Το πιο πανάκριβο σπορ στον κόσμο “παίζεται” στον ουρανό της ερήμου

Η γερακοθηρία (κυνήγι πτηνών και ζώων με τη χρήση γερακιού) υπάρχει εδώ και 40 αιώνες. Στη Δύση ήταν ένα πάθος της αριστοκρατίας του Μεσαίωνα, αλλά η αίγλη της εξακολουθεί αμείωτη στη σύγχρονη αραβική κουλτούρα. Τρία χρόνια παρατήρησης αυτής της μορφής κυνηγιού αποτυπώνουν το πνεύμα μιας παράδοσης που επιτρέπει στους συνεχιστές της να διατηρούν μια στενή σχέση με την έρημο, παρά τον αστικό τρόπο ζωής τους. Κάτω από το εκτυφλωτικό φως ενός τοπίου στο Κατάρ και ακολουθώντας τις εναέριες διαδρομές των πουλιών, η ταινία, “The Challenge”, μιλά για ένα παράξενο «Σαββατοκύριακο στην έρημο», όπου οι τεχνολογικοί και ανθρωπολογικοί μικρόκοσμοι υπερίπτανται, όπως το γεράκι, στους αιθέρες και αφήνουν να παρασυρθούν από τα μονόδρομα ρεύματα των εικόνων.

Τα παραπάνω αποτελούν τη σύνοψη του ντοκιμαντέρ “The Challenge” που γύρισε ο  Ιταλός visual artist Γιούρι Ανκαράνι επικεντρωμένος στην πανάρχαια παράδοση του κυνηγιού με γεράκια ως σύγχρονο και πανάκριβο σπορ της αραβικής ελίτ του Κατάρ. Εκεί όπου το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι ψηλότερο από κάθε άλλο μέρος του πλανήτη. Αυτό το υψηλής αισθητικής ντοκιμαντέρ παρουσιάζει έναν κόσμο εκκεντρικό όσο και εξωφρενικό χωρίς να έχει σκοπό να ευαισθητοποιήσει τους απανταχού προστάτες της άγριας ζωής και χωρίς επικριτική διάθεση. Η οπτική του δεν σου επιτρέπει σίγουρα να το κατατάξεις στα στρατευμένα ντοκιμαντέρ οικολογικής ευαισθησίας, αλλά η θεματική του σίγουρα σε βάζει σε σκέψεις. Αξίζει να το δείτε (το φιλμ έχει άλλη μια προβολή την Κυριακή 12/3) και για μας υπήρξε και μια αφορμή να επεκταθούμε όσο πιο περιεκτικά μπορούμε σε ένα θέμα τόσο εξεζητημένο και εξωφρενικό για τον μέσο κάτοικο του πλανήτη που υπερβαίνει κάθε λογική.

Ποια είναι λοιπόν η ιστορία που κρύβεται πίσω από το πανάκριβο σπορ που έχει καταγραφεί και σε ένα παλαιότερο ντοκιμαντέρ του 2010 με τίτλο «Faitherd Cocaine», όπου ένας πρώην εκπαιδευτής γερακιών φτάνει στο σημείο να συνδέσει μέχρι και τον Μπιν Λάντεν και την CIA με το δίκτυο λαθρεμπορίας που διακινεί τα άγρια και πανέμορφα πτηνά; Ένα δίκτυο λαθρεμπορίας που κατατάσσεται  στην τέταρτη θέση ανάμεσα στα πιο προσοδοφόρα μετά από αυτά των ναρκωτικών, σαρκός και όπλων, αφού η τιμή ενός γερακιού στην αγορά μπορεί να ξεπερνά και την τιμή μιας πολυτελούς Πόρσε.

Οι κυνηγοί των Ιμαλαΐων

Κάθε χρόνο, στα βουνά της οροσειράς των Ιμαλαΐων από την πλευρά του Πακιστάν,  ένα πολύ ιδιόρρυθμο κυνήγι λαμβάνει χώρα. Το πιο ακριβό πουλί του κόσμου είναι το θήραμα και όσοι ονειρεύονται τον εύκολο πλουτισμό είναι οι κυνηγοί. Ποιος θα μπορούσε να αντισταθεί στην αιχμαλωσία ενός πουλιού που μπορεί να αποφέρει μέχρι και εκατό χιλιάδες δολάρια, έστω και αν αυτό ανήκει σε ένα είδος που οδεύει προς εξαφάνιση;

Σε ένα άγριο υψίπεδο, μερικά χιλιόμετρα από τα σύνορα με το Αφγανιστάν, άνθρωποι από όλο το Πακιστάν, αγρότες, μικροέμποροι, τυχοδιώκτες έρχονται σε ένα ετήσιο ραντεβού με την τύχη. Σε ένα παιχνίδι που μέχρι και λίγα χρόνια πριν εξασφάλιζε σίγουρο χρήμα σε σύντομο χρονικό διάστημα, γινόταν ανεξέλεγκτα και εξυπηρετούσε τις ορέξεις των πάμπλουτων σεΐχηδων του Κόλπου, που αρέσκονταν να διαθέτουν στις εξωτικές συλλογές τους, μεταξύ άλλων, αυτά τα σπάνια γεράκια που συναντά κανείς εκεί πάνω, σύμβολο δύναμης και ελευθερίας. Το εμπόριο των συγκεκριμένων γερακιών είναι συγκεντρωμένο στην Πεσαβάρ. Μια πόλη κοντά στα σύνορα όπου οι είκοσι βασικοί έμποροι έχουν στήσει τις επιχειρήσεις τους, Γνωρίζοντας τα αισθητικά και σωματικά κριτήρια που πρέπει να διαθέτουν τα γεράκια, κατευθύνουν τους κυνηγούς σε συγκεκριμένα στάνταρ που χαρακτηρίζουν κυρίως τα θηλυκά.

Ένα μέρος του εμπορίου είναι νόμιμο. Τα περισσότερα από τα γεράκια που πιάνονται δηλώνονται και παίρνουν άδεια εξαγωγής από τη χώρα από το αρμόδιο Wild Life Department. Αυτή είναι η επίσημη άποψη. Που έγινε επίσημη μετά την τρομακτική μείωση του αριθμού των γερακιών που πιάνονταν ανεξέλεγκτα και την παράνομη εισαγωγή άλλων από την Κίνα και άλλες κοντινές χώρες. Ένα σπορ που στο ξεκίνημα του αφορούσε μια συγκεκριμένη ελίτ, αυτή των ζάπλουτων σεΐχηδων, πέρασε με τα χρόνια σαν μόδα σε μεγάλα στρώματα του Αραβικού πληθυσμού, που έβλεπαν στην κατοχή του γερακιού ένα σύμβολο κοινωνικής δύναμης και στάτους. Η αυξημένη ζήτηση οδήγησε στο ανεξέλεγκτο κυνήγι και στη συνέχεια στην άνοδο των τιμών, με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή τα γεράκια να πουλιούνται και εκατό χιλιάδες δολάρια το ένα. Tο W.W.F. καταγγέλει πως χιλιάδες πουλιά εγκαταλείπουν τη χώρα παράνομα. Οι αρχές του Πακιστάν μοιάζουν να μην αντιδρούν έντονα, ενώ για να καταλαγιάσουν τις διαμαρτυρίες των οικολογικών οργανώσεων κύκλοι στα Εμιράτα διαφημίζουν κάθε χρόνο μια κίνηση καλής θέλησης με την απελευθέρωση 150 πουλιών!

Με τα μάτια ανοιχτά

Καθώς το καλοκαίρι τελειώνει οι πρώτες σκηνές στην κοιλάδα του Σιτράλ, στο πλάτωμα Καρλάς, σε ένα υψόμετρο 7500 μέτρων, με τα αιώνια χιόνια να σκεπάζουν τις κορυφές μιας οροσειράς που καλύπτει τα δώδεκα χιλιόμετρα που περικλείουν την περιοχή. Μια περιοχή που το χειμώνα είναι αποκλεισμένη για έξι περίπου μήνες. Τα γεράκια έχουν ήδη ξεκινήσει το ταξίδι τους στις χώρες του καλοκαιριού, Από τη Σιβηρία και την βόρεια Κεντρική Ασία στη Νότια Αφρική η διαδρομή είναι τεράστια. Η στάση στα Ιμαλάια υποχρεωτική. Συχνά και ολέθρια. Μαζί με τους κυνηγούς εγκαθίστανται και τρεις δασοφύλακες που επιβλέπουν τη διαδικασία του κυνηγιού. Σε κάθε αιχμαλωσία πουλιού καταβάλλονται 200 δολάρια για να βγει μια άδεια εξαγωγής. Τα χρήματα πηγαίνουν στο Wild Life Department.

Η παραμονή εκεί πάνω δεν είναι εύκολη. Το πρωί πρέπει να αντιμετωπίσουν το κρύο και στη διάρκεια της μέρας έναν εκτυφλωτικό ήλιο. Η δουλειά κρατά μήνες και είναι μονότονη. Κάθε ομάδα κυνηγών έχει δυο σκηνές. Η μία χρησιμοποιείται σαν  κουζίνα. Οι ώρες της νύχτας μοιάζουν συχνά ατέλειωτες. Η μόνη διασκέδαση εδώ είναι ένα κασετόφωνο που παίζει τραγούδια της χώρας και σπάει την νεκρική σιγή της έναστρης νύχτας. Επτά άτομα είναι ένας συνηθισμένος αριθμός ατόμων που αποτελούν κάθε ομάδα. Για να στηθούν οι σκηνές ανοίγονται τρύπες. Οι πιο βαθιές τρύπες χρησιμοποιούνται ως χώροι ξεκούρασης των γερακιών-δόλωμα. Τις καλύπτουν με ένα σάκο ρυζιού και έτσι προστατεύουν τα πουλιά από το φως και τις μεταβολές της θερμοκρασίας. Η ζωή των ανθρώπων αυτών είναι απλή και  σκληρή. Μόλις ανάβουν οι λάμπες πετρελαίου, οι παλιότεροι που συμμετέχουν χρόνια στις αποστολές διηγούνται ιστορίες από ταξίδια στο Τουρκμενιστάν, το Αφγανιστάν και την Κίνα. Όταν ξημερώσει αρχίζει το κυνήγι.

Τα αιώνια χιόνια του Χιντουκούς ακτινοβολούν από μακριά, οι γυμνοί λόφοι εκτείνονται έως εκεί που δεν φτάνει το μάτι και φωτίζονται από τον ανατέλλοντα ήλιο. Κάνει ακόμα κρύο. Μέσα στο καταφύγιο από πέτρα, κουλουριασμένοι με το μάλλινο σάλι τους, οι δύο κυνηγοί γερακιών (σικάρι στη γλώσσα Ούρντου) εξετάζουν τον ουρανό. Ο ένας σηκώνεται. Στο δεξί του χέρι κρατά ένα γεράκι. Κάνει πίσω μερικά βήματα και «σπρώχνει» το γεράκι με όλη του τη δύναμη. Χρειάζονται κάποια δευτερόλεπτα για να σταθεροποιηθεί το πτηνό και να αρχίσει να κουνά τα φτερά του. Από τα νύχια του κρέμονται φτερά και μία μπάλα από βαμβάκι. Το πέταγμά του είναι αργό, βαρύ και αβέβαιο, σαν να κρατούσε θήραμα. Μετά από κάποια δευτερόλεπτα αβέβαιου πετάγματος, κατεβαίνει στο έδαφος. Οι σικάρι περιμένουν κρυμμένοι στο καταφύγιο. Μετά από λίγα λεπτά, σηκώνεται ο ένας και προχωρά προς το γεράκι. Μαζεύει το ζώο και επιστρέφει με βήμα αργό προς το καταφύγιο. Η ίδια σκηνή επαναλαμβάνεται όλη τη μέρα. Ακούραστα, δύο ανά καταφύγιο, οι σικάρι προσπαθούν  με αυτό το δόλωμα να παγιδέψουν το πουλί (πτηνό) των ονείρων τους: το γεράκι Sacre.

Ως δόλωμα χρησιμοποιούνται και περιστέρια που τα έχουν ντύσει με μία κάπα από βαμβάκι που είναι καλυμμένη από φτερά και κόμπους που κρέμονται από πετονιά.  Τα δολώματα που τοποθετούνται στα πόδια των Laggers (είδος γερακιού) ή στα περιστέρια ονομάζονται Κούντου. Είναι κουβάρια από βαμβάκι που είναι καλυμμένα από φτερά στα οποία κρεμούμε θηλιές από πετονιά όπου θα παγιδευτούν τα νύχια του γερακιού Saker = Sayurj στη γλώσσα  Chitrali(Σιτράλι).

Χρησιμοποιούνται πολλές παγίδες. Η πρώτη κίνηση είναι να «σπρώξουν» τα Laggers για να πετάξουν. Τα μάτια αυτού του μικρού σε μέγεθος πτηνού είναι κλειστά με τη βοήθεια μιας κλωστής και στα πόδια του είναι κρεμασμένο το δόλωμα. Το πουλί όντας έτσι επιβαρημένο δεν μπορεί να ξεφύγει  και το πέταγμά του μοιάζει με το πέταγμα πουλιού που κρατά θήραμα. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και περιστέρια για το σκοπό αυτό. Το οροπέδιο είναι επίσης γεμάτο με πιο κλασσικές παγίδες, όπως δίχτυ στερεωμένο σε δύο πασσάλους απ’ όπου κρέμεται περιστέρι ως δόλωμα.

Η ώρα του εμπορίου

Επικεφαλής κάθε ομάδας κυνηγιού είναι συνήθως αυτός που βάζει τα χρήματα για τις άδειες, την τροφή και τα εφόδια. Κάθε δυο μέρες ένα ειδικό όχημα τροφοδοσίας ανεβαίνει στο βουνό. Αν ένα πουλί πουληθεί το 50% της αξίας το κρατά ο χρηματοδότης και το υπόλοιπο μοιράζεται στα μέλη της ομάδας. Υπάρχουν ομάδες που φτιάχνουν ένα κοινό ταμείο με τις οικονομίες τους αποφεύγοντας τη διαμεσολάβηση χρηματοδότη. Οι χρηματοδότες πολλές φορές δεν είναι έντιμοι. Το παζάρι κρατά συνήθως από τον Οκτώβρη μέχρι τον Δεκέμβρη και στη διάρκεια αυτών των μηνών μπορεί να βρει κανείς μέχρι τριάντα γεράκια να περιμένουν αγοραστές. Οι μεσάζοντες που έχουν τις επαφές με τους σεΐχηδες είναι αυτοί που αμείβονται περισσότερο. Μέχρι το 1995 ένα πολύ μεγάλο μέρος των πουλιών που πωλούνταν εδώ εισάγονταν παράνομα από την Κίνα. Οι κινέζικες αρχές όμως πήραν δραστικά μέτρα για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου, καταδικάζοντας μέχρι και σε τρία χρόνια φυλακή όσους συλλαμβάνονται να διαπράττουν το έγκλημα. Στο Αφγανιστάν όμως η κατάσταση είναι πολύ χαλαρή σχετικά με την αιχμαλωσία γερακιών και γι’ αυτό  ο Μουντάλ Μαλίκ, του Wlid Life, ισχυρίζεται πως περισσότερα από δυο χιλιάδες πουλιά διακινούνται έτσι κάθε χρόνο. Ο κόσμος στο Πακιστάν δεν αντιδρά λόγω άγνοιας στην εντατικοποίηση του κυνηγιού και στην εξαφάνιση των πληθυσμών. Οι φωνές προέρχονται συνήθως από έξω. Ένας πολύ πλούσιος σεΐχης από τα Εμιράτα, ο Σεΐχης Ζαίντ, ευαισθητοποιημένος τα τελευταία χρόνια αγοράζει 150 από αυτά τα γεράκια τα οποία στη συνέχεια τα δωρίζει στηνWWF στο παράρτημα της Λαχώρης που αναλαμβάνει να τα απελευθερώσει πάλι στα Ιμαλάια.

Το κυνήγι δεν πρόκειται βέβαια να σταματήσει. Οι οικολογικές οργανώσεις δίνουν χρόνο με το χρόνο τη δική τους μάχη για να καταλάβουν οι ντόπιοι τη σημασία του να μπορούν τα ιερά γεράκια να ζήσουν ελεύθερα. Τι περισσότερες φορές κόντρα σε αιώνιες παραδόσεις και δοξασίες. Και κόντρα φυσικά σε μια εμπορική συναλλαγή που αποφέρει έναν τεράστιο τζίρο εκατομμυρίων δολαρίων παγκοσμίως και έχει επεκταθεί και στην εμπορία αυγών αλλά και νεογέννητων πτηνών.