Οι πραγματικές αιτίες για την «επιδημία της μοναξιάς»

Βλέπεις έναν ηλικιωμένο να τρώει μόνος σε ένα εστιατόριο ή έναν νεαρό να παρακολουθεί μόνος μία ταινία στον κινηματογράφο και η καρδιά σου σφίγγεται λιγάκι.

Η μοναξιά είναι συχνά παρεξηγημένη στις μέρες μας, μιας και πολλοί έχουν την εντύπωση ότι για την νιώσεις, είτε δεν έχεις βρει τον έρωτα, είτε ζεις μόνος και έχεις κλειστεί στο “καβούκι” σου.

Το 2017, ο πρώην χειρουργός στρατηγός Vivek Murthy προειδοποίησε ότι η μοναξιά στις Ηνωμένες Πολιτείες είχε πάρει διαστάσεις επιδημίας. Τον Ιανουάριο του επόμενου χρόνου, η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι διόρισε τον πρώτο υπουργό μοναξιάς της χώρας.

Φυσικά το φαινόμενο της μοναξιάς, εντάθηκε και πήρε άλλες διαστάσεις μετά την πανδημία του κορονοϊού και τις εκτεταμένες καραντίνες, όταν όλοι αναγκαστήκαμε να κλειστούμε στα σπίτια μας και να μάθουμε τους εαυτούς μας με έναν πρωτόγνωρο τρόπο. Η έκθεση του γενικού χειρουργού διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι απομονώνονταν περισσότερο τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά η πανδημία Covid-19 επιδείνωσε το πρόβλημα. Το 2020, οι Αμερικανοί περνούσαν περίπου δύο λεπτά την ημέρα αλληλοεπιδρώντας με φίλους προσωπικά, σε σύγκριση με 60 λεπτά σχεδόν δύο δεκαετίες νωρίτερα. Οι νέοι ηλικίας 15 έως 24 ετών επλήγησαν ιδιαίτερα σκληρά, μειώνοντας τις προσωπικές τους κοινωνικές αλληλεπιδράσεις κατά 70 τοις εκατό το 2020 σε σύγκριση με τις δύο προηγούμενες δεκαετίες.

Οι εξηγήσεις για τη μάστιγα της μοναξιάς είναι άφθονες και κυμαίνονται από τη μείωση της συμμετοχής σε κοινωνικές δραστηριότητες, μέχρι την πανταχού παρουσία τεχνολογίας, όπως τα κινητά τηλέφωνα και τα social media, που έχουν πλέον διαρκώς την προσοχή μας. Ωστόσο, οι ειδικοί ξεχωρίζουν δύο συγκεκριμένους ενόχους για τη μοναξιά: τα μειωμένα ποσοστά γάμου και τον ολοένα και αυξανόμενο αριθμό των ανθρώπων που ζουν μόνοι.

Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Brigham Young Julianne Holt-Lunstad, εξήγησε το πρόβλημα της μοναξιάς σε μια ομάδα γερουσιαστών δηλώνοντας ότι «περισσότερο από το ένα τέταρτο του πληθυσμού των ΗΠΑ (28 τοις εκατό των ηλικιωμένων) ζει μόνος, πάνω από το ήμισυ. Ο ενήλικος πληθυσμός των ΗΠΑ είναι άγαμος και ένας στους πέντε δεν έχει παντρευτεί ποτέ». Το 1960, το 72 τοις εκατό των Αμερικανών ενηλίκων ήταν παντρεμένοι και μόλις το 13 τοις εκατό των νοικοκυριών απασχολούνταν από ένα άτομο.

Για μερικούς είναι προφανές, ότι οι άγαμοι και οι άνθρωποι που ζουν μόνοι τους είναι απομονωμένοι και επομένως κινδυνεύουν να αισθανθούν μοναξιά. Ορισμένοι μελετητές χρησιμοποιούν πραγματικά αυτόν τον τρόπο ζωής ως αντικειμενικό μέτρο απομόνωσης. Ωστόσο, μια πιο προσεκτική ματιά στις ζωές αυτής της ομάδας υποδηλώνει κάτι εντελώς διαφορετικό.

Έρευνα δείχνει ότι πολλοί άνθρωποι που ζουν μόνοι διαπρέπουν στη δημιουργία και την καλλιέργεια προσωπικών σχέσεων. Αντί να εγκαταλείπουν τις σχέσεις, τις επαναπροσδιορίζουν με πιο εκτεταμένους τρόπους. 

Τα οφέλη να είσαι single και να μένεις μόνος 

Για να προσδιορίσουν εάν οι μεμονωμένοι κάτοικοι είναι πιο μοναχικοί από τους ανθρώπους που ζουν με άλλους, οι ερευνητές συνήθως απλώς συγκρίνουν τη μοναξιά των δύο ομάδων ανθρώπων. Αλλά αυτή η σύγκριση αγνοεί ένα πολύ σημαντικό κριτήριο. Αυτό της επιλογής. Δεν είμαστε όλοι φτιαγμένοι για να συγκατοικούμε με άλλους ανθρώπους. Μερικούς τους ενοχλεί η παρουσία ενός άλλου ανθρώπου στον χώρο τ0υς 24/7 και απολαμβάνουν την άνεση στο να ζουν σε μία δική τους “φούσκα”. Ένα διαμέρισμα, έτσι όπως το θέλουν αυτοί, με τον τρόπο που τον έχουν διακοσμήσει οι ίδιοι και με τον μοναδικό τρόπο που τον καθαρίζουν. Ένα άλλο πρόβλημα σε αυτόν τον τρόπο σύγκρισης, είναι ότι μεταξύ των ηλικιωμένων, αυτοί που ζουν μόνοι τους είναι λιγότερο οικονομικά ασφαλείς από εκείνους που ζουν με άλλους. Κι’ όμως, έγινε μια μεγάλη μελέτη που έλεγχε στατιστικά τις οικονομικές διαφορές, έτσι ώστε τα άτομα που ζούσαν μόνοι συγκρίθηκαν με παρόμοια άτομα που ζούσαν με άλλους, τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά: Τα άτομα που ζούσαν μόνοι ήταν λιγότερο μοναχικοί.

Γίνεται όλο και πιο σαφές ότι το να μένεις μόνος δεν είναι ο μεγάλος οδηγός που στρέφει τον κόσμο στην μοναξιά, όπως συχνά φαίνεται ότι είναι. Η μοναχική διαβίωση μπορεί να αποτελέσει πρόκληση για τους ηλικιωμένους που αντιμετωπίζουν προβλήματα κινητικότητας ή υγείας, και παρόλα αυτά, σχεδόν το 90 τοις εκατό των ηλικιωμένων επιθυμούν να μεγαλώσουν στον τόπο τους, έχοντας αναπτύξει δεσμούς με το σπίτι τους και την αυτονομία τους. Σε μια μελέτη στην οποία ζητήθηκε από ανύπαντρες γυναίκες ηλικίας 30 και 40 ετών να δηλώσουν τη Νο 1 προτεραιότητά τους, το 44% απάντησε ότι είναι να ζουν μόνες τους, ενώ μόλις το 20% απάντησε ότι είναι να παντρευτούν. Μεταξύ των νέων ενηλίκων, το να ζουν μόνοι τους αποτελεί σημείο υπερηφάνειας.

Οι εργένηδες έρχονται να αποδείξουν ότι δεν είναι ανήκουν στη μάστιγα της μοναξιάς, όπως πολλοί θέλουν να πιστεύουν. Όσοι επιλέγουν να είναι ελεύθεροι – έμφαση στην επιλογή –  έρχονται αρκετά συχνά σε επαφή με άτομα που λαχταρούν να παντρευτούν. Μερικές φορές οι ερευνητές συγκρίνουν τους ενήλικες που δεν έχουν σήμερα σύζυγο ή ερωτικό σύντροφο με τους ενήλικες που έχουν, λες και οι άνθρωποι που είναι πρόσφατα διαζευγμένοι ή χήροι και μπορεί να νιώθουν έντονη μοναξιά, δεν διαφέρουν από τους ανθρώπους που ήταν ανύπαντροι σε όλη τους τη ζωή.

Όπως αντιλαμβάνονται πολλοί ελεύθεροι, δεν χρειάζονται σύζυγο στο σπίτι για να τους προστατεύσει από τη μοναξιά. Οι προστασίες κατά της μοναξιάς είναι αρκετά απλές: Οι άνθρωποι που έχουν περισσότερους φίλους ή έμπιστους ανθρώπους στους οποίους πρέπει να στραφούν σε στιγμές ανάγκης, τείνουν να είναι λιγότερο μοναχικοί. Και τόσο οι ελεύθεροι, όσο και εκείνοι που ζουν μόνοι τείνουν να τα καταφέρνουν εξίσου καλά στο να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν φιλίες και δεσμούς με άλλους ανθρώπους. 

Ενώ ορισμένοι θρηνούν για τους μειωμένους αριθμούς στους γάμους καθώς υποστηρίζουν ότι φθείρουν τον κοινωνικό ιστό, τα αποτελέσματα εθνικών ερευνών δείχνουν ότι αυτή η ανησυχία είναι άστοχη. Σε σύγκριση με τους παντρεμένους, οι εργένηδες κρατάνε περισσότερη επαφή με τα αδέρφια και τους γονείς τους και κοινωνικοποιούνται παραπάνω με φίλους και γείτονές τους. Οι ελεύθεροι είναι πιθανότερο να είναι εκεί όταν οι ανάγκες των γύρω του είναι οι μεγαλύτερες. Όταν οι ηλικιωμένοι γονείς χρειάζονται βοήθεια, είναι πιο πιθανό να τη λάβουν από τα ενήλικα παιδιά τους που είναι άγαμα, παρά από εκείνα που είναι παντρεμένα.

Πρέπει να κατανοηθεί ότι ο γάμος δεν είναι ένα ελιξίριο που εξαφανίζει την κοινωνική απομόνωση. Τα ζευγάρια που συγκατοικούν ή παντρεύονται τείνουν να κλείνονται μόνοι τους στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού τους και να γίνονται όλο και πιο μοναχικά, με την πάροδο του χρόνου. Οι έξοδοι με τις παρέες ελαττώνονται, τα έξαλλα Σαββατοκύριακα που κάποτε ήταν συνήθεια “κόβονται” και οι επαφές με φίλους, γνωστούς και ακόμα και οικογένεια, λιγοστεύουν.

Ίσως οι ειδικοί και οι κριτικοί υπερεκτιμούν πόσο διάχυτο είναι τελικώς το φαινόμενο της μοναξιάς, μιας και όπως δείχνουν τα στοιχεία εκατομμύρια άγαμοι άνθρωποι που μένουν μόνοι τους, συνεχίζουν να ζουν τη ζωή τους νιώθοντας πλήρεις και χαρούμενοι. 

*Με πληροφορίες από το Atlantic, The Week