Όταν η Βιομηχανία δημιουργεί ιστορική εικονογραφημένη γεωγραφία

Λέξεις: Γιώργος Βεντούρης

Ακόμα και αν δεν έχεις εργαστεί ή εμπλακεί με την βιομηχανία, κάθε φορά που διασχίζεις την Ελλάδα, ειδικότερα από το Νότο προς το Βορρά θα δεις τις ταμπέλες για τις ΒΙΠΕ. Τις Βιομηχανικές Περιοχές δηλαδή ή αλλιώς Επιχειρηματικά Πάρκα όπως λέγονται τώρα. Όλα τα βλέπουμε, τα προσπερνάμε αλλά ελάχιστοι είχαμε την ευκαιρία να μπούμε σε ένα από αυτά, να δούμε πόσο οργανωμένες είναι αλλά κυρίως να κατανοήσουμε πως εκεί χτυπάει για δεκαετίες η παραγωγική καρδιά της χώρας.

Έχουμε μεγαλώσει σε μια χώρα που συνήθως βιομηχανία σημαίνει μεγάλα κτίρια, λαμαρίνες και πολύπαθη όχληση. Καμινάδες που καπνίζουν, μυρωδιές περίεργες, ταλαίπωροι εργάτες, σκυλιά να αλυχτάνε και φορτηγά να διασχίζουν σκονισμένα δρομάκια με λάσπη. Κανείς δεν μίλησε ουσιαστικά στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος για την πραγματική βιομηχανία. Αυτή που δραστηριοποιείται σε οργανωμένους υποδοχείς και όχι σε υποβαθμισμένες περιοχές, αριστερά και δεξιά των εθνικών οδών.

Ήταν λίγο μετά το Πάσχα όταν έμαθα για το project φωτογράφιση των Ε.Π της ΕΤΒΑ. Ένας καλός φίλος, ο Δημήτρης Α. μου μίλησε και μου ζήτησε προσφορά. Τρεις υποβάλλανε. Έκανα το επαγγελματικό μου καθήκον μην έχοντας υψηλές ελπίδες.

Στο μυαλό έφερνα εικόνες ανεπεξέργαστες, από διαδρομές, από ταινίας, από φωτογραφίες στα ΜΜΕ, ενδεχομένως και από ασυναίσθητες φωτογραφίες της συλλογικής μνήμης. Το βλέμμα έχει εκπαιδευτεί να λειτουργεί σαν φακός που θέλει να κλέβει εικόνες ως απόδειξη στιγμής με αξία.

Χτυπάει το τηλέφωνο: «Κύριε Βεντούρη, συγχαρητήρια θα δουλέψουμε μαζί. Απλά, θέλω μέσα σε 90 ημέρες να έχουμε τελειώσει το προτζεκτ». Ο υπεύθυνος της ΕΤΒΑ ευγενικός και αυστηρός έθεσε ως αδιαπραγμάτευτη αυτή την προϋπόθεση. Με άγνοια κινδύνου, και την σπίθα να δω και μέσα από τις φωτογραφίες μου να δουν και άλλοι είπα «Ναι».

Ξεκινήσαμε. Φόρτωσα το αυτοκίνητο με όλα τα απαραίτητα. Υπήρχε σενάριο. Υπήρχε οδηγός ρεαλιστικής σκηνοθεσίας και υποστήριξη εδάφους. Οι υπεύθυνοι στα Ε.Π κάνουν μια δουλειά τόσο σημαντική. Μοιάζει με λοχαγούς σε ένα πεδίο μάχης με καθημερινό, αέναο και ουσιαστικό διακύβευμα να παρέχουν όλες εκείνες τις υπηρεσίες ώστε οι επιχειρήσεις να συνεχίσουν να παράγουν απρόσκοπτα.

Άμφισσα, Λαμία. Καθαριότητα και ευταξία. Επιχειρήσεις που κόντρα στους καιρούς παράγουν. Δημιουργούν. Νέοι άνθρωποι συντελούν στο πραγματικό αναπτυξιακό αφήγημα. 

Η ζωή στα Ε.Π ξεκινάει νωρίς το πρωί. Κινητικότητα, φορτηγά, ΙΧ που προσεγγίζουν τα εργοστάσια. Αρκετά αδέσποτα που όμως μοιάζουν και αυτά να συμμετέχουν στην βιομηχανική χορογραφία απολαμβάνοντας το πρόγραμμα διαχείρισης τους. Ταΐστρες και ποτίστρες και σε συνεργασία με Δήμους και φιλοζωικές εργάζονται για την ασφάλεια των ζώων και των πολιτών. 

Φιλικά. Κουνούν την ουρά και σε προσεγγίζουν. Σαν να σε υποδέχονται. Μαζί με την διακριτική αλλά πανταχού παρούσα φύλαξη.

Η δομή της φωτογράφισης αρχίζει με μια ενδελεχή βόλτα σε όλο το μήκος του Επιχειρηματικού Πάρκου. Καταγραφή των επιχειρήσεων. Διερεύνηση της γύρω περιοχής για υψώματα. Σαν να ψάχνεις κάθε φορά να βουτήξεις στο απέραντο γαλάζιο του ουρανού δίπλα στο αυστηρό βιομηχανικό design που συμφωνεί με τα σύννεφα και το ανάγλυφο της περιοχής. 

Στο σούρουπο τα Επιχειρηματικά Πάρκα αποκτούν άλλη εικόνα. Τα πολλαπλά έργα που συντελούνται μοιάζουν σαν παγωμένες εικόνες μόλις φεύγουν οι εργάτες. Ο led φωτισμός δημιουργεί σκηνικό που είναι διαφορετικά όμορφο. Σε αντίθεση με κάποια κλειστά κτίρια και κάποιες μικρές μονάδες που μοιάζουν να έχουν βρίσκονται σε μια πραγματικότητα με τον χρόνο σταματημένο.

Εκκλησάκια, άβαφτα κάγκελα και σκονισμένα τζάμια. Αλλά και η παραγωγή, παραγωγή. Αυτό είναι ένα από τα μαγικότερα δεδομένα στα Επιχειρηματικά Πάρκα της ΕΤΒΑ. Ο χρόνος τρέχει αμείλικτος, το φως αλλάζει αποχρώσεις, οι άνθρωποι πασχίζουν για το καλύτερο, και η παραγωγή εκεί, δυνατή να πλαισιώνει το σχήμα της δημιουργίας. Να στοιχειοθετεί το ελληνικό προϊόν με διαφορετικές λέξεις, σχήμα, χρώμα και χρηστικότητα.

Το ταξίδι συνεχίζεται. Βόλος, Λάρισα, Καρδίτσα. Διαβολεμένη ζέστη. Μέχρι και τα μηχανήματα εξανίστανται. Το οδικό δίκτυο τεστάρει τα αντανακλαστικά σου. Οι πρόσφατες φυσικές καταστροφές αλλάξαν τους όρους του παιχνιδιού.

Τα έργα που έγιναν και γίνονται ακόμα συνεχίζουν να γιατρεύουν τις πληγές και να οικοδομούν τα «Επιχειρηματικά Πάρκα της επόμενης δεκαετίας» όπως μου αναφέρει το στέλεχος της ΕΤΒΑ που είναι μαζί μου. 

Απομακρύνομαι. Φωτογραφίζω τις ταμπέλες. Μοιάζουν με τοπόσημα υπαρξιακής επιβεβαίωσης. Ακόμα και  αν δεν γνωρίζουν όλοι τι πραγματικά προσφέρει και συνεισφέρει η βιομηχανία, αυτές οι ταμπέλες αποτελούν την παραγωγική γεωγραφία του τόπου μας.

Στο διπλανό ύψωμα το drone κρατάει την ανάσα του. Το ψηφιακό του μάτι συγκινείται για αυτό το ρεαλιστικό ζωγραφικό πίνακα που έχει βιομηχανία, θάλασσά και βουνά. Πράσινο, μπλε και μεταλλικό συνωμοτούν για να με παρασύρουν.

Και τότε μέσα μου απαντώ στην ερώτηση γιατί η φωτογράφιση των Ε.Π είναι σημαντική: Η φωτογράφιση των Επιχειρηματικών Πάρκων, ειδικά τώρα, που γίνονται επενδύσεις και έργα υποδομών εκατομμυρίων, θα αποτελέσει την ευκαιρία να ξαναμιλήσουμε για την βιομηχανία, να την γνωρίσουμε και να ακυρώσουμε την ψευδή εικόνα που κάποιοι προβάλλουν επί σκοπώ. Και να φέρουμε νέους ανθρώπους να εργαστούν, να δημιουργήσουν. Για να νικήσει η δημιουργία την γκρίνια και την μιζέρια.

Κοζάνη, Καστοριά, Πέλλα, Έδεσσα. Η φύση είναι τόσο έξαλλα ανθισμένη. Οι χορτοκοπές και οι καθαρισμοί των οικοπέδων επαναλαμβάνονται μια και δύο φορές. Δεν μπορείς να τα βάλεις με τη φύση.

Η διαδρομή οδεύοντας προς το Βορρά είναι τόσο συγκινητική. Σε κάνει να αντέχεις ακόμα και το φορτηγό που σε κάνει να κάνεις μια διαδρομή με ρυθμούς χελώνας, πορεία Μπεν Χουρ.

Φτάνουμε στο Επιχειρηματικό Πάρκο Θεσσαλονίκης. Είναι το μεγαλύτερο των Βαλκανίων. Φιλοξενεί εκατοντάδες επιχειρήσεις. Μου μοιάζει ότι είμαι στον παραγωγικό πνεύμονα της χώρας.

Σύσκεψη στα γραφεία. Εντυπωσιάζομαι βλέποντας τα έργα συντήρησης αλλά και το πως έχουν μετατρέψει ένα παλιό τραπεζικό κατάστημα σε μοναδική αίθουσα πολλαπλών χρήσεων. Αλλά και μια μεγάλη αίθουσα συνεδριάσεων σε σύγχρονο boardroom. Οι χώροι αυτοί παραχωρούνται στις Εγκατεστημένες Επιχειρήσεις. 

Με την ομάδα της ΕΤΒΑ ξεκινάω την καταγραφή και την φωτογράφιση. Εδώ μόνο χρειάζονται τέσσερεις μέρες. Αν θέλεις να κάνεις δουλειά που θα απεικόνιση την ολότητα αυτής της ειδικής περιοχής.

Το σύγχρονο συνυπάρχει με τον διαχρονικό. Η βιομηχανία καταγράφει το χρόνο με το δικό της τρόπο. Σε παλέτες, σε καφάσια, σε φορτώματα, σε ανθρώπους παραγωγής, σε βάρδιες, σε παραγγελίες.

Πετάω πάνω από το Πάρκο. Μια εικόνα μοιάζει με ζωντανό Tetris: Πράσινο, κόκκινο, και μπλε. Μάλλον, είναι τα καφάσια μπύρας και αναψυκτικών που θα αποτελέσουν την απόδειξη ότι το ελληνικό καλοκαίρι είναι καυτό.

Παντού γίνονται έργα. Οι υποδομές αναβαθμίζονται. Οι δρόμοι μεγάλοι, φωτισμένοι. Εδώ είναι μια μικρή πόλη. Έχει δική της λεωφορειακή γραμμή. Και σύντομα ίσως και σιδηροδρομική διασύνδεση για τους εργαζόμενους και τους επισκέπτες.

Σε ένα εργοστάσιο με σωλήνες όλων των μεγεθών η φωτογράφιση μετατρέπεται σε ένα γεωμετρικό στοίχημα.  Η βιομηχανία τροφίμων, οι πρώτες ύλες αλλά και τα δομικά υλικά, όλο βρίσκονται εδώ. 

Σέρρες, Δράμα, Καβάλα. Έχοντας ξεκινήσει το ταξίδι αυτό κάποιες μέρες κατανοώ καλύτερα την έννοια της ενότητας Μακεδονίας Θράκης. Στις Σέρρες το Επιχειρηματικό Πάρκο μοιάζει σαν καλοφροντισμένο νοικοκυριό. Ένας εκσκαφέας, αποκαμωμένος από το καθαρισμό των κοινόχρηστων χώρων, ξεκουράζεται στην σκιά ενός μεγάλου δέντρου. Είναι τόσο δημιουργική η συνύπαρξη του χώματος με το ατσάλι και το σίδερο.

Στη Δράμα, τα μαρμαράδικα μοιάζουν με tableau vivant. Το άσπρο σε όλες τις αποχρώσεις του. Η γεωμετρία ως πολλαπλή δημιουργία. Πως σε αυτά τα στρέμματα συνωμοτούν δημιουργικά η πέτρα, η τεχνολογία και το πάθος για την παραγωγή;

Τα μεγάλα εργοστάσια ενέργειας έχουν την δική τους αγέρωχη παρουσία. Όπως και το τοπίο στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη. Ξάνθη, Κομοτηνή, Σάπες, Αλεξανδρούπολη και Ορεστιάδα.

Εδώ στη μέση της Θρακικής γης η ελληνική φαρμακευτική βιομηχανία κάνει θαύματα. Και απασχολεί νέες και νέους που χτίζουν καριέρες. Τα Επιχειρηματικά Πάρκα εδώ στην περιοχή έχουν την τύχη να περιβάλλονται από μοναδικά Πανεπιστήμιο όπως το Δημοκρίτειο που αποτελούν το φυτώριο για τα νέα ταλέντα. Η περιοχή φημίζεται για το ταλέντο και την προκοπή των κατοίκων της. 

Και στο Επιχειρηματικό Πάρκο της Κομοτηνής έχουν φτιαχτεί 2 μοναδικές αίθουσας που διατίθενται στους εγκατεστημένους. Είναι κομβικό ο παλμός της βιομηχανίας να ακούγεται δυνατά στην πηγή του. 

Φτάσαμε στο Βόρειο άκρο της Ελλάδας. Πριν έχω την τύχη να ασχοληθώ με αυτό το προτζεκτ δεν ήξερα πόσο πολύ παράγουμε σε αυτή τη χώρα. Και πόσο εγκληματικό θα είναι να  την εγκαταλείψουμε και να μην στηρίξουμε την βιομηχανία.

Η Βιομηχανία μπορεί και ενσωματώνει επιστήμονες, εργάτες, ταλέντα, μάστορες. Εδώ είναι το κλειδί: να ξαναβρούμε τον παλμό της δημιουργίας, να ενισχύσουμε το τοπικό ως δομικό του εθνικού.

Ο Γιώργος Α. με ρωτάει «πως πάμε, τι υλικό έχουμε;». Δεν απαντώ αμέσως. Θέλω να δω για να απαντήσω με στοιχεία. Στο ξενοδοχείο, οι σκληροί έχουν ανάψει. Οι μπαταρίες των μηχανημάτων με παρακαλούν να μην το φορτίσω για λίγο. Τους φτάνει οι τόσες πρίζες που έχουν γνωρίσει σε αυτό το ταξίδι. 

«Έχουμε μερικές χιλιάδες φωτογραφίες» απαντώ στην ερώτηση της χθεσινής μέρας. Αναλογίζομαι τι είπα. Εκεί που πηγαίναμε για μια φωτογράφιση των Επιχειρηματικών Πάρκων της χώρας, έχουμε δημιουργήσει ένα από τα πιο επικαιροποιημένα, ενδελεχή και με αυστηρά τεχνολογικά και αισθητικά κριτήρια φωτογραφικό αρχείο για τη σύγχρονη βιομηχανία στη χώρα.

Πρέπει να πακετάρω. Μας έχει μείνει να φτάσουμε στο Νότο. Το προτζεκτ τελειώνει στο Ηράκλειο της Κρήτης. Θα ξεκινήσω το ταξίδι της επιστροφής στο σούρουπο. Το καλοκαιρινό ημίφως, εκτός από τον καύσωνα διώχνει και το άγχος των χιλιομέτρων. Άλλωστε, σαν την Βόρεια Ελλάδα, σαν την Ελλάδα, δεν έχει!

*Ο Γιώργος Βεντούρης γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε μεταξύ Αθήνας και του όμορφου νησιού Κίμωλος των Κυκλάδων. Σπούδασε την τέχνη της φωτογραφίας στην Αθήνα και εργάζεται στο χώρο της εικόνας από το 1998.Είναι δημιουργικός, αισιόδοξος και επιλεκτικός, στοιχεία που αντικατοπτρίζονται και στις εικόνες του. Συνεργάζεται με τουριστικές επιχειρήσεις, δημιουργικά αρχιτεκτονικά γραφεία, κατασκευαστικές εταιρείες, καλλιτέχνες και επιχειρήσεις. Οι υπηρεσίες που παρέχει ξεκινούν από την επιμέλεια των χώρων, το styling και τη σκηνοθεσία μέχρι και τις δημιουργικές ιδέες για τις παροχές στα έργα που αναλαμβάνει. Άλλωστε για εκείνον, κάθε ανάθεση είναι μία πρόκληση για τη δημιουργία νέων εικόνων