Σας ασπάζομαι… Ελένη: Γιατί πρέπει να «διαβάζουμε» το παιδί;

Το «Σας ασπάζομαι… Ελένη»* είναι η δεκαπενθήμερη στήλη της Ελένης Χοντολίδου (κάθε δεύτερη Δευτέρα πρωί) στην Parallaxi, με την ιδιότητά της ως Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Σχολικής Παιδαγωγικής και Λογοτεχνικής Εκπαίδευσης με αφορμή πραγματικά περιστατικά ή αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Τα θέματα θα αφορούν σε παιδιά από 2-82 (που είναι και η ηλικία ειδίκευσης της Ελένης) τους γονείς, τους θείους και τις θείες των παιδιών, καθώς και το ευρύτερο περιβάλλον τους. Πολύ προσεκτικά η στήλη θα συζητά και θέματα που αφορούν στο σχολείο. Ενίοτε η «Ελένη» μπορεί να απαντά και σε ερωτήσεις σας που επιδέχονται απάντησης. Όλα αυτά με σοβαρότητα, υπευθυνότητα, διακριτικότητα αλλά και χιούμορ. Μπορείτε να επικοινωνείτε με την Ελένη στο mail: [email protected].

*Ο τίτλος της στήλης είναι δάνειο από τον Γρηγόρη Ξενόπουλο στη στήλη του στη Διάπλαση των Παίδων. Η Parallaxi δεν είναι η Διάπλαση των Παίδων και δεν θα ήθελε να είναι και η Ελένη Χοντολίδου δεν είναι ο Γρηγόρης Ξενόπουλος, παρ’ ότι θα ήθελε πολύ να είναι.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ τα υπόλοιπα κείμενα της στήλης ΕΔΩ

Το παιδί-κείμενο

της Γεωργίας

Πρόκειται, φυσικά, για μεταφορά. Όπως όταν έχουμε μπροστά μας ένα κείμενο επιχειρούμε να το κατανοήσουμε, να το κάνουμε «δικό μας», να το ερμηνεύσουμε, έτσι και με το παιδί. Σε πρώτη ματιά το κείμενο είναι όντως αυτό που διαβάζουμε; Όχι, δεν είναι πάντα έτσι, εκτός κι αν είναι καθαρά πληροφοριακό κείμενο. Όσο επαρκέστεροι αναγνώστες είμαστε, όσο περισσότερο έχουμε διαβάσει, τόσο καλύτερα κάνουμε τις συνδέσεις που το κείμενο δεν λέει ανοιχτά, αλλά υπονοεί. Γιατί πραγματικά το κείμενο λέει περισσότερα από αυτά που διαβάζουμε κατ’ αρχήν.

Εάν για τα κείμενα, και δη τα λογοτεχνικά, ξοδεύουμε χρόνο, κόπο και σκέψη, δεν πρέπει να κάνουμε το ίδιο με τα παιδιά μας, με τα παιδιά μας στην τάξη, τα παιδιά των φίλων μας, τα εγγόνια, τα ανίψια μας; Γιατί πρέπει να «διαβάζουμε» το παιδί; Γιατί αν παίρνουμε κατά γράμμα αυτά που λένε και αυτά που κάνουν τα παιδιά, πολύ σοβαρά, αν πιστέψουμε ότι αυτή είναι η αλήθεια τους και είναι σταθερή θα πέσουμε σε μεγάλα λάθη.

Παράδειγμα: Το παιδί ζητάει κάτι που δεν του επιτρέπουμε να κάνει και έχουμε συμφωνήσει γι αυτό. (Δεν απαγορεύουμε κατά το δοκούν σήμερα κάτι και αύριο κάτι άλλο! Η οικογένεια δεν είναι στρατός). Το παιδί πρέπει να γνωρίζει με σαφήνεια τι απαγορεύεται να κάνει, λ.χ. να περνάει τον δρόμο χωρίς να μας δίνει το χέρι του, να ενοχλεί τους γείτονες σε ώρα κοινής ησυχίας… Έχουμε συμφωνήσει ότι θα βλέπει/παίζει μισή ώρα το πρωί και μισή ώρα το απόγευμα με το tablet των γονιών. Το παιδί ξεπερνάει τη συμφωνημένη ώρα, του θυμίζουμε τη συμφωνία και τότε το παιδί φωνάζει, θυμώνει και ξεφουρνίζει ό,τι του κατέβει στο κεφάλι: «δεν σ’ αγαπάω, δεν δεν δεν…».

Η πρέπουσα απάντηση: «Δεν πειράζει, αγάπη μου, πολύ λυπάμαι που το λες αυτό. Θέλω να ξέρεις ότι εγώ σ’ αγαπώ πολύ και θα σε αγαπώ πάντα». Σε πέντε λεπτά (ή δυστυχώς και παραπάνω μερικές φορές), ο θυμός περνάει και φιλιώνουμε.

Παρατηρήσεις: Τα παιδιά χρειάζονται σταθερή αγάπη αλλά και σταθερή πειθαρχία, ναι, πειθαρχία. Εύληπτους κανόνες, συμφωνημένους και αιτιολογημένους. Τα παιδιά μάς δοκιμάζουν συνεχώς. Εννοούσε το παιδί ότι δεν μας αγαπάει στο προηγούμενο παράδειγμα; Όχι, βέβαια. Μας δοκίμαζε επειδή ξέρει πολύ καλά ότι το αγαπάμε. Μας «εκβιάζει» συναισθηματικά.

Αλίμονο αν υποχωρούμε στους «εκβιασμούς» των παιδιών. Ο ενήλικας έχει καθήκον να αγαπά το παιδί άνευ όρων, να το προστατεύει, να το καθοδηγεί και να επιβάλει κανόνες «για το καλύτερο συμφέρον του παιδιού». Η στάση αυτή χτίζει τον χαρακτήρα του. Η αντίθετη στάση, ανοίγει τον ασκό του Αιόλου και το παιδί περιέρχεται σε σύγχυση. Δεν θα υπακούσει ποτέ στους κανόνες και τα όρια που βάζουμε και δεν θα πιστέψει ποτέ σε όσα του λέμε. Και ξέρουμε όλοι πόσο σημαντικά είναι τα όρια.  Αν πάλι βάλουμε και εμείς τις φωνές μικραίνουμε και γινόμαστε ένα με το παιδί. Αλλά δεν είμαστε φίλοι με τα παιδιά.

Πώς είμαστε σίγουροι ότι διαβάζουμε σωστά το παιδί-κείμενο; Συμβαίνει ακριβώς το ίδιο με τη λογοτεχνία: όσο μεγαλύτερη εμπειρία έχουμε από παιδιά, τόσο καλύτερα «διαβάζουμε» τη συμπεριφορά και τον λόγο τους. Θυμάστε τον Αλέξανδρο στην εξαιρετική ταινία Φάνη και Αλέξανδρος του Μπέργκμαν; Ο Αλέξανδρος λέει ότι θα φύγει με το επόμενο τσίρκο που θα έρθει στην πόλη. Ο θετός και Επίσκοπος πατέρας του χωρίς ίχνος κατανόησης και χιούμορ το παίρνει στα σοβαρά και του κάνει κήρυγμα για τα ψέματα. Φυσικά ο Αλέξανδρος κάτι ήθελε να πει, πιθανόν για τον γάμο της μητέρας του με αυτόν τον ψυχωτικό προτεστάντη;

Ακόμη και όταν διαφωνούν οι γονείς μεταξύ τους, δεν δείχνουν τη διαφωνία αυτή μπροστά στο παιδί. Οι γονείς οφείλουν –για να μην τρελαθούν τα παιδιά– να είναι ενωμένοι σαν γροθιά. Ακόμη και οι χωρισμένοι γονείς, οφείλουν να είναι γονείς από κοινού και σε συμφωνία.

Το ξέρω είναι δύσκολα όλα αυτά. Ειδικά όταν τα παιδιά μας κοιτούν με τα δήθεν αθώα ματάκια τους και λίγο θέλουμε να υποχωρήσουμε. Ενίοτε, εάν δεν περάσει αυτό το παιδί ξεσπά σε tandrum, δηλαδή σκούζει και χτυπιέται σαν να το… γδέρνουμε. Αφήστε το παιδί να ξεδώσει. Κλαίει γιατί δεν πέρασε το δικό του. Αλλά, μακροπρόθεσμα αυτό του κάνει καλό. Από όλες τις δουλειές, το «επάγγελμα» του γονιού είναι το δυσκολότερο. Μην πτοείστε: κανείς δεν είναι πάντοτε σωστός. Και θυμηθείτε: «άφταιγος είναι ο άπραγος».