Σήμερα θυμόμαστε την Παγκόσμια Ημέρα Ρομά Ολοκαυτώματος

Η 2α Αυγούστου αναγνωρίστηκε το 2015 από την Ευρωπαϊκή Eπιτροπή ως η παγκόσμια ημέρα του Ρομά Ολοκαυτώματος. Ένα Ολοκαύτωμα ξεχασμένο και άγνωστο για πολλά χρόνια, μιας και μόλις το 1978 η Γερμανία αναγνώρισε και παραδέχτηκε πως οι διώξεις των τσιγγάνων κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που στοίχισαν τη ζωή σε παραπάνω από 500.000 ανθρώπους, είχαν ως στόχο τον αφανισμό της φυλής των Ρομα. 

Η 2α Αυγούστου επιλέχθηκε ως ημέρα μνήμης του Ολοκαυτώματος των τσιγγάνων γιατί εκείνη την ημέρα, το 1944, θανατώθηκαν σε θαλάμους αερίων 2.897 γυναίκες και παιδιά Ρομά καταγωγής στο στρατόπεδο του Άουσβιτς, στο επονομαζόμενο μπλοκ των γύφτων.

Το Ολοκαύτωμα των Ρομά, όπως και αυτό τον Εβραίων, ήταν ευνοϊκό να συμβεί και έπειτα να ξεχαστεί, γιατί δεν υπήρξε καμιά φωνή διαμαρτυρίας, εντός και εκτός Γερμανίας, για αυτήν την πράξη. Το κλίμα του αντιτσιγγανισμού, όπως και του αντισημιτισμού, είχε καλλιεργηθεί πολλά χρόνια πριν στην Γερμανία, αλλά και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Οι τσιγγάνοι, μη έχοντας καμία δύναμη και καμία εξουσία, ως περιπλανώμενος λαός χωρίς ιστορία, πατρίδα και έθνος, δεν κατάφεραν να διασώσουν ψήγματα της ιστορικής τους μνήμης, παρά μόνο πολλά χρόνια αργότερα, μετά το 1980, που το ολοκαύτωμα ήρθε και πάλι στη επιφάνεια, στοιχεία συλλέχθηκαν και οι τσιγγάνοι άρχισαν να απασχολούν έντονα τις χώρες της Ευρώπης. Στο Άουσβιτς, υπάρχει πτέρυγα με αναλυτική αναφορά στην ιστορία, στους βασανισμούς και τους θανάτους που υπέστησαν. 

Οι διώξεις των Ρομά είναι γνωστές και χάνονται στα βάθη των αιώνων, πριν από την Βυζαντινή και την Οθωμανική αυτοκρατορία. Σε χώρες όπως Ισπανία, Ρουμανία, Γαλλία και Γερμανία, με ειδικά διατάγματα, βασιλικές εντολές οι Ρομά διώκονταν από παντού και μπορούσαν να πουληθούν ως σκλάβοι ή να θανατωθούν. Το κλίμα του αντιτσιγγανισμού γέννησε πολλά στερεότυπα και προκαταλήψεις, που συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να καλλιεργούνται σε όλη την Ευρώπη. Στην Γερμανία θεωρούσαν πως οι τσιγγάνοι έχουν βιολογικά αντικοινωνική συμπεριφορά, είναι με λίγα λόγια η παραβατική συμπεριφορά μέρος του dna τους.

Ειδικά διατάγματα και νόμοι εφαρμόστηκαν με τέτοιο τρόπο, ώστε να δικαιολογήσουν οι κρατικές αρχές την φυλάκιση των Ρομά, όχι λόγω φυλής, αλλά λόγω της συμπεριφοράς τους, που αντιβαίνει τους νόμους του κράτους. Χωρίς καμία φωνή αντίστασης από κανέναν Γερμανό, φόρεσαν το καφέ τρίγωνο και το γράμμα Ζ (το αρχικό του τσιγγάνος στα Γερμανικά) για να κλειστούν σε ειδικούς χώρους και να εργαστούν σε καταναγκαστικά έργα, να γίνουν ανθρώπινα πειραματόζωα, να θανατωθούν κατά χιλιάδες σε θαλάμους αερίων.

Το 1936, στα πλαίσια του σχεδίου μιας «καθαρής Ολυμπιακής πόλης», το Βερολίνο άδειασε από τσιγγάνους, οι οποίοι μεταφέρθηκαν σε ένα είδος γκέτο έξω από την πόλη. Μια πρακτική η οποία δυστυχώς συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Οι Ολυμπιακές πόλεις, πριν τους αγώνες, φροντίζουν να καθαριστούν από αδέσποτα, τοξικομανείς, πόρνες, άστεγους και πρόσφυγες, για να υποδεχτούν τους καλεσμένους τους προβάλλοντας μια ιδανική και εξωπραγματική εικόνα. 

Στις περισσότερες πόλεις της Γερμανίας, εκεί που μερικά χρόνια αργότερα οι Έλληνες φορτωμένοι στα τρένα θα συνέρρεαν κατά δεκάδες για το κυνήγι του Γερμανικού ονείρου για ένα καλύτερο μέλλον, υπήρχαν στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, στα οποία οι τσιγγάνοι έπρεπε να περάσουν για να “γιατρευτούν από την αντικοινωνική τους συμπεριφορά”. Στην Φρανκφούρτη λειτούργησε από το 1936 ως το 1945, στο Ντίσελντορφ από το 1937 ως το 1945, στην Κολωνία από το 1935 ως το 1940, στο Ντόρτμούντ από το 1941 ως το 1945. Μετά το 1945, τα στρατόπεδα εγκλεισμού καταναγκαστικών έργων έκλεισαν και οι περισσότεροι Ρομα εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς, όπου βρήκαν φρικτό θάνατο. Οι τσιγγάνοι χρησιμοποιήθηκαν συστηματικά για πειράματα σε συνεργασία με μεγάλες εταιρίες και ινστιτούτα στην Γερμανία, τα οποία υπάρχουν μέχρι και σήμερα. Γίνονταν δοκιμές στο σώμα τους για εμβόλια κατά της ευλογιάς, της δυσεντερίας, του τύφου ή για αλοιφές και καλλυντικά. Από αυτούς που χρησιμοποιήθηκαν ως ζωντανή εστία καλλιέργειας ιών, όσοι δεν πέθαιναν κατά την διάρκεια των πειραμάτων και επέζησαν, συνέχισαν να βιώνουν τις συνέπειες στην υγεία τους μέχρι το θάνατο τους. Για να μην μπορέσουν να αναπαραχθούν και «μεταδώσουν το βιολογικό τους κουσούρι», στειρώνονταν. Οι Γερμανοί για να νομιμοποιήσουν τις εκατοντάδες στειρώσεις, χρησιμοποίησαν το νόμο «περί πρόληψης αναπαραγωγής κληρονομικά αρρώστων απογόνων», που θεσπίστηκε στην χώρα το 1933.

Το σχέδιο εξόντωσης ήταν καλά οργανωμένο και σχεδιασμένο. Οι νόμοι, τα ειδικά στρατόπεδα, ο τρόπος, ο τόπος και ο χρόνος. 

Στην ιστορία τους, οι Ρομά εκτός από το Ολοκαύτωμα, κάνουν μνεία σε μια ακόμα σημαντική ημέρα, αυτήν της αντίστασής τους. Στις 16 Μαΐου του 1944, «ημέρα αντίστασης των Ρομά στο Άουσβιτς», οι “τσιγγάνοι άντρες και γυναίκες με φτυαριά και σίδερα, με ό,τι όπλα μπόρεσαν να φτιάξουν από τα εργαλεία της δουλειάς, αντιστάθηκαν απέναντι στους Γερμανούς στρατιώτες και κατάφεραν να καθυστερήσουν για λίγους μήνες, μέχρι το βράδυ της 2ας με 3ης Αυγούστου, την ομαδική εκτέλεση των τσιγγάνων του στρατοπέδου. 

Η φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν μας δίδαξε όσα θα θέλαμε και όσα θα έπρεπε. Οι μαζικοί θάνατοι και οι εκκαθαρίσεις συνεχίστηκαν σε κάθε πόλεμο και συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Με την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων και τον πόλεμο στην Γιουγκοσλαβία, πολλοί Ρομά θανατώθηκαν και κυνηγήθηκαν για άλλη μια φορά ως τα εύκολα ενδιάμεσα θύματα ενός πολέμου για τον οποίο δεν είχαν καμία ευθύνη. Και το ερώτημα σε έναν πλανήτη που έχει την τάση να κατηγοριοποιεί συνεχώς τους ανθρώπους παραμένει φρικιαστικά επίκαιρο: άραγε πως θα εκτονώναμε την ανθρωποφαγία μας σήμερα σε έναν νέο μαζικό πόλεμο;