Όσα θυσιάζονται για να τρώμε μπισκότα
Η σχέση που έχουν τα μπισκότα με τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι στενότερη από όσο φαντάζεστε.
“Ας σταματήσουμε να θυσιάζουμε τη φύση και τα ανθρώπινα δικαιώματα για να…φτιάξουμε μπισκότα”. Αυτό είναι το αίτημα (#wemove) του project SUPPLY CHA!NGE στο οποίο συμμετέχει και υλοποιεί η Fair Trade Hellas, στοχεύοντας να σταματήσει η κατάχρηση εναντίον της φύσης και των αυτοχθόνων λαών στις εφοδιαστικές αλυσίδες των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και των ελληνικών supermarkets.
Το πρόγραμμα SUPPLY CHA!NGE εξέτασε τις διεθνείς βιομηχανίες που προμηθεύουν την ευρωπαϊκή αγορά με φθηνές γεωργικές πρώτες ύλες από τον παγκόσμιο Νότο και ανακάλυψε κατάφωρες καταχρήσεις εναντίον της φύσης και των αυτοχθόνων πληθυσμών.
Το ευρωπαϊκό έργο SUPPLY CHA!NGE ενώνει 29 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών από όλη την Ευρώπη, καθώς και συνεργάτες από τον Παγκόσμιο Νότο. Σε μια ευρεία συλλογική προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω του προγράμματος επιδιώκεται να βρεθούν λύσεις στην αυξανόμενη πρόκληση της μείωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και της βελτίωσης των εργασιακών συνθηκών κατά μήκος των διεθνών εφοδιαστικών αλυσίδων των καταστημάτων επώνυμων προϊόντων διατροφής στα ευρωπαϊκά supermarkets.
Αυτό που αποκάλυψε μέσω της έρευνάς του αυτή τη φορά είναι ότι η εφοδιαστική αλυσίδα του φοινικέλαιου δείχνει ιδιαίτερα προβληματική, με τα παραδοσιακά δικαιώματα των αυτοχθόνων λαών της Νοτιοανατολικής Ασίας να αγνοούνται από τις εταιρείες που καταστρέφουν τη γη τους για την καλλιέργεια του φοινικέλαιου. Αυτό το φοινικέλαιο χρησιμοποιείται για να παραχθούν λιχουδιές, όπως σοκολατένια μπισκότα που πωλούνται από λιανοπωλητές στην Ευρώπη και καταναλώνουμε καθημερινά, ειδικά την περίοδο των Χριστουγέννων.
O λόγος που επέλεξαν να ερευνήσουν το μπισκότο -ένα εκ πρώτης όψεως αθώο προϊόν- ήταν για να ανακαλύψουν πόσα από αυτά περιέχουν πραγματικά φοινικέλαιο και αν αυτό είναι πιστοποιημένο ή όχι.
Το πρότζεκτ για να δώσει μία καλύτερη εικόνα στους καταναλωτές, έριξε μια μάτια στα ράφια των καταστημάτων τόσο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο όσο και στην Ελλάδα, έργο που ανέλαβε η Fair Trade Hellas στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού.
Εκτός από τις πληροφορίες μέσω βιβλιογραφίας, τις επιστημονικές μελέτες και τις συνεντεύξεις εμπειρογνωμόνων, η παρούσα έκθεση βασίζεται επίσης σε πληροφορίες οι οποίες συλλέχθηκαν κατά την διάρκεια ταξιδιού έρευνας στην Σουμάτρα της Ινδονησίας. Η αντιπροσωπεία μίλησε με μέλη της τοπικής αυτοδιοίκησης και χωρικούς από τέσσερις περιοχές, οι οποίοι εμπλέκονται σε διαμάχες γύρω από το φοινικέλαιο.
Tα μπισκότα που εξετάστηκαν από τις μεγαλύτερες αλυσίδες λιανεμπορίου στην Ελλάδα, περιέχουν στην πλειοψηφία τους φοινικέλαιο. Συγκεκριμένα από τους 66 κωδικούς μπισκότων μεγάλων πολυεθνικών και ιδιωτικής ετικέτας που εξετάστηκαν, οι 55 περιέχουν φοινικέλαιο στα συστατικά τους. Δηλαδή το 85%, ένα ποσοστό αρκετά αντιπροσωπευτικό μιας και αποτελούν τα βασικότερα προϊόντα μπισκότων σε πωλήσεις που κυκλοφορούν στο εμπόριο. Παράλληλα, μόνο 4 από αυτά διασφαλίζουν ότι το φοινικέλαιο στα συστατικά τους παράγεται με βιώσιμο τρόπο μέσω της πιστοποίησης RSPO (certified sustainable palm oil).
Ποιος θυσιάζεται για τα μπισκότα μας;
Αντιπροσωπεία του SUPPLY CHA!NGE επισκέφθηκε την Ινδονησία και μιλώντας με τους πληγέντες παραγωγούς κατέγραψε ιστορίες διαφθοράς και βίας. Σε μια περίπτωση ένας bupati (αρχηγός περιοχής) πούλησε το κοινοτικό δάσος σε μια εταιρεία για να φυτέψει φοινικέλαιο, χωρίς τη γνώση των κατοίκων του χωριού. Σε απάντηση, οι κάτοικοι έβαλαν φωτιά σε εκσκαφέα της εταιρείας ως σύμβολο καταπάτησης των δασών τους. Δύο εβδομάδες αργότερα, 200 αστυνομικοί εισέβαλαν στο χωριό, σπάζοντας παράθυρα και γκρεμίζοντας πόρτες. Περίπου 20 άντρες συνελήφθησαν και βασανίστηκαν στη φυλακή με τσιγάρα και ξυλοδαρμούς ώστε να ομολογήσουν ότι έβαλαν φωτιά στον εκσκαφέα.
Τί έδειξε η έρευνα για το Φοινικέλαιο;
Τα προβλήματα που αναφέρθηκαν στην Ινδονησία είναι περιβαλλοντικά, όπως η εκκαθάριση των τροπικών δασών, η αποστράγγιση των τυφώνων, πυρκαγιές, τεράστια κατανάλωση νερού μέσω των φοινικόδεντρων και συναφή προβλήματα για τη γεωργία, και η ρύπανση των ποταμών μέσω των ελαιοτριβείων. Από κοινωνικής άποψης, μεγάλο πρόβλημα αποτελεί η καταπίεση της μικρής κλίμακας γεωργίας, η οποία είναι ο κύριος τρόπος καλλιέργειας για πολλές γενιές. Η γη και το δικαίωμα στην γη είναι ένα από τα κυρίαρχα θέματα στις περισσότερες συζητήσεις. Υπάρχουν επίσης πολλές διακρίσεις εις βάρος του τοπικού πληθυσμού στις φυτείες, επισφαλείς συνθήκες εργασίας αλλά και κακή αμοιβή για επίπονη εργασία.
“Η ζωή έχει αλλάξει από τότε που ήρθε η εταιρεία στη γη μας για να φυτέψει. Πριν, μπορούσαμε να πίνουμε νερό από την πηγή μας. Μπορούσαμε να μαζεύουμε φρούτα, ινδοκάλαμα και ξύλο από το δάσος και να τρώμε τα δικά μας λαχανικά. Σήμερα, πρέπει να αγοράζουμε τα πάντα από το κατάστημα, ακόμα και το νερό” δηλώνει ανώνυμα μια γυναίκα από ένα χωριό το οποίο πλέον περιβάλλεται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου από φυτείες φοινικέλαιου.
“Ναι, περιμένουμε από τους Ευρωπαίους ως καταναλωτές των προϊόντων μας να μελετούν και να ερευνούν σχετικά με τις φυτείες φοινικέλαιου στην Ινδονησία έτσι ώστε να δουν την πραγματικότητα: πολλοί [άνθρωποι] πέφτουν θύματα της εταιρικού εγκλήματος. Δεν υπάρχει πρόβλημα με οποιαδήποτε εταιρία η οποία θέλει να λειτουργήσει εδώ, αλλά οι άνθρωποι εδώ δεν θα έπρεπε να πέφτουν θύματα των εταιριών αυτών” λέει εκπρόσωπος από οργάνωση καλλιεργητών στην Ινδονησία.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα και την Fair Trade Hellas, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να εφαρμόσει μηχανισμούς που να κρατούν τις εταιρείες υπόλογες γι’ αυτό που συμβαίνει στις εφοδιαστικές αλυσίδες τους. Αυτοί οι μηχανισμοί πρέπει να είναι δεσμευτικοί ώστε να έχουν τον επιθυμητό αντίκτυπο.
“Ζητάμε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστηρίξει την πρωτοβουλία για μια νέα δεσμευτική Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για τις Επιχειρήσεις και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα για τη ρύθμιση των λειτουργιών των πολυεθνικών εταιριών και τη διασφάλιση της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης στις χώρες του παγκόσμιου Νότου“, δηλώνει η Κέλλυ Γαρυφαλλή, υπεύθυνη προγραμμάτων στην Fair Trade Hellas.
Μπορείτε να υπογράψετε το αίτημα εδώ.
