ΣΑΛΒΑΡΙ: Μια σπάνια ηχογράφηση σε studio της Θεσσαλονίκης τη δεκαετία του 1960

Mία σπάνια και ιστορική ζωντανή μουσική ηχογράφηση που έγινε στο studio του ιδιωτικού τότε ραδιοφωνικού σταθμού Θεσσαλονίκης, δημοσίευσε στην πλατφόρμα του YouTube ο ερασιτέχνης ερευνητής, Δημήτρης Θωμαδάκης.

Η ηχογράφηση προέρχεται από ανθρώπους που έζησαν την Μικρασιατική καταστροφή του έτους 1922, με συνέπεια οι ήχοι των οποίων γινόμαστε γνώστες, να αντλούνται μέσα από την ψυχή τους…

Το τραγούδι «Σαλβάρι» σε ερμηνεία του γνήσιου Σμυρναίου Στέφανου Βέζου δημοσίευσε, για την ακρίβεια, ο ερευνητής και όπως ο τελευταίος εξηγεί πρόκειται για παραλλαγή του πασίγνωστου τραγουδιού της Σμύρνης «Τι σε μέλλει εσένανε».

Το τραγούδι αυτό ήταν δημοφιλέστατο, με πάρα πολλές εκτελέσεις σε Σμύρνη, Αμερική και Αθήνα.

Η πληρέστερη (σε στίχους) μορφή του είναι η παρακάτω, συντεθειμένη από συρραφή διάσπαρτων δίστιχων κατά τη προσφιλή μικρασιάτικη τακτική.

Η ηχογράφηση αυτή, η οποία εκτιμάται ότι πραγματοποιήθηκε μεταξύ των ετών 1952-1960, όταν και άρχισε η καταγραφή των μουσικών εκπομπών του ιδιωτικού τότε Ραδιοφωνικού Σταθμού Θεσσαλονίκης σε μπομπίνες, διασώθηκε από την θυγατέρα του Σμυρναίου τροβαδούρου, κα Βάσω Παρασκευά –Βέζου.

Η τελευταία παρέδωσε τις μπομπίνες από τις ζωντανές ηχογραφήσεις, στην δισκογραφική εταιρία της Θεσσαλονίκης VASIPAP, η οποία τις συμπεριέλαβε σε δύο δίσκους.

Το συγκεκριμένο τραγούδι ενσωματώθηκε στον δεύτερο κατά σειρά δίσκο με τίτλο «ΣΜΥΡΝΕΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ No 2, με το γνήσιο Σμυρναίο ΣΤΕΦΑΝΟ ΒΕΖΟ».

Ο δίσκος αυτός πρωτοκυκλοφόρησε το έτος 1982 με χαρακτηριστική ένδειξη «Vasipap Ελλάδος VAS 314».

«Tις ηχογραφήσεις τις βρίσκω στο Studio 52 που είναι στη Θεσσαλονίκη, το οποίο σχετίζεται με πωλήσεις CD, βινυλίων κτλ. Εγώ ζήτησα (την ηχογράφηση) από τη Vasipap (Βασίλη Παπαδόπουλο) στο κέντρο, στη Θεσσαλονίκη», λέει στην parallaxi ο ερευνητής, κύριος Δημήτρης Θωμαδάκης με αφορμή την ανάρτηση της ζωντανής ηχογράφησης, τονίζοντας ότι η κόρη του Βέζου η οποία παρέδωσε τις μπομπίνες στη δισκογραφική εταιρεία.

«Aυτό που με συγκίνησε προσωπικά και ειδικά γι’ αυτό το τραγούδι ήταν ότι το γνωρίζω έτσι και όχι ως “τι σε μέλλει εσένανε από που είμαι εγώ από το Καρατάσι ή απ’ το Κορδελιό”. Δηλαδή οι παλιοί Μικρασιάτες στην περιοχή μας, εδώ στην Κορινθία, έτσι το τραγουδάγανε. Δεν το ξέρω δηλαδή το τραγούδι όπως το είπαν μετά ο Παπάζογλου και διάφοροι. Η μορφή που μου έρχεται από τα παιδικά μου ΄χρόνια είναι αυτή, όπως την ακούμε από το Βέζο. Και εγώ και οι μουσικολόγοι δεν έχουν βρει άλλη μορφή πριν από αυτήν. Σε εμένα (η ηχογράφηση αυτή) γέννησε αυθεντικότητα μετάδοσης από τους παλιούς Μικρασιάτες», σχολιάζει συγκινημένος στην parallaxi ο κύριος Θωμαδάκης και επισημαίνει ως σχετικό γεγονός το εξής:

«Με συγκίνησε πάρα πολύ στο Facebook που βγήκε μία κοπέλα από τη Νέα Ιωνία Μαγνησίας Βόλου και έγραψε: Ο θείος μου ο Στέφος πόσο θυμάμαι τις στιγμές που ερχότανε στο Βόλο και μαζευόντουσαν όλοι οι παλιοί Μικρασιάτες στο καφενείο και στην πλατεία και ο θείος μου τους τραγουδούσε τα τραγούδια αυτά και έπαιζε ακορντεόν».

Σημειώνεται ότι, ο ερασιτέχνης ερευνητής σκοπεύει να δημοσιεύσει και άλλα τέτοια τραγούδια- “διαμάντια” της περιοχής του.

Κατά τον ίδιο, τα επόμενα τραγούδια που θα αναρτήσει είναι κάποια της περιοχής της Ερυθραίας, ενώ τα αμέσως επόμενα θα είναι από την ομάδα ερευνών Πηλίου Βόλου στην Αγριά (δύο τραγούδια που έχουν συμπεριληφθεί σε διπλό CD ως τραγούδια γάμου από την περιοχή). Yπάρχουν, βέβαια, και τραγούδια από το Σύλλογο Μικρασιατών Ιεράπετρας.

Λίγα λόγια για τον μουσικό βίο του Βέζου, με λεπτομέρειες όπως αυτές δημοσιεύτηκαν από τον Κώστα Μπουρνά:

Ο Στέφανος Βέζος ήταν ένας από τους πολλούς Μικρασιάτες μουσικούς που με την έλευσή τους στον ελλαδικό χώρο εμπλούτισαν και εν τέλει συνδιαμόρφωσαν το αστικό λαϊκό τραγούδι των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Η προσωπική του συμμετοχή στη δισκογραφία των 78 στροφών περιορίστηκε σε μόλις 16 ηχογραφήσεις, όλες μεταξύ 1931 και 1932, αν και δύο από αυτές δεν εκδόθηκαν ποτέ. Εντούτοις, τα λιγοστά αυτά δείγματα παρουσιάζουν έναν ικανότατο τραγουδιστή οι ερμηνείες του οποίου στέκονται ισότιμα απέναντι σε αυτές των ομοίων του.

Όπως πολλοί άλλοι συνάδελφοί του που έκαναν ένα μικρό πέρασμα από τη δισκογραφία των 78 στροφών και σύντομα ξεχάστηκαν, έτσι και ο Βέζος φαίνεται να έπεσε ανάμεσα στις χαραμάδες της μουσικής ιστορίας. Κάτι τέτοιο βέβαια είναι έως ένα σημείο λογικό και αναμενόμενο για έναν μουσικό με μικρή επίδραση στα πράγματα. Σε αντίθεση όμως με συναδέλφους του που απεβίωσαν πρόωρα και άρα η όποια έλλειψη στοιχείων είναι εν μέρει κατανοητή, ο Βέζος έζησε αρκετά και μάλιστα ασχολούμενος για πολλά χρόνια με το ραδιόφωνο. Αποτελεί συνεπώς μυστήριο όχι μόνο το γεγονός ότι δεν έχει ήδη καταγραφεί επαρκώς η ζωή του αλλά και το ότι δεν υπάρχουν πολλές διαθέσιμες πηγές που να τον μνημονεύουν. Στο άρθρο αυτό επιχειρείται η συγκρότηση της βιογραφίας του καλλιτέχνη συνδυάζοντας τις λιγοστές διαθέσιμες πληροφορίες με νέα στοιχεία που προέκυψαν ύστερα από πολύμηνη έρευνα.

Ο Στέφανος Βέζος γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1905.¹ Αν και οι λεπτομέρειες της ζωής του εκεί δεν είναι γνωστές, το σίγουρο είναι ότι από μικρή ηλικία ασχολήθηκε με τη μουσική. Η κόρη του, Βάσω Παρασκευά-Βέζου, αναφέρει συγκεκριμένα ότι ο πατέρας της ήταν ήδη μουσικά καταρτισμένος όταν πια ήρθε στην Ελλάδα έχοντας κάνει σχετικές σπουδές από τον καιρό που ήταν στη Σμύρνη. Συμπληρώνει δε ότι ο παππούς της, δηλαδή ο πατέρας του Στέφανου, ήταν επίσης μουσικός που έπαιζε βιολοντσέλο.²

Από αφήγηση της Αγγέλας Παπάζογλου, κατά τη διάρκεια της οποίας γίνεται λόγος για τραγουδιστές της Σμύρνης, μαθαίνουμε περαιτέρω ότι στα πρώτα του βήματα ο Βέζος τραγουδούσε και έπαιζε σαντούρι στο πλευρό του πατέρα του (ο τελευταίος είχε το παρατσούκλι «Ντάουλας»). Είναι σημαντικό να τονιστεί εδώ ότι η Α. Παπάζογλου αναγνωρίζει τον πατέρα του Βέζου ως βιολιστή, όχι ως τσελίστα, κάτι που μάλλον είναι και το σωστό αφού αποτελεί στοιχείο άμεσης μαρτυρίας:

Ήτανε και ο Στέφος. Ήτανε πολύ μικράκι. Τό ‘βγαλε στη δουλειά ο μπαμπάς του ο σιχαμένος… Και το παίρνανε πια στσι ταβέρνες κι εδώ κι εκεί, κι ήπαιζε και σαντουράκι. Τάσιαζε τα σαντούρια ο μπαμπάς του μοναχός του. Το παρατσούκλι του μπαμπά του τόνε λέγανε «Ντάουλα». Βιολί ήπαιζε, όχι καλό. Δηλαδή, έβγαζε γάμο, αλλά δε μπορούσε να φτάσει ούτε το Μεμετάκι, ούτε το μπαμπά μου. […] Εδώ για νά ‘τανε ο «Ντάουλας» θάτανε απ’ τσι καλύτεροι. Το πραγματικό του όνομα ήτανε Βέζος, το επίθετό του.³

Στην Ελλάδα ο Βέζος ήρθε μετά την καταστροφή της Σμύρνης, ακολουθώντας όπως τόσοι άλλοι το δρόμο της αναγκαστικής φυγής. Στα αμέσως επόμενα χρόνια τα ίχνη του χάνονται αφού έως τώρα δεν έχει βρεθεί καμία πηγή που να τον αναφέρει στο διάστημα αυτό. Τον συναντάμε ξανά το 1931, χρονιά κατά την οποία ηχογραφεί πέντε τραγούδια και έξι μανέδες. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφερθεί ότι η είσοδος του Βέζου στη δισκογραφία οφείλεται πιθανότατα στον Παναγιώτη Τούντα αφού και τα πέντε τραγούδια που ηχογραφεί είναι συνθέσεις που βρίσκονται στο όνομα του τελευταίου. Τον επόμενο χρόνο ηχογραφεί δύο ακόμη τραγούδια του Τούντα, δύο του Μανώλη Χρυσαφάκη και ένα που βρίσκεται στο δικό του όνομα. Μένει έτσι στην ιστορία του γραμμοφώνου όχι μόνο ως ερμηνευτής αλλά και ως συνθέτης.

Παραπομπές

1. Σμυρνέικα Τραγούδια Νο 1 με το γνήσιο Σμυρναίο Στέφανο Βέζο, Vasipap VAS 284, 1980, LP, σημειώσεις οπισθόφυλλου. Σμυρνέικα Τραγούδια Νο 2 με το γνήσιο Σμυρναίο Στέφανο Βέζο, Vasipap VAS 314, 1982, LP, σημειώσεις οπισθόφυλλου. Το έτος γεννήσεως (1905) αναφέρεται και από τον Τάκη Καλογερόπουλο στο Το Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής: Από τον Ορφέα έως Σήμερα, Τόμος 1: Α-Γ (Αθήνα: Γιαλλελή, 1998), προφανώς όμως πηγή του τελευταίου είναι οι σημειώσεις των δύο προαναφερθέντων βινυλίων. Παραδόξως η κόρη του ερμηνευτή, Βάσω Παρασκευά-Βέζου, σε τηλεφωνική συνομιλία στις 5 Νοεμβρίου 2016 ανέφερε ως έτος γεννήσεως του πατέρα της το 1903. Πιθανότατα ωστόσο πρόκειται για λάθος αφού όπως θυμάται ο Βασίλης Παπαδόπουλος, ιδιοκτήτης της Vasipap, πηγή των σημειώσεων για τα δύο προαναφερθέντα βινύλια ήταν η κυρία Παρασκευά η οποία μάλιστα συμβουλεύτηκε τότε έγγραφο (ή έγγραφα;) που περιελάμβανε το έτος γεννήσεως του Βέζου (Βασίλης Παπαδόπουλος, προσωπική επικοινωνία, 27 Ιουνίου 2017).

2. Βάσω Παρασκευά-Βέζου, τηλεφωνική συνομιλία, 5 Νοεμβρίου 2016.

3. Γιώργης Παπάζογλου, Ονείρατα της Άκαυτης και της Καμμένης Σμύρνης: Αγγέλα Παπάζογλου: Τα Χαΐρια μας Εδώ (Ξάνθη: Επτάλοφος / Ταμιείον Θράκης, 2003), σ. 282-283.

Λίγα λόγια για τον ερευνητή Δημήτρη Θωμαδάκη

O Δημήτρης Θωμαδάκης υπήρξε επιθεωρητής στο υπουργείο Οικονομικών και τώρα είναι συνταξιούχος και ερασιτέχνης ερευνητής.

Ο ίδιος έχει βραβευτεί από την ακαδημία Αθηνών για την παρουσίαση μικρασιατικών θεμάτων και συγκεκριμένα για το βιογραφικό του πατέρα του, ο οποίος ήταν Μικρασιάτης και ήρωας πολέμου.

Ο Δημήτρης Θωμαδάκης απέκτησε αρκετές εμπειρίες μέχρι ηλικία 22 ετών έως ότου ασχοληθεί με την έρευνα του Μικρασιατικού. Όπως σημειώνει στην parallaxi, είχε τη γιαγιά του που είχε γεννηθεί το 1887. Επίσης, ο πατέρας του το 1912 γεννηθείς του μετέφερε εμπειρίες και θεία του είχε γεννηθεί σε χωριό στην Ερυθρά Μικρά Ασία (απέναντι από τη Χίο).

Έτσι, έφτασε σήμερα να παρουσιάζει τόσο σημαντικά τραγούδια της περιοχής αυτής και της Ιωνίας ευρύτερα.

Με πληροφορίες από klika.gr