer