Νιώθουμε ενοχές όταν δεν κάνουμε τίποτα – Ποιος ο λόγος;

Πόσο ξεκουράζεστε; Το θεωρείτε προτεραιότητα; Ίσως νιώθετε ότι δεν έχετε χρόνο για ξεκούραση; Ή μήπως νιώθετε ενοχές που αφιερώνετε χρόνο στον εαυτό σας;

Στη μέση της εβδομάδας στο γραφείο, συχνά ρομαντικοποιούμε την ξεκούραση – «Ανυπομονώ να μην κάνω τίποτα αυτό το Σαββατοκύριακο». Αλλά όταν φτάνει το Σαββατοκύριακο και χαλαρώνουμε, μας κατακλύζει ένα ενοχλητικό αίσθημα ενοχής. Νιώθεις ότι πρέπει να κάνεις κάτι. Είτε αυτό είναι να τακτοποιήσεις την ντουλάπα σου είτε να ρίξεις μια ματιά στα email σου.

Αυτό είναι που ονομάζουμε «ενοχή για την ξεκούραση»: η φωνή στο πίσω μέρος του μυαλού σου που σου λέει ότι χάνεις χρόνο και ότι πρέπει να κάνεις κάτι παραγωγικό. Αλλά γιατί νιώθουμε ενοχή για την ξεκούραση, όταν είναι απαραίτητη για την ευημερία μας; Και πώς μπορείς να μετατρέψεις την ενοχή για την ξεκούραση σε κάτι που θα ενισχύσει την παραγωγικότητα και τη δημιουργικότητά σου;

Το «πρόβλημα της πολυάσχολης ζωής»

Η κοινωνία έχει από καιρό εξισώσει την πολυάσχολη ζωή με την επιτυχία, την παραγωγικότητα και την αυτοεκτίμηση: όσο περισσότερα κάνουμε, τόσο περισσότερα πετυχαίνουμε. Μας βομβαρδίζουν με μηνύματα και ιστορίες επιτυχίας σχετικά με την «σκληρή δουλειά» και εξιδανικεύουμε την πολυάσχολη ζωή. Αυτό έχει επηρεάσει τη συλλογική μας συνείδηση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα ενοχής αν δεν είμαστε συνεχώς παραγωγικοί.

Το πρόβλημα της πολυάσχολης ζωής έχει τις ρίζες του στις καπιταλιστικές νοοτροπίες και στις επιχειρήσεις που επιδιώκουν συνεχώς υψηλότερη ανάπτυξη και χαμηλότερα περιθώρια κέρδους. Κάθε χρόνο πρέπει να γινόμαστε καλύτεροι, με υψηλότερη απόδοση για να βελτιωνόμαστε συνεχώς – αλλιώς μένουμε πίσω.

Και δεν είναι μόνο η επαγγελματική μας ζωή που καθοδηγείται από την εξύμνηση του να είμαστε απασχολημένοι. Ακόμη και ο προσωπικός μας χρόνος μοιάζει με διαγωνισμό χάρη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όπου τα στιγμιότυπα από γεμάτα Σαββατοκύριακα και πρωινές προπονήσεις μπορούν να κάνουν τις πιο ήσυχες στιγμές μας να φαίνονται ανεπαρκείς. Αλλά αν συνεχίσουμε να προσπαθούμε για να ταιριάξουμε με την εικόνα των ανθρώπων που θαυμάζουμε στα ατελείωτα feeds των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, θα εξαντληθούμε ακόμη πιο γρήγορα.

Γιατί νιώθουμε «ενοχή για την ανάπαυση»

Ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να αναζητά επιβεβαίωση μέσω των επιτευγμάτων. Όταν ξεκουραζόμαστε, η απουσία άμεσων και απτών αποτελεσμάτων μπορεί να στείλει λανθασμένα το μήνυμα στον εγκέφαλό μας ότι είμαστε μη παραγωγικοί, κάτι που μπορεί να προκαλέσει αισθήματα ενοχής.

Αυτό επιδεινώνεται από τις κοινωνικές πιέσεις και τον διάχυτο φόβο να χάσουμε (FOMO) ή τον φόβο να αποσυνδεθούμε (FOSO) από ευκαιρίες που μπορεί να προκύψουν ενώ κάνουμε ένα διάλειμμα. Αν βλέπουμε συνεχώς στους λογαριασμούς μας ανθρώπους που παίρνουν προαγωγές ή έχουν γεμάτα Σαββατοκύριακα, μπορεί να νιώθουμε ότι πρέπει να ακολουθήσουμε αυτό το πρόγραμμα για να συμβαδίσουμε.

Η ψυχολόγος,  Ειρήνη Σπύρα, εξηγεί πως, το αίσθημα ενοχής όταν ξεκουραζόμαστε χωρίς «να κάνουμε κάτι παραγωγικό» είναι αρκετά συχνό και έχει διάφορες ρίζες:

“Στις σύγχρονες κοινωνίες έχει καλλιεργηθεί η ιδέα ότι η αξία μας συνδέεται με την παραγωγικότητα. Αν δεν δουλεύουμε, δεν δημιουργούμε ή δεν προχωράμε, νιώθουμε ότι χάνουμε χρόνο ή ότι τεμπελιάζουμε. Από μικροί πολλοί από εμάς ακούμε φράσεις όπως «μην κάθεσαι άπραγος», «όποιος δεν δουλεύει, δεν αξίζει» κλπ. Αυτές γίνονται εσωτερικές φωνές που μας επηρεάζουν ακόμα κι όταν οι εξωτερικές πιέσεις παύουν να υπάρχουν πια. Στον σημερινό κόσμο της σύγκρισης (social media, εργασιακός ανταγωνισμός) αισθανόμαστε ότι αν σταματήσουμε έστω και λίγο, οι άλλοι θα προχωρήσουν κι εμείς θα μείνουμε πίσω.

Κάποιοι έχουν μάθει να βλέπουν την ξεκούραση όχι σαν φυσιολογική ανάγκη, αλλά σαν ένδειξη τεμπελιάς ή έλλειψης αντοχής. Και αυτό δημιουργεί ενοχές όταν απλά κάνουμε μια παύση. Πολλές φορές όταν καθόμαστε χωρίς να κάνουμε κάτι, ξαφνικά μένουμε μόνοι με τις σκέψεις μας. Αυτό μπορεί να φέρει στην επιφάνεια ανησυχίες ή ανασφάλειες, ενώ οι ενοχές γίνονται ένας τρόπος να γεμίσουμε αυτό το κενό.”

Ενώ ξεκαθαρίζει πως, στην πραγματικότητα όμως, η ξεκούραση είναι απαραίτητη για την υγεία, τη δημιουργικότητα και την παραγωγικότητα.

“Ο εγκέφαλος και το σώμα μας δεν είναι φτιαγμένα για συνεχή δράση. Όμως επειδή έχουμε εκπαιδευτεί να μετράμε την αξία μας με το πόσα κάνουμε, νιώθουμε ενοχές ακόμα και όταν απλώς υπάρχουμε! Το τηλέφωνό σας χρειάζεται τακτική φόρτιση για να λειτουργεί. Το ίδιο ισχύει και για τον εγκέφαλό σας. Η ξεκούραση δεν είναι αντίθετη με την παραγωγικότητα, αλλά αποτελεί ουσιαστικό μέρος της.”

Έρευνες έχουν δείξει τη σημασία της ανάπαυσης για τις γνωστικές λειτουργίες, την συναισθηματική ευεξία και τη δημιουργικότητα. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι τα σύντομα διαλείμματα από μια εργασία μπορούν να βελτιώσουν την ικανότητά σας να συγκεντρώνεστε για παρατεταμένες περιόδους. Αυτό συμβαίνει επειδή κατά τη διάρκεια της ανάπαυσης, ο εγκέφαλός μας δεν είναι καθόλου αδρανής. Όταν βαριέστε ή κάνετε καθημερινές εργασίες όπως το ντους ή το περπάτημα, ο εγκέφαλός σας ενοποιεί ενεργά τις αναμνήσεις, δημιουργεί συνδέσεις μεταξύ ιδεών και επιλύει προβλήματα — διαδικασίες κρίσιμες για τη δημιουργικότητα και την καινοτομία.

Έτσι, όταν νιώθετε ενοχή επειδή ξεκουράζεστε, υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι αυτό είναι μέρος του σχεδίου παραγωγικότητάς σας. Για να λειτουργείτε σωστά και να αποδίδετε στο μέγιστο, χρειάζεστε τακτική ξεκούραση και διαλείμματα.

Με πληροφορίες από unplugged.rest