Υπάρχει ένας χώρος στα social media που τα σκουπίδια του ενός γίνονται ο θησαυρός του άλλου

Στην εποχή των social media, αν κάτι άλλαξε εντελώς, τότε αυτά σίγουρα είναι η επικοινωνία, η ενημέρωση και οι ανθρώπινες σχέσεις. Όμως, μέσα σε έναν ψηφιακό κόσμο που συχνά επικεντρώνεται στην εικόνα, την κατανάλωση και τον εντυπωσιασμό, έχουν αρχίσει τελευταία να αναπτύσσονται όλο και περισσότερες πρωτοβουλίες που ξεχωρίζουν για την απλότητά τους και την ανθρωπιά που εκπέμπουν, δείχνοντας τελικά πως όσο κι αν τεχνολογία προχωρήσει, ο άνθρωπος και το συναίσθημα θα κυριαρχούν.

Μία από αυτές τις πρωτοβουλίες είναι οι σελίδες και οι ομάδες στα κοινωνικά δίκτυα όπου άνθρωποι προσφέρουν δωρεάν αντικείμενα που δεν χρειάζονται πλέον, σε όσους τα έχουν πραγματικά ανάγκη, φτιάχνοντας μάλιστα και ολόκληρες σελίδες ή ομάδες στα social media με σκοπό να προσφέρουν αυτό που δεν χρειάζονται σε κάποιον που το έχει ανάγκη.

Τα δικά μου σκουπίδια λέει ο λαός, μπορεί να είναι θησαυρός για κάποιον άλλον και όσο θα μπορούμε να το εφαρμόζουμε αυτό στις ζωές μας, τόσο το “μαζί” θα μπορεί να φτιάχνει νέους θησαυρούς.

Πώς λειτουργούν οι σελίδες προσφοράς

Οι σελίδες αυτές, που συναντάμε κυρίως στο Facebook αλλά και σε άλλες πλατφόρμες ενίοτε, λειτουργούν με έναν πολύ απλό και άμεσο τρόπο. Ένα μέλος της ομάδας ανεβάζει μία ανάρτηση με φωτογραφία και περιγραφή κάποιου αντικειμένου – ρούχα, παιχνίδια, έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές, βιβλία, παιδικά είδη, ακόμα και τρόφιμα ή και φάρμακα – και δηλώνει ότι το προσφέρει δωρεάν είτε γιατι αγόρασε καινούριο, είτε γιατι του είναι πλέον άχρηστο. Όποιος το χρειάζεται, εκδηλώνει ενδιαφέρον στα σχόλια ή μέσω προσωπικού μηνύματος και κανονίζεται η παράδοση.

Το κίνητρο δεν είναι οικονομικό, αλλά καθαρά ανθρώπινο: «Δεν το χρειάζομαι πια – ίσως να το χρειάζεται κάποιος άλλος». Αυτός ο απλός συλλογισμός έχει γίνει η βάση για εκατοντάδες τέτοιες κοινότητες σε όλο τον κόσμο, αλλά και στην Ελλάδα και αυτό είναι κάτι πολύ παραπάνω από μία απλή πράξη καλοσύνης. Είναι η αλυσίδα του μαζί που ευτυχώς ακόμα υπάρχει στις κοινωνίες μας γερή.

Οι ρίζες και η εξάπλωση του φαινομένου

Οι πρώτες τέτοιες πρωτοβουλίες εμφανίστηκαν οργανωμένα γύρω στη δεκαετία του 2010, με την ίδρυση διεθνών κινήσεων όπως το “Freecycle” ή το “Buy Nothing Project” που έχουν χιλιάδες μέλη σε δεκάδες χώρες. Στόχος τους ήταν να μειώσουν την κατανάλωση, να περιορίσουν τα απορρίμματα και να χτίσουν σχέσεις εμπιστοσύνης στις τοπικές κοινότητες.

Στην Ελλάδα, τέτοιες ομάδες εμφανίστηκαν πιο έντονα τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα εν μέσω της οικονομικής κρίσης, της πανδημίας και της ενεργειακής αστάθειας που έφερε η αύξηση του κόστους ζωής. Οι δυσκολίες έκαναν πολλούς να στραφούν στην αλληλεγγύη – και τα social media αποτέλεσαν το ιδανικό εργαλείο για τη γρήγορη οργάνωση τέτοιων προσπαθειών που πολλές φορές, μπορεί μέχρι να γίνει η παράδοση, να παραμείνουν ανώνυμες οι ανάγκες των ανθρώπων.

Από την ανάγκη στην επιλογή

Ενώ αρχικά οι περισσότερες αναρτήσεις προέρχονταν από ανθρώπους που ήθελαν να απαλλαγούν από περιττά αντικείμενα και άλλους που τα είχαν απόλυτη ανάγκη, σήμερα παρατηρείται και ένα άλλο ενδιαφέρον φαινόμενο: Όλο και περισσότεροι συμμετέχουν από επιλογή, όχι ανάγκη. Θέλουν να μοιραστούν, να βοηθήσουν, να μειώσουν το οικολογικό τους αποτύπωμα, ή απλά να δώσουν χαρά.

Παράλληλα, αυξάνονται και οι ομάδες που επικεντρώνονται σε συγκεκριμένες κατηγορίες – όπως δωρεές για νεογέννητα, προσφορά βιβλίων ή εξοπλισμού για φοιτητές – και εκείνες που λειτουργούν τοπικά, διευκολύνοντας έτσι την παράδοση από κοντά χωρίς μεταφορικά έξοδα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και ομάδες με αναρτήσεις από αντικείμενα πεταμένα σε σκουπίδια που όποιος ανεβάσει φωτογραφία ενημερώνει ακριβώς για το σημείο και όποιος πρόλαβε, πρόλαβε.

Αυτό ακριβώς δείχνει λοιπόν, πως δεν μιλάμε απλά για την  επιθυμία των ανθρώπων να “ξεφορτωθούν” τα άχρηστα γι’ αυτούς αντικείμενα, αλλά να βοηθήσουν αυτούς που έχουν ελλείψεις.

Τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη

Η ύπαρξη και η εξάπλωση αυτών των σελίδων έχει σημαντικά θετικά αποτελέσματα:

• Ενίσχυση της αλληλεγγύης και της εμπιστοσύνης: Άνθρωποι άγνωστοι μεταξύ τους μοιράζονται πράγματα και χτίζουν ανθρώπινες σχέσεις. Συχνά δημιουργούνται δεσμοί, φιλίες ή δίκτυα υποστήριξης.
• Μείωση της σπατάλης και της υπερκατανάλωσης: Πολλά αντικείμενα που θα κατέληγαν στα σκουπίδια βρίσκουν νέα ζωή και χρησιμότητα.
• Οικονομική ανάσα για όσους έχουν ανάγκη: Ένα παλιό καρότσι, μία ηλεκτρική κουζίνα ή ρούχα για ένα παιδί μπορεί να κάνουν τεράστια διαφορά στην καθημερινότητα μιας οικογένειας.
• Ενίσχυση της οικολογικής συνείδησης: Η κυκλική χρήση αντικειμένων μειώνει την κατανάλωση πρώτων υλών και τις εκπομπές ρύπων από την παραγωγή νέων προϊόντων.

Οι περιορισμοί και οι… απάτες

Παρά την ευγένεια του σκοπού, μπορεί να υπάρξουν περιπτώσεις κατάχρησης, όπου άτομα προσποιούνται ότι έχουν ανάγκη για να μεταπωλήσουν αντικείμενα. Κάποιες φορές, το πλήθος των ενδιαφερόμενων κάνει δύσκολη τη διαδικασία επιλογής αποδέκτη.

Γι’ αυτό και πολλές ομάδες θέτουν κανόνες: π.χ. προτεραιότητα στα άτομα με μεγαλύτερη ανάγκη, απαγόρευση της μεταπώλησης, υποχρέωση ευγενικής επικοινωνίας. Οι διαχειριστές και τα μέλη καλούνται να λειτουργούν με σεβασμό και υπευθυνότητα.

Το μέλλον των ψηφιακών κοινοτήτων προσφοράς

Καθώς οι κοινωνίες γίνονται όλο και πιο συνδεδεμένες ψηφιακά, το φαινόμενο των σελίδων προσφοράς αναμένεται να ενισχυθεί. Η κούραση από τον υπερκαταναλωτισμό, η περιβαλλοντική ανησυχία και η ανάγκη για ανθρώπινη επαφή οδηγούν πολλούς στο να αναζητούν μορφές πιο ουσιαστικής συνύπαρξης.

Ίσως, τελικά, μέσα από μία απλή ανάρτηση στο Facebook να αναγεννάται κάτι πολύ παλιότερο, βαθιά ριζωμένο στον ανθρώπινο πολιτισμό: η αίσθηση της κοινότητας και η αξία του να προσφέρεις χωρίς αντάλλαγμα. Αν ισχύει αυτό, τότε μιλάμε για ένα νέο πρόσωπο των social media που και πάλι, ο άνθρωπος αντιστέκεται και φέρνει τις δικές του ανάγκες σε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Το μόνο που μένει, είναι να δούμε την εξέλιξη αυτών των σελίδων