Στα άδυτα του θρυλικού θωρηκτού “Γ. Αβέρωφ”

Μια από τις πιο βροχερές μέρες του Νοέμβρη επισκεφτήκαμε το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ» που βρίσκεται στο λιμάνι της πόλης. Συναντήσαμε μαθητές Λυκείου που έβγαιναν φωτογραφίες ενθουσιασμένοι, ηγούμενους και κληρικούς που τελούσαν εκείνη τη στιγμή τρισάγιο στο εκκλησάκι του Αγ. Νικολάου που βρίσκεται στο κατάστρωμα του πλοίου προς τιμήν των πεσόντων του ηρωικού πληρώματος και παραδοσιακούς συλλόγους. Εκεί μας υποδέχτηκε ο Κυβερνήτης και Αρχιπλοίαρχος (ΠΝ) Σωτήριος Χαραλαμπόπουλος. Ένα μάθημα ιστορίας ξεκινούσε.

«Μέσα σε 40 μέρες 96.000 κόσμος επισκέφτηκε το Αβέρωφ, εκ των οποίων 32.000 είναι μαθητές όλων των σχολικών βαθμίδων από Νηπιαγωγείο μέχρι Λύκειο, την ίδια στιγμή που το 2016 στην Αθήνα μας επισκέφτηκαν μόλις 55.000 άτομα», μας πληροφορεί ο πλοίαρχος. «Είναι τεράστια και αμείωτη η υποδοχή του κόσμου, καθημερινά μας επισκέπτονται πάνω από 2000 άνθρωποι, που στην ουσία κάνουν «προσκύνημα». Έρχονται να συναντήσουν την ιστορία και το ιερό μας κειμήλιο, το μοναδικό κομμάτι συνεχόμενης πατρίδας επί 106 χρόνια. Δεν το συναντάμε αυτό σε άλλο κομμάτι της πατρίδας μας, είναι ένα μάθημα ιστορίας, ελληνικής αρχοντιάς, αξιοπρέπειας, παλληκαριάς. Σ’ αυτό το πλοίο είναι εμφανέστατο, το πώς η θρησκεία βαδίζει παράλληλα με τον ηρωισμό. Πάνω στο πλοίο, συναντά κανείς το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, από παραλαβής του πλοίου, καθώς το Αβέρωφ είναι το μοναδικό πλοίο που έχει την εκκλησία του. Πάντα υπηρετούσε ένας ιερέας, όλα γινόντουσαν με την επίκληση στο θείο, ξεκινώντας από τον ίδιο τον Κουντουριώτη, ο οποίος ήταν βαθειά θρησκευόμενος. Έχουμε ζήσει συγκινητικές στιγμές. Έρχονται Σύλλογοι, από Θράκη, Κρήτη, από όλα τα μέρη της Ελλάδας».

Η προσέλευση του κόσμου έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία και καθημερινά σχηματίζονται ουρές στο λιμάνι με μέσο όρο αναμονής 40-60 λεπτά. «Η έλευση του πλοίου έχει ξυπνήσει μνήμες. Είναι ένας ενθουσιασμός που τον είχαμε ανάγκη. Εμείς τροφοδοτούμαστε από αυτήν την αγάπη και ο κόσμος φεύγει αισιόδοξος από εδώ. Αυτό το καράβι δείχνει την πορεία μας, από που ήρθαμε και προς τα πού πρέπει να πορευτούμε. Νιώθουν όλοι ότι είναι μέλη αυτού του πλοίου, είναι το πλοίο τους. «Πατάω το πλοίο μας» λένε, άλλοι κλαίνε, φιλούν το κατάστρωμα, δεν μπορούν να συγκρατήσουν τα δάκρυά τους από τους κραδασμούς της ενέργειας του πλοίου. Αυτό το πλοίο είναι ζωντανό, δεν είναι άψυχες λαμαρίνες, έχει την ενέργεια αυτών που έγραψαν ιστορία. Έρχονται πολλοί που οι παππούδες του ή οι πατεράδες τους έχουν υπηρετήσει εδώ. « Πατάω εδώ που υπηρέτησε ο παππούς μου!», αναφωνούν. Κουβαλούν μια φωτογραφία, ένα κειμήλιο και θέλουν να μας το δώσουν. Έχω ακούσει ανθρώπους να μας λένε, «Μη φύγετε από εδώ, νιώθουμε ασφαλείς». Η παρουσία του «Αβέρωφ» στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης δίνει μια ασφάλεια στους ανθρώπους».

Η παρουσία του «Αβέρωφ» κατέστη και σωτήρια σύμφωνα με ένα πρόσφατο περιστατικό. «Ένας άνθρωπος κινεζικής καταγωγής έπεσε στο νερό, έβαλε τις φωνές,  τότε ο Υπαξιωματικός μαζί με το ναύτη έτρεξαν αμέσως και του πέταξαν σωσίβιο. Επρόκειτο για έναν άνθρωπο που δεν ήξερε κολύμπι, βυθιζόταν και το πλήρωμα κατάφερε να τον ανασύρει με μεγάλο κόπο».

Το πλοίο τιμήθηκε με την παρασημοφόρηση της πολεμικής σημαίας από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. «Η ελληνική σημαία που παρασημοφορήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ήταν υψωμένη και στις δυο ναυμαχίες και γι’ αυτή τη σημαία σκοτώθηκε μέλος του πληρώματος την ώρα που προσπάθησε να την κατεβάσει για να σηκώσει τη σημαία μάχης. Τότε ο Κουντουριώτης διέταξε να παραμείνει η σημαία στη θέση της ως έχει. Μ’ αυτή τη σημαία επηρμένη κερδίζουμε στη ναυμαχία της Έλλης οπότε και στη ναυμαχία της Λήμνου, ο Κουντουριώτης θέλησε να τη κρατήσει».

Η ελληνική ιστορία ζωντανεύει στους διαδρόμους του Αβέρωφ. «Οι Νεοέλληνες φαίνεται να έχουν ανάγκη να πιαστούν από κάτι που είναι παραπάνω από τα φθαρτά και τα καθημερινά. Ο λαός μας μ’ αυτό τον τρόπο έχει επιβιώσει, όταν πιστεύει σε αξίες, σε οράματα. Όσο και να διαβάσεις την ιστορία, εδώ τη ζεις. Μην ξεχνάμε ότι εξαιτίας του μεγάλου οραματιστή Κουντουριώτη έγινε το Αιγαίο ελληνική λίμνη, ο τουρκικός στόλος κλείστηκε στα στενά και δεν μπόρεσαν οι Τούρκοι να μεταφέρουν 250.000 εφεδρείες που είχαν στα στενά της Μ. Ασίας. Αν είχαν ελεύθερη δίοδο μέσω του Αιγαίου, δεν ξέρω ποια θα ήταν η έκβαση των Βαλκανικών πολέμων. Εξαιτίας του Πολεμικού Ναυτικού και κυρίως του Αβέρωφ, καθώς ήταν μονομαχία ενός πλοίου με έναν ολόκληρο στόλο, κερδίσαμε τους Βαλκανικούς πολέμους, διπλασιάστηκε η Ελλάδα  και απελευθερώθηκαν τα νησιά μας. Ο Κουντουριώτης ήταν απλός στους τρόπους και αγαπητός από όλους. Δεν μπορείς να κάνεις ηρωικά πράγματα, να κινδυνεύσεις, να κάνεις δύο ναυμαχίες και να αναμετρηθείς με ολόκληρο στόλο αν δεν έχεις την ψυχή του πληρώματός σου μαζί σου. Είχε κερδίσει όχι μόνο το πλήρωμά του αλλά όλους τους Έλληνες. Είναι μια ιστορική μορφή που πρέπει να μελετηθεί εις βάθος».

Η αναγέννηση του πλοίου ξεκινά από το 1985. «Αποτελεί παγκόσμια μοναδικότητα ένα πλοίο παροπλισμένο 30 χρόνια να αναδιαμορφώνεται και να φτάνει σ’ αυτή τη μορφή κατά 80% και παραπάνω με την προσωπική εργασία του πληρώματος σε καθημερινή βάση. Η καθαριότητα και η συντήρηση αποτελεί καθημερινό μέλημα του πληρώματος. Δεν υπάρχει άλλο τέτοιο πλοίο στον κόσμο. Είναι ένα ζωντανό πλοίο που αρνείται να πεθάνει».

Ο χώρος που κοιμούνται οι ναύτες. «Το πλήρωμα αριθμούνταν σε 670 σε καιρό ειρήνης και 1200 στον πόλεμο. Οι αξιωματικοί έχουν δωμάτια και κρεβάτια στην πρύμνη, οι υπαξιωματικοί στην πλώρη και οι ναύτες στο κεντρικό σημείο του πλοίου όπου κοιμούνται σε αιώρες. Τα τραπέζια είναι αποθηκευμένα στην οροφή. Όταν θέλουν να φάνε μαζεύουν τις μπράντες και κατεβαίνουν τα τραπέζια. Ο καθένας έχει το ναυτικό του σάκο που αντιστοιχεί σε ένα νούμερο. Το πλοίο είναι μοιρασμένο σε δυο τοιχαρχίες. Οι δεξιότοιχοι με το πράσινο χρώμα και οι αριστερότοιχοι με το κόκκινο χρώμα».

Η ιστορία με τον κουβά. «Παραμονές της Ναυμαχίας της Έλλης, ο υποκελευστής Σκόδρας κάνει φασίνα μ’ αυτόν τον κουβά. Πέφτει για ύπνο και όταν ξυπνάει βλέπει έκπληκτος σχηματισμένη πάνω στον κουβά τη μορφή ενός αγίου. Συγκλονίζεται και πηγαίνει στον Κουντουριώτη που γνώριζε ότι ήταν βαθειά θρησκευόμενος. Εκείνος με τη σειρά του ταράζεται και συγκεντρώνει όλο το πλήρωμα στο κατάστρωμα. Τους λέει ότι αυτό το σημάδι προμηνύει τη νίκη τους στην επόμενη ναυμαχία και διατάσσει τον Αρχιμανδρίτη Δάφνο που υπηρετούσε, γιατί πάντα υπηρετούσε κι ένας ιερέας, να κάνει λιτανεία με τον κουβά. Το σημάδι στον κουβά παραμένει αναλλοίωτο για 106 χρόνια».

Κατά τη διάρκεια της περιήγησης ακούγονται τα εμβατήρια του Πολεμικού Ναυτικού, τα περισσότερα γραμμένα για το Αβέρωφ. Έχουν γραφτεί πάνω από 6 εμβατήρια ειδικά για το Αβέρωφ. «Το Αβέρωφ σα ναυαρχίδα είχε τη μπάντα του Ναυτικού μόνιμα πάνω στο πλοίο. Η μπάντα παιάνιζε τραγούδια και εμβατήρια για να εμψυχώνει το πλήρωμα. Ο Κουντουριώτης όταν απέπλεε για επιχειρήσεις, το αγαπημένο του τραγούδι που ζητούσε από τη μπάντα να του παίξει ήταν το «Μαύρη είναι η νύχτα στα βουνά».

Όλο το πλοίο συμμετέχει στην ανθράκευση εκτός από τον κυβερνήτη και τον πρώτο μηχανικό. «Το πλοίο φορτώνει 1500 τόνους κάρβουνο, έχει εκτόπισμα 10.800 τόνοι και το 1/10 είναι κάρβουνο. Λειτούργησε με γαιάνθρακα, ορυκτό κάρβουνο που ερχόταν από την Αγγλία. Με αυτό το είδος κάρβουνο και τις εξαιρετικές ιταλικές μηχανές είχε μια απίστευτη αυτονομία. Μπορούσε με 18,5 κόμβους που είναι υψηλή ταχύτητα ακόμα και σήμερα να πάει στην Αγγλία χωρίς ανεφοδιασμό. Η μέγιστη ταχύτητά του φτάνει στους 24 κόμβους όταν το ταχύτερο τουρκικό πλοίο πλησίαζε τους 17 κόμβους. Είχε την ικανότητα, ακόμα, με 12-13 κόμβους να περάσει τον Ατλαντικό Ωκεανό, να φτάσει στην Αμερική χωρίς ανεφοδιασμό».

Το «διαβολοκάραβο». «Όταν οι Τούρκοι έβγαιναν στο Αιγαίο πριν τις ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου, το μόνο πλοίο που μπορούσε ανά πάσα στιγμή να τους ανακόψει την πορεία ήταν το Αβέρωφ. Οπότε οι Τούρκοι αναφωνούσαν «πάλι αυτό το «διαβολοκάραβο» μπροστά μας, το «σειτάν βαπόρ!». Κομμάτι από τουρκικό βλήμα που έπεσε πάνω στο πλοίο στη Ναυμαχία της Έλλης, ζυγίζει γύρω στα 200 κιλά. Από τα 1800 βλήματα εναντίον του πλοίου, το πέτυχαν μόνο 20 τα οποία προξένησαν ελάχιστες φθορές στο κατάστρωμα και λιγοστές απώλειες, 2 νεκρούς και 10 τραυματίες στις δυο ναυμαχίες. Το Αβέρωφ μόνο του έριξε 600 βλήματα και προκάλεσε το θάνατο 150 ατόμων και τον τραυματισμό 1500 εχθρών».

Η ονομασία «θωρηκτό». Το Αβέρωφ είναι τεθωρακισμένο καταδρομικό στα σχέδια διότι η θωράκισή του ήταν 20 εκατοστά ενώ τα θωρηκτά ξεκινούσαν από 30 εκατοστά και είχε και μικρότερα πυροβόλα από τα θωρηκτά. Τα μεγάλα πυροβόλα του πλοίου, 234 χιλιοστών  έχουν  εμβέλεια 18 χιλιόμετρα. Τα μικρά, 190 χιλιοστών εκτείνονται στα 13 χιλιόμετρα. Η θωράκιση του πυροβόλου είναι 20 εκατοστά ατσάλι, αναλλοίωτο 106 χρόνια με την ίδια θωράκιση στα πλευρά του. Την 1^η Σεπτεμβρίου του 1911 που καταπλέει στο Φάληρο με κυβερνήτη τον μετέπειτα ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη περιμένουν 50.000 πολίτες για να το υποδεχτούν. Βλέπουν το μεγαλύτερο και το πιο σύγχρονο πλοίο που είχαμε ποτέ αρχίζουν τα επιφωνήματα «Τι θωρηκτό!» και έγινε θωρηκτό και θεσμικά για το ναυτικό και στις ψυχές μας».

Εφτά μέτρα κάτω από την επιφάνεια του νερού. «Σαν υποβρύχιο. Εδώ βρίσκεται το μηχανοστάσιο και καταλαβαίνει κανείς το μεγαλείο του πλοίου. Έμβολα 6 μέτρων με τις ίδιες μηχανές που είχε και ο Τιτανικός. Από εδώ ρυθμίζεται ο ατμός με χαμηλή πίεση έως 13 κόμβους και υψηλή από 13-24 κόμβους. Μέσα σε 4 λεπτά το πλοίο έχει τη δυνατότητα από προς ολοταχώς να γυρίσει ανάποδα».

Στο δωμάτιο του ασύρματου. «Ο αυθεντικός πομποδέκτης των Βαλκανικών Πολέμων που ο Κουντουριώτης εξέπεμψε το σήμα πριν τη ναυμαχία της Έλλης. Συσκευές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και νεότερες, είναι μερικά απο τα πολύτιμα ιστορικά αντικείμενα που μπορεί κανείς να συναντήσει. Από εδώ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας το 2014, ο Κάρολος Παπούλιας εξέπεμψε σήμα προς όλο τον ελληνικό στόλο».

Μια γέφυρα διαφορετική από τις άλλες, στα έγκατα του πλοίου, 20 μέτρα κάτω από τη θωρακισμένη γέφυρα που αρνιόταν να μπει ο Κουντουριώτης. «Εδώ η επικοινωνία διεισδύει μέσα από 20 μέτρα σωλήνα που ενώνει τις δύο γέφυρες. Αν καταστραφούν οι εξωτερικές γέφυρες του πλοίου, η διακυβέρνηση γίνεται από αυτή τη γέφυρα. Ελέγχονται οι μηχανές και υπάρχουν και οι δυο πυξίδες του πλοίου, η μαγνητική μέχρι το 1925 και η γυροσκοπική. Όλες οι επικοινωνίες γίνονταν με φωναγωγούς που συνέδεαν τον κυβερνήτη με όλες τις θέσεις ελέγχου».

Ο Κυβερνήτης και Αρχιπλοίαρχος κ. Χαραλαμπόπουλος, ερμηνεύει το ελπιδοφόρο μήνυμα που κουβαλάει το ιστορικό πλοίο. «Εξοργίζομαι με τις παραβιάσεις θαλάσσιου και εναέριου χώρου. Οφείλουμε να διαφυλάξουμε την αξιοπρέπειά μας. Αυτό το πλοίο κουβαλάει ένα μήνυμα περηφάνειας, ενότητας και αξιοπρέπειας. Ενωμένοι οι Έλληνες μπορούμε να κάνουμε πολλά, ένωση και ελπιδοφόρο μέλλον είναι τα μηνύματα αυτού του πλοίου. Αισιοδοξία ότι τίποτα δεν έχει χαθεί, ελληνική αρχοντιά και αρωγή του θείου.»