Peter Sloterijk: Η επιστροφή στην ανεμελιά δεν θα είναι εύκολη

του Peter Sloterijk (*)

Ο κόσμος, στη σύλληψή του ως μιας γιγαντιαίας καταναλωτικής σφαίρας, βασίζεται στη συλλογική παραγωγή μιας ανέμελης ατμόσφαιρας. Χωρίς ανεμελιά δεν υπάρχει κοινό ούτε πληθυσμός που να θέλει να καταναλώσει. Αυτός ο δεσμός ανάμεσα στην ανέμελη ατμόσφαιρα και στον καταναλωτισμό έχει διαρραγεί. Ολοι περιμένουν τώρα την αποκατάστασή του, αλλά θα είναι δύσκολο. Υστερα από μια τόσο σημαντική διαταραχή, η επιστροφή στην ανεμελιά δεν θα είναι εύκολη.

Αν κοιτάξουμε την ιστορία των σύγχρονων κοινωνιών, θα διαπιστώσουμε ότι έχουν εκδηλωθεί διάφορες επιδημίες και οι πολίτες επιστρέφουν συνήθως στην κανονική τους ζωή. Το καινούργιο αυτή τη φορά είναι πως αντιλαμβανόμαστε ότι λόγω της παγκοσμιοποίησης η αλληλοσύνδεση των ανθρωπίνων ζωών στη γη είναι πιο ισχυρή και κατά συνέπεια χρειαζόμαστε μια κοινή συνείδηση της ανοσίας. Η ανοσία θα είναι το μεγάλο πολιτικό και φιλοσοφικό θέμα μετά την πανδημία, καθώς έχει πλευρές τόσο βιολογικής αλληλεγγύης, όσο και κοινωνικής και νομικής συνοχής. Αυτή η κρίση αποκαλύπτει την ανάγκη μιας βαθύτερης πρακτικής της αμοιβαιότητας, μιας γενικευμένης αμοιβαίας προστασίας.

Όπως αποδεικνύεται, η επιβίωσή μας είναι ανεξάρτητη από εθνικότητες και πολιτισμούς. Αυτό σημαίνει λοιπόν ότι ο ανταγωνισμός για την ανοσία θα πρέπει να δώσει τη θέση του στο μέλλον σε μια νέα συνείδηση της κοινότητας, σε μια νέα συλλογική ανοσία.

Ας μην παρασυρόμαστε όμως σε βιαστικά συμπεράσματα για την τάση των χωρών να κλείνουν τα σύνορά τους και να οχυρώνονται στον εαυτό τους. Τα σύνορα αφορούν και τις δύο πλευρές. Η καλή υγεία σε μια χώρα βοηθά και τους γείτονές της. Όταν ελέγχουμε τα δικά μας προβλήματα υγείας βοηθάμε και τους γείτονές μας, δεν πρέπει λοιπόν να ερμηνεύουμε αυτή τη μέριμνα ως εθνικιστική οχύρωση.

Τους τελευταίους δύο αιώνες, η μεγαλύτερη ανησυχία των πολιτικών οντοτήτων, των εθνικών κρατών, περιστρεφόταν γύρω από την ανεξαρτησία. Για το μέλλον, θα χρειαστούμε μια γενική διακήρυξη οικουμενικής εξάρτησης. Αυτή είναι η βασική ιδέα της κοινότητας. Η ανάγκη μιας οικουμενικής ασπίδας που θα προστατεύει όλα τα μέλη της ανθρώπινης κοινότητας δεν είναι κάτι ουτοπικό. Η τεράστια ιατρική αλληλεξάρτηση σε όλο τον κόσμο αποδεικνύει ότι αυτό λειτουργεί.

Σε όλο τον κόσμο αποδεικνύεται αυτές τις ημέρες ότι η ανάγκη ενός ισχυρού κράτους είναι κάτι που θα συνοδεύει για πολύ καιρό την ύπαρξή μας, καθώς είναι φανερό ότι τα κράτη είναι τα μόνα εργαλεία που διαθέτουμε για να λύνουν προβλήματα. Αυτό είναι πολύπλοκο, γιατί μπορεί να δυσκολέψει τις δημοκρατικές μας απαιτήσεις. Είναι καθήκον λοιπόν για την κοινωνία των πολιτών και την πολιτική τάξη να επαγρυπνούν ώστε να αποκατασταθούν οι δημοκρατικές μας ελευθερίες.

Οσο για τους λαϊκιστές, όλοι πρέπει να καταλάβουν ότι τα κινήματά τους δεν είναι λειτουργικά, εκφράζουν απλώς δυσαρέσκεια, δεν μπορούν με κανέναν τρόπο να λύσουν προβλήματα. Πιστεύω ότι θα είναι οι μεγάλοι χαμένοι της κρίσης. Οι πολίτες καταλαβαίνουν ότι δεν μπορούν να περιμένουν καμιά βοήθεια από αυτούς.

(*) Ο Πέτερ Σλότερνταϊκ είναι γερμανός φιλόσοφος, συγγραφέας της «Κριτικής του κυνικού λόγου» και της τριλογίας «Σφαίρες»

Πηγή: Συνέντευξη στην εφημερίδα El País / ΑΠΕ ΜΠΕ