Από «Ρώσος Ζούκερμπεργκ», καταζητούμενος – Τι συμβαίνει με τον ιδρυτή του Telegram

Στις 24 Αυγούστου του 2024, συλλαμβάνεται στη Γαλλία ο ιδρυτής της πλατφόρμας Telegram, Πάβελ Ντούροφ. Ο «Ρώσος Ζούκερμπεργκ» (εμπνευσμένο από τον ιδρυτή του Facebook Μαρκ Ζούκερμπεργκ), βρίσκεται υπό κράτηση στη Γαλλία, αφού συνελήφθη σε αεροδρόμιο του Παρισιού αυτό το Σαββατοκύριακο.

Αμέσως ξεκίνησε μεγάλη συζήτηση γύρω από αυτό, μιας και το Telegram είναι μια ιδιαίτερα δημοφιλής πλατφόρμα ενώ το τοπίο φαίνεται να είναι θολό γύρω από τη σύλληψη του Ντούροφ.

Ποιος είναι όμως ο «Ρώσος Ζούκερμπεργκ» και πως φτάσαμε σε αυτήν την πολύκροτη σύλληψη που έμελλε να γίνει τόσος λόγος για αυτήν;

Ο Ντούροφ γεννήθηκε στη Ρωσία, με καταγωγή από την Αγία Πετρούπολη. Είναι ο ιδρυτής και CEO της εφαρμογής Telegram, μίας δωρεάν πλατφόρμας η οποία ανταγωνίζεται άλλες social media πλατφόρμες, όπως το WhatsApp, το Instagram, το TikTok και το Wechat. Η πλατφόρμα αριθμεί σχεδόν 1 δισεκατομμύριο χρήστες από όλο τον κόσμο, ενώ είναι η κύρια επιλογή για χρήστες της ανατολικής Ευρώπης.

Ο Ντούροφ ήρθε στο προσκήνιο στη Ρωσία στα 20 του χρόνια μετά την ίδρυση του κοινωνικού δικτύου VKontakte (VK), το οποίο πρόκειται για το αντίστοιχο Facebook της χώρας όπου εξυπηρετούσε τις ανάγκες των χρηστών στη ρωσική γλώσσα ξεπερνώντας μάλιστα  το Facebook σε όλη την πρώην ΕΣΣΔ, όπως αναφέρει ο Guardian.

Μετά από διαμάχες για το ιδιοκτησιακό καθεστώς με τις ρωσικές αρχές, πούλησε το VKontakte και ίδρυσε την υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram, η οποία από πολύ νωρίς είχε απήχηση, προκαλώντας δε διαμάχες εξαιτίας της έλλειψης ελέγχου ακραίου περιεχομένου. Όπως είχε δηλώσει, η ρωσική κυβέρνηση του έδωσε τελικά ένα τελεσίγραφο: να παραδώσει δεδομένα σχετικά με τους χρήστες του Vkontakte ή να χάσει τον έλεγχο της εταιρείας και να αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη χώρα. «Επέλεξα το δεύτερο», θα δήλωνε αργότερα ο Ντούροφ.

Αποτελεί μια μυστηριώδη φιγούρα, δίνει σπάνια συνεντεύξεις, ενώ συνηθίζει να απαντά με αινιγματικές δηλώσεις στο Telegram. Δηλωμένος ελευθεριακός, έχει ταχθεί υπέρ της εμπιστευτικότητας στο διαδίκτυο και της κρυπτογράφησης στα μηνύματα. Ακόμη, έχει ένα κρυπτονόμισμα και έχει συγκεντρώσει περιουσία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Η επιτυχία του Telegram και οι ενστάσεις

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που οδήγησαν στη μαζικότητα του Telegram. Από την εμπιστευτικότητα και την ασφάλεια της πλατφόρμας μέχρι την πολύ γρήγορη και άμεση ανταλλαγή μηνυμάτων – το Telgram θεωρείται από τις πιο γρήγορες πλατφόρμες στον τομέα αυτό – μέχρι και την βάση που δίνει η πλατφόρμα στην ανατροφοδότηση των χρηστών της, λειτουργώντας στην ουσία όσο το δυνατόν πιο εξυπηρετικά στις ανάγκες του κοινού.

Αυτό όμως που εκτόξευσε την δημοφιλία του Telegram είναι η δέσμευσή του στην αντίσταση κατά της λογοκρισίας και η προώθηση της ελευθερίας της έκφρασης. Ο Ντούροφ έχει εκφραστεί ανοιχτά υπέρ της υπεράσπισης της ιδιωτικότητας των χρηστών και της αντίστασης στις εξωτερικές πιέσεις για συμβιβασμό στην κρυπτογράφηση. Αυτή η δέσμευση στις αρχές της ελευθερίας του λόγου και της ιδιωτικότητας έχει προσελκύσει χρήστες που εκτιμούν αυτά τα ιδανικά, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου η διαδικτυακή λογοκρισία αποτελεί ανησυχία.

Βέβαια, αυτός είναι κι ένας λόγος έντονης κριτικής, το γεγονός δηλαδή πως φαινομενικά, τα πάντα επιτρέπονται στο Telgram. Γιατί, αυτή ακριβώς η ελευθερία μεταφράζεται από πολλούς ως ασυδοσία και ως ένας χώρος μέσα στον οποίο μπορεί κανείς να παραπλανεί και να διασπείρει ψευδείς ειδήσεις.

Πιο συγκεκριμένα, η  “μυστική συνομιλία” του Telegram και τα αυτοκαταστρεφόμενα μηνύματα το έχουν καταστήσει “εξαιρετικά χρήσιμο” εργαλείο για πολιτικούς αντιφρονούντες και δημοσιογράφους σε καταπιεστικά καθεστώτα, όπως ανέφερε το Vox. Ωστόσο, η προσέγγισή του στο moderation, που επιτρέπει σχεδόν τα πάντα, σημαίνει ότι έχει γίνει όχι μόνο “μεγάφωνο” για παγκόσμιους ηγέτες όπως ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αλλά και για κακόβουλες ομάδες.

Από την ίδρυσή του, το Telegram “φέρεται να διευκόλυνε μερικά πραγματικά σοκαριστικά εγκλήματα”, συμπεριλαμβανομένου του συντονισμού επιθέσεων του Ισλαμικού Κράτους στο Παρίσι και το Βερολίνο, ανέφερε το Vox. Αν και η πλατφόρμα “κατέστειλε τη δραστηριότητα που σχετίζεται με το Ισλαμικό Κράτος” μετά από αυτές τις επιθέσεις, το moderation του περιεχομένου της έχει παραμείνει υπό αυστηρή παρακολούθηση.

Οι ενάντιοι Telegram ισχυρίζονται ότι η πλατφόρμα “λειτουργεί ως μαγνήτης για τους παρανόμους, για διασπορείς παραπληροφόρησης, συνωμοσιολόγους και εξτρεμιστές”, οι οποίοι περιορίζονται ολοένα και περισσότερο σε πλατφόρμες όπως το Facebook και το YouTube, πρόσθεσε αναφέρει η Finanical Times. Οι ειδικοί προειδοποιούν επίσης ότι το Telegram “ολοένα και περισσότερο χρησιμοποιείται ως όπλο για προπαγάνδα από τις ίδιες τις κυβερνήσεις των οποίων οι πολίτες μπορεί να βασίζονται σε αυτό για ενημέρωση”. Και τα κεντρικά του στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα το έχουν επιτρέψει να αποφεύγει μεγάλο μέρος της ρυθμιστικής εποπτείας που αντιμετωπίζουν οι πλατφόρμες της Σίλικον Βάλεϊ.

Το Telegram ως εργαλείο πληροφόρησης για τον Ρωσο-ουκρανικό πόλεμο;

Τα νέα μέσα έχουν αλλάξει κατά κόρον τον τρόπο με τον οποίο ενημερωνόμαστε και αυτό είναι κάτι που αποδεικνύει περίτρανα η περίπτωση του Telegram για την οποία γίνεται λόγος.

Η εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης έχει γίνει πανταχού παρούσα και μάλιστα… απαραίτητη κατά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία — και στις δύο πλευρές της γραμμής του μετώπου. Έχει αναπτύξει πλήθος χρήσεων τόσο για στρατιώτες όσο και για πολίτες, κυρίως λόγω της χαλαρής πολιτικής περιεχομένου της. Αλλά αυτή η προσέγγιση laissez-faire ήταν ο λόγος που οι Γάλλοι εισαγγελείς επικαλέστηκαν ως ανησυχία.

«Το Telegram έχει γίνει η κύρια υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων του πολέμου», δήλωσε ο Ρουσλάν Λεβίεβ, επικεφαλής της Ομάδας Πληροφοριών Συγκρούσεων με έδρα την Τιφλίδα, η οποία χρησιμοποιεί την εφαρμογή εκτενώς για τις έρευνές της που βασίζονται σε ανοιχτές πηγές. «Είναι ελαφρύ, είναι απλό… και έχει μια πολύ χαλαρή πολιτική περιεχομένου», όπως διαβάζουμε στην Financial Times.

«Οι άνθρωποι μπορούν να μοιραστούν τα πάντα, συμπεριλαμβανομένων των πιο βίαιων βίντεο από το μέτωπο. Οι στρατιωτικοί στρατολογητές το χρησιμοποιούν επειδή ξέρουν ότι δεν θα μπλοκαριστούν, δεν θα αφαιρεθούν», είπε ο Λεβίεβ. «Νομίζω ότι σχεδόν κάθε Ρώσος στρατιώτης το έχει εγκαταστήσει».

Η σύλληψη του Ντουρόφ και η εγγύηση 5 εκ. ευρώ για την “ελευθερία” του

Ο Ντούροφ, συνελήφθη έξω από το Παρίσι, το βράδυ του Σαββάτου (24/8), όπως ανέφεραν τα δίκτυα TF1 και το BFMTV, επικαλούμενα άγνωστες πηγές. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Reuters, o Ντούροφ ταξίδευε με το ιδιωτικό του αεροσκάφος, όπως ανέφερε το δίκτυο TF1 στην ιστοσελίδα του, προσθέτοντας ότι είχε εκδοθεί ένταλμα σύλληψης στη Γαλλία στο πλαίσιο προκαταρκτικής αστυνομικής έρευνας.

Τόσο το TF1 όσο και το BFMTV ανέφεραν ότι η έρευνα επικεντρώθηκε στην έλλειψη συντονιστών στο Telegram και ότι η Αστυνομία έκρινε ότι η κατάσταση αυτή επέτρεπε την απρόσκοπτη συνέχιση της εγκληματικής δραστηριότητας στην εφαρμογή του Telegram.

Το Telegram δεν απάντησε αμέσως σε αίτημα του Reuters για σχολιασμό. Το Υπουργείο Εσωτερικών της Γαλλίας και η Αστυνομία, επίσης, δεν έκαναν κανένα σχόλιο.

Μετά τη σύλληψή του το Σάββατο στο διεθνές αεροδρόμιο Μπουρζέ, κοντά στο Παρίσι, και την προφυλάκισή του στο πλαίσιο έρευνας για διάφορα αδικήματα μέσω της εφαρμογής που δημιούργησε, η πλατφόρμα Telegram διαβεβαίωσε την Κυριακή ότι ο ιδρυτής, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλός της Πάβελ Ντούροφ (Pavel Durov) , 39 ετών, ο οποίος έχει γαλλική και ρωσική υπηκοότητα, «δεν έχει τίποτε να κρύψει», «Το Telegram τηρεί τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της Πράξης για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες, ο έλεγχος του περιεχομένου συμμορφώνεται προς τους κανόνες του τομέα», σημείωσε η εταιρεία, που έχει εγκαταστήσει την έδρα της στο Ντουμπάι, μέσω του καναλιού της και άλλων ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης.

«Ο Πάβελ Ντούροφ δεν έχει τίποτε να κρύψει και ταξιδεύει συχνά στην Ευρώπη», συνέχισε. «Είναι παράλογο να διατυπώνεται ο ισχυρισμός πως μια πλατφόρμα, ή ο ιδιοκτήτης της, ευθύνεται για καταχρήσεις» των δυνατοτήτων που παρέχονται μέσω αυτής, επέμεινε. Γάλλος δικαστής αποφάσισε να παραταθεί η προληπτική κράτηση του δισεκατομμυριούχου Ντούροφ, που μπορεί να διαρκέσει ως και 96 ώρες το μέγιστο, χθες το βράδυ, καθώς τον βαραίνουν κατηγορίες που συνδέονται με το «οργανωμένο έγκλημα».

Τη Δευτέρα (26/8), ο Εμανουέλ Μακρόν αναφέρθηκε στη σύλληψη του Πάβελ Ντούροφ και δήλωσε ότι η Γαλλία είναι «βαθιά προσηλωμένη στην ελευθερία της έκφρασης» και πως «σε ένα κράτος δικαίου, οι ελευθερίες διατηρούνται μέσα σε ένα νομικό πλαίσιο, τόσο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσο και στην πραγματική ζωή».

Ύστερα από τέσσερις ημέρες κράτησης, ο 39χρονος δισεκατομμυριούχος Πάβελ Ντούροφ, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της πλατφόρμας ανταλλαγής κρυπτογραφημένων μηνυμάτων Telegram, οδηγήθηκε σήμερα ενώπιον της γαλλικής δικαιοσύνης. Αφού ενημερώθηκε ότι τέθηκε επισήμως υπό έρευνα για τη φημολογούμενη σύνδεση της πλατφόρμας Telegram με το οργανωμένο έγκλημα, οι δικαστές αποφάσισαν να αφεθεί ελεύθερος με περιοριστικούς όρους, εφόσον καταβάλει εγγύηση ύψους 5 εκατομμυρίων ευρώ.

Ο Ντούροφ υποχρεούται επίσης να παρουσιάζεται σε αστυνομικό τμήμα δύο φορές την εβδομάδα και του απαγορεύεται η έξοδος από τη Γαλλία.