Σήμερα η μέρα είναι για τα μεταναστευτικά πουλιά

Η ανάγκη προστασίας των μεταναστευτικών πτηνών και των οικοτόπων τους, σε όλα τα διαφορετικά επίπεδα και σε όλα τα μέρη του κόσμου, βρίσκεται στο επίκεντρο της Παγκόσμιας Ημέρας για τα Μεταναστευτικά Πουλιά, η οποία στο εξής θα γιορτάζεται δύο φορές τον χρόνο: Το δεύτερο Σάββατο του Μαΐου και του Οκτωβρίου.

Δύο φορές τον χρόνο, την άνοιξη και το φθινόπωρο, δισεκατομμύρια πουλιά μετακινούνται σε τεράστιες αποστάσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα μεταναστευτικά πουλιά χρησιμοποιούν τρεις κύριες διαδρομές: Την αφρικανική-ευρασιατική, την ανατολική ασιανοαυστραλιανή και την αμερικανική. Πρωταθλητής στις μετακινήσεις αυτές είναι η αρκτική Tern Sterna Paradisaea (χιονογλάρονο): Ένα πραγματικά μοναδικό είδος που μεταναστεύει από την Αρκτική στην Ανταρκτική και πάλι πίσω κάθε χρόνο.

Τα πτηνά και η σημασία τους

Τα πτηνά, με περισσότερα από 11.000 διαφορετικά είδη, παρουσιάζουν μία εξαιρετική ποικιλία, που κυμαίνεται από κολίμπρια μέχρι στρουθοκαμήλους και από πιγκουίνους έως αετούς. Κάθε είδος είναι μοναδικό, στην εμφάνιση και τις συνήθειές του. Κάποια είδη ζουν σε τεράστιους αριθμούς και άλλα αντιπροσωπεύονται από μόνο λίγα άτομα. Ορισμένα είναι σχετικά «στάσιμα», με τα άτομα να ξοδεύουν ολόκληρη τη ζωή τους σε μια έκταση μερικών εκταρίων, ενώ άλλα εκτελούν έκτακτες ετήσιες μεταναστεύσεις, καλύπτοντας κυριολεκτικά το ήμισυ του κόσμου.

Όπως σημειώνει η ομοσπονδία περιβαλλοντικών οργανώσεων BirdLife International, τα πτηνά παρέχουν μια ευρεία ποικιλία υπηρεσιών οικοσυστήματος. Μόνο στις ΗΠΑ, ο ρόλος που διαδραματίζουν στον έλεγχο των πληθυσμών των εντόμων στις εμπορικά πολύτιμες καλλιέργειες εκτιμάται ότι αξίζει εκατομμύρια δολάρια. Τα πτηνά παρέχουν επίσης βασικά πλεονεκτήματα ως επικονιαστές και διασκορπιστές σπόρων.

Κατά τη διάρκεια των χιλιετιών, και σε όλες τις κουλτούρες, οι άνθρωποι έχουν αναπτύξει έναν στενό δεσμό με τα πουλιά. Η πανταχού παρούσα ζωή, η συμπεριφορά, το χρώμα και το τραγούδι τους τα έχουν καταστήσει ένα σταθερό χαρακτηριστικό της τέχνης και της μουσικής. Παρόλα αυτά, ή ίσως εξαιτίας ενός ολοένα και πιο αστικού, τεχνολογικά καθοδηγούμενου κόσμου, η γοητεία και η αγάπη για τα πουλιά συνεχίζει να αυξάνεται. Σήμερα, πάνω από 80 εκατ. άνθρωποι στις ΗΠΑ παρακολουθούν ή ταΐζουν πτηνά, ενώ σχεδόν ένα στα τρία άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο κάνουν το ίδιο. Η παρακολούθηση των πτηνών είναι τώρα μεγάλη επιχείρηση και σημαντική πηγή εισοδήματος σε πολλές περιοχές.

Η διαρκής δημοτικότητα των πουλιών

Η παρακολούθηση των πτηνών είναι πλέον ένα από τα πιο δημοφιλή χόμπι του κόσμου και η επιρροή του συνεχίζει να αυξάνεται. Περίπου 60 εκατ. Αμερικανοί, σχεδόν το ένα πέμπτο του πληθυσμού των ΗΠΑ ασχολούνται με την παρατήρηση πτηνών. Περίπου 20% περισσότεροι άνθρωποι στις ΗΠΑ ταΐζουν τα πουλιά στους κήπους τους από ό, τι πηγαίνουν για κυνήγι ή για ψάρεμα, ενώ στον Καναδά οι άνθρωποι περνούν περισσότερο χρόνο παρακολουθώντας πτηνά από ό,τι με την κηπουρική. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, 23% των ανθρώπων παρακολουθούν πτηνά για ψυχαγωγία και περισσότερα από 8 εκατ. συμμετέχουν στην εκδήλωση Big Birdwatch του RSPB κάθε χρόνο. Η παρακολούθηση των πτηνών δεν είναι δημοφιλής μόνο στις δυτικές χώρες. Στην Κίνα, όσοι ακολουθούν αυτό το χόμπι πιστεύεται ότι πληθαίνουν κατά 40% κάθε χρόνο.

Η παρακολούθηση των πτηνών είναι εξαιρετικά σημαντική από οικονομική άποψη, καθώς αποτελεί τον μεγαλύτερο τομέα οικοτουρισμού. Μόνο στις ΗΠΑ, η παρατήρηση πουλιών συμβάλλει με περίπου 36 δισ. δολάρια στην εθνική οικονομία ετησίως. Σε παγκόσμιο επίπεδο, 20- 40% όλων των τουριστών αναψυχής ενδιαφέρονται για την παρακολούθηση της άγριας ζωής. Συνολικά, τα εθνικά πάρκα και τα φυσικά καταφύγια του πλανήτη δέχονται περίπου 8 δισ. επισκέψεις τον χρόνο, με ετήσια έσοδα περίπου 600 δισ. δολαρίων.

Κατανόηση της κρίσης της βιοποικιλότητας μέσω των πτηνών

Γνωρίζουμε περισσότερα για τα πουλιά από ό,τι για οποιαδήποτε άλλη συγκρίσιμη ομάδα οργανισμών. Επειδή είναι τόσο γνωστά και βρίσκονται σε όλο τον κόσμο και σχεδόν σε όλα τα ενδιαιτήματα, τα πουλιά χρησιμεύουν ως μοναδικά βαρόμετρα για περιβαλλοντικές αλλαγές.

Σύμφωνα με την BirdLife International, είναι ευρέως αναγνωρισμένο ότι βρισκόμαστε στη μέση ενός μαζικού γεγονότος εξαφάνισης, του έκτου τέτοιου επεισοδίου στην ιστορία 4,5 δισ. ετών του πλανήτη και του πρώτου που οδηγείται από τις ενέργειες ενός μόνο είδους: Του ανθρώπου. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι τα είδη εξαφανίζονται με ρυθμό 100 έως 10.000 φορές ταχύτερα από τον φυσικό ρυθμό, με ίσως δεκάδες είδη να εξαφανίζονται καθημερινά, αν και υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα ως προς την πραγματική έκταση της κρίσης.

Βάσει στοιχείων του 2017, 1.469 είδη πτηνών (13% του συνόλου ή ένα στα οκτώ) απειλούνται με εξαφάνιση παγκοσμίως. Επιπλέον 1.017 είδη βρίσκονται κοντά στο να θεωρηθούν απειλούμενα. Ως εκ τούτου, συνολικά 2.486 είδη, ή ένα πέμπτο όλων των πτηνών του κόσμου έχουν ανάγκη προστασίας.

Οι απειλές που οδηγούν στην κρίση της εξαφάνισης είναι πολλές και ποικίλες, αλλά κυρίως προέρχονται από τους ανθρώπους. Τα περισσότερα είδη επηρεάζονται από πολλαπλές απειλές, ενώ πολλές από αυτές αλληλοσυνδέονται λειτουργώντας αθροιστικά. Για παράδειγμα, η εκκαθάριση γης για τη γεωργία συχνά ακολουθείται από αποδάσωση ή αποστράγγιση υγροτόπων, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, η αλλαγή του κλίματος επιδεινώνει την απειλή που θέτει η ελονοσία των πτηνών, επεκτείνοντας τα όρια της περιοχής που χρησιμοποιούν ως οικότοπο τα κουνούπια που μεταδίδουν την ελονοσία. Μεταξύ των κυριότερων απειλών που αντιμετωπίζουν τα απειλούμενα είδη είναι:

-Η γεωργική επέκταση και η εντατικοποίηση, η οποία επηρεάζει 1.091 απειλούμενα παγκοσμίως πτηνά (74%)

-Διεισδυτικά ξένα είδη, τα οποία απειλούν 578 είδη (39%)

-Το κυνήγι και το ψάρεμα που θέτουν σε κίνδυνο 517 (35%) είδη

-Η κλιματική αλλαγή αντιπροσωπεύει μια αναδυόμενη και όλο και πιο σοβαρή απειλή -που σήμερα πλήττει 33% των παγκοσμίως απειλούμενων ειδών- και που συχνά επιδεινώνει τις υπάρχουσες απειλές.

Σημειώνεται ότι σχεδόν τα δύο τρίτα των ειδών πουλιών βρίσκονται στα δάση, κυρίως στις τροπικές περιοχές, και πολλά δεν μπορούν να ζήσουν πουθενά αλλού. Ωστόσο, περισσότερα από 70 εκατ. στρέμματα δασών ή περίπου 10 δισ. δένδρα καταστρέφονται κάθε χρόνο, λόγω της παγκόσμιας ζήτησης ξυλείας, χαρτιού και γης για αγροτικές καλλιέργειες και βιοκαύσιμα. Πολλά από αυτά που παραμένουν υπόκεινται σε μη βιώσιμες και παράνομες δασικές πρακτικές.

Γιορτή των πουλιών 2018

Μια γιορτή διαφορετική διοργανώνει η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία την Κυριακή 14 Οκτωβρίου, από τις 11:00 έως τις 14:00, στο Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Α. Τρίτσης» στο Ίλιον, για μια ξεχωριστή ημέρα στη φύση με παρατήρηση πουλιών και άλλες δράσεις αφιερωμένες στη φθινοπωρινή μετανάστευση των πουλιών.

Η εκδήλωση, με ελεύθερη είσοδο, θα πραγματοποιηθεί στις κεντρικές λίμνες (χώρος ευκαλύπτων) στο Πάρκο. Οι δραστηριότητες της εκδήλωσης περιλαμβάνουν παρατήρηση πουλιών, περιήγηση στις λίμνες του Πάρκου, παιδικά εργαστήρια και απελευθέρωση πουλιών σε συνεργασία με τον Σύλλογο Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής ΑΝΙΜΑ.

Η Γιορτή των Πουλιών σηματοδοτεί την κορύφωση της φθινοπωρινής μετανάστευσης, με εκατομμύρια μεταναστευτικά πουλιά να ταξιδεύουν προς τις περιοχές όπου θα περάσουν τον χειμώνα στη Μεσόγειο και την Αφρική. Η Ελλάδα βρίσκεται πάνω σε ένα σημαντικό σταυροδρόμι μετανάστευσης και για τον λόγο αυτόν οι εκδηλώσεις εστιάζουν στην ανάγκη προστασίας των μεταναστευτικών πουλιών, των μεταναστευτικών τους διαδρομών και των βιοτόπων όπου σταθμεύουν για να τραφούν και να ξεκουραστούν, ώστε να συνεχίσουν το μακρύ και δύσκολο ταξίδι προς τις περιοχές διαχείμασης.

Β.Κ