Πες μου γιατί μυρίζει η βροχή!

Παρόλο που όταν κλείνουμε τα μάτια μας δεν μπορούμε να δούμε, και όταν κλείνουμε τα αυτιά μας δεν μπορούμε να ακούσουμε, όσο αναπνέουμε μπορούμε αναπόφευκτα να μυρίζουμε, χωρίς καν να το ελέγξουμε.

Η ικανότητα οσμής θεωρείται πως αλλάζει ανάλογα τον άνθρωπο, την ηλικία και το φύλο, με τις γυναίκες να έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένο αυτό το αισθητήριο, και ειδικότερα τις ούσες σε κύηση. Πώς λειτουργεί γενικότερα όμως αυτή μας η αίσθηση;

Οι οσμές δημιουργούνται από χαμηλής συγκέντρωσης πτητικές χημικές ενώσεις, τις οποίες αντιλαμβάνεται το οσφρητικό μας νεύρο. Κατάλληλοι νευρώνες, δηλαδή αισθητήρια κύτταρα, έρχονται σε επαφή με τον αέρα μέσω των βλεφαρίδων που διαθέτουν. Έτσι, όταν γίνει αντιληπτή μία οσμή, το σήμα οδηγείται στον εγκέφαλό μας. Η διαδρομή και αποκωδικοποίηση του σήματος αυτού, κάθε άλλο παρά απλή είναι, καθώς οι πρώτες ερμηνείες από τον εγκέφαλό μας για την οσμή που “ειδοποιήθηκε” γίνονται με βάση τη σύγκριση και συσχέτιση με άλλες παλιότερες οσμές. Το σύστημα όσφρησής μας δεν ερμηνεύει μία συγκεκριμένη χημική ένωση, αλλά ένα συνολικό μείγμα, χωρίς να μπορεί να διακρίνει ξεχωριστά την ένταση του κάθε συστατικού.

Η λειτουργία της όσφρησης είναι τελείως διαφορετική βιωματικά για κάθε άνθρωπο, κάτι που καθιστά δύσκολο τον ορισμό κάποιου αντικειμενικού κριτηρίου αντιμετώπισης. Ο ξηρός ή υγρός αέρας (δηλαδή γενικότερα οι περιβαλλοντικές συνθήκες) επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό μία οσμή, ενώ όταν κάποιος έχει εκτεθεί υπερβολικά πολύ σε μία συγκεκριμένη οσμή, η αίσθηση πλέον αδρανεί.

Με διάφορες προτάσεις κατηγοριοποίησης των βασικών οσμών, η επικρατούσα εκδοχή είναι ο διαχωρισμός στις εξής επτά: μοσχοβόλος, σάπιο, διαπεραστική, ανθώδης, καμφοροειδής, δυόσμος και αιθέρας.

Όταν λοιπόν πρόκειται για τη βροχή, δηλαδή το απλό κοινό μας νεράκι, τι είναι αυτό που προκαλεί αυτήν την τόσο χαρακτηριστική οσμή που όλοι μας γνωρίζουμε;

Οι οσμές καταρχήν σε αυτήν την περίπτωση δεν έχουν να κάνουν με αυτό καθ’ εαυτό το βρόχινο νερό. Μελέτες έχουν δείξει πως πρόκειται για δύο συγκεκριμένα συστατικά, εκ των οποίων το ένα παράγεται από βακτήρια του εδάφους, ενώ το δεύτερο είναι ουσία παραγόμενη από τα φυτά, η οποία όμως απορροφάται επίσης από το έδαφος.

Οι σταγόνες της βροχής κατά την πτώση τους πάνω σε πορώδες έδαφος, συμπεριφέρονται σαν φυσαλίδες. Οπότε, η οσμή που καταλήγει στα δικά  μας αισθητήρια, είναι εξαιτίας αυτών των αερολυμάτων που απελευθερώνονται κατά τη βροχόπτωση.  Ωστόσο, εκτός από το ποιόν του εδάφους, μεγάλο ρόλο παίζει και η ταχύτητα κίνησης των φυσαλίδων. Όταν έχουμε μια δυνατή βροχόπτωση, η ταχύτητα των σταγόνων είναι τόσο μεγάλη, που δεν προλαβαίνουν να παγιδεύσουν τις προαναφερθείσες φυσαλίδες. Γι’ αυτό άλλωστε, η συνήθης “μυρωδιά της βροχής” γίνεται αντιληπτή εντονότερα σε ασθενείς και όχι ισχυρές βροχοπτώσεις.

Η μυρωδιά της βροχής είναι γνωστή με το όνομα petrichor, δηλαδή πετριχώρος, προερχόμενη από το συνδυασμό των λέξεων πέτρα και ιχώρ (το αίμα των θεών κατά την αρχαία ελληνική μυθολογία).