Στη σκιά ενός ευνούχου, στη μνήμη ενός αγγέλου

[…] Ένας από αυτούς, ο Μικέλ Β’ Ζενζάνα ο Αναγνώστης των Απομνημονευμάτων του Θείου, έμεινε μετεώρος, σχεδόν αλκοολικός, με αναμνήσεις που μετατράπηκαν σε μυστικά, με στιγμές της ζωής μου που, έστω κι αν κράτησαν μόλις δέκα λεπτά, θα προτιμούσα να τις σβήσω, και με μία υπόδειξη για να αντέξω, η οποία είναι να αποδεχτώ ότι το να ζεις σημαίνει να μαθαίνεις να κουβαλάς το κομμάτι της ανεπιθύμητης ζωής και των συνεπειών του μέχρι τον θάνατο. […].

Πολυδαίδαλο/πολυδιάστατο/ πολύ λογοτεχνικό/πολυεργαλείο/πολύ λογοτεχνικό πολυεργαλείο/πολύ μουσικό/μουσικοποίκιλτο το μυθιστόρημα του Ζάουμε Καμπρέ Η σκιά του Ευνούχου κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2019 από τις Εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση από τα καταλανικά του Ευρυβιάδη Σοφού. Έπειτα από τις Φωνές του ποταμού Παμάνο (Πάπυρος, 2008) και το μεγαλειώδες Confiteor (Πόλις,2016) ο Ζάουμε Καμπρέ βάζει το ελληνικό κοινό σε ένα νέο αναγνωστικό λούκι, γλυκό παίδεμα χάρη στο μεταφραστή του βιβλίου και τις εκδόσεις Πόλις.

Η σκιά του ευνούχου ξεκινά να ορθώνεται κατά τη διάρκεια ενός δείπνου του πενηντάρη πλέον Μικέλ Ζενζάνα με μια συνάδελφό του από το πολιτισμικό περιοδικό, στο οποίο εργάζεται. Ο τελευταίος απόγονος μιας άλλοτε ισχυρής μεγαλοαστικής οικογένειας νιώθοντας πια γερασμένος, όχι ξεδιψασμένος, αλλά χωρίς δίψα για ζωή ξεκινά να διηγείται στη συνάδελφό του την ιστορία αυτού και της οικογένειάς του και το πώς η τελευταία επηρέασε την πρώτη. Αυτή την αιώνια σχέση με τους ανθρώπους που κουβαλάμε στο μυαλό μας λόγω του αίματος μας. Μέσα σε αυτές τις δύο ενίοτε παράλληλες και ενίοτε εφαπτόμενες πορείες τής αφήγησής του Μικέλ Ζενζάνα ξεδιπλώνονται ιστορικές αναδρομές, η σημασία της τέχνης, η στρατευμένη νιότη του συγγραφέα, η φρανκική και μεταφρανκική περίοδος, θεωρήσεις γύρω από τη φιλία και των έρωτα, αλλά και κοινωνικοί ιδιωματισμοί της κάθε περιόδου από την οποία περνάει, πάντα και διαρκώς υπό τον ήχο του τελευταίου έργου του συνθέτη Άλμπαν Μπεργκ.

Το παράδοξο, ίσως και λίγο παράλογο είναι ότι το δείπνο αυτό λαμβάνει χώρα σε ένα εστιατόριο που παλιότερα ήταν το σπίτι της οικογένειας των Ζενζάνα και έτσι πολλές ιστορίες είναι συνδεδεμένες με το χώρο και τα σημεία του υπό την προηγούμενή τους ταυτότητα. Σαν να ζωντανεύουν μέσα στο χώρο και να πυροδοτούν αναδρομές στο παρελθόν μια μητέρα σιωπηλή γεμάτη καλοσύνη, ένας πατέρας κολλημένος με τη δουλειά του και τις συντηρητικές αρχές, ένας θείος ομοφυλόφιλος και ‘’τρελός’’, ο οποίος είναι ο μεγαλύτερος συνδετικός κρίκος του τότε με το δείπνο. Άλλωστε όπως ρωτά και αναρωτιέται ο Μικέλ: Σε κάθε οικογένεια υπάρχει πάντα κάποιος που είναι η μνήμη της οικογένειας, έτσι δεν είναι;

Στην πραγματικότητα το βιβλίο είναι μια εσωτερική αναμέτρηση με το παρελθόν, μια αδυναμία επιλογής, ένα υπαρξιακό παλαντζάρισμα ανάμεσα στη μνήμη και τη λήθη. Η ανάμνηση γίνεται νοσταλγία για τον δυστυχισμένο; Μεγαλύτερο προσόν είναι να θυμόμαστε ή να ξεχνάμε; Ωφελεί να μας συνδέει κάποιος ή κάτι με αυτά που νιώθουμε πως θέλουμε να ξεχάσουμε; Ή δεν θέλουμε; Μήπως αυτό που μας σώζει εν τέλει είναι η τέχνη και δη η τέχνη της αφήγησης;

Όλη αυτή η περιδίνηση του Ζάουμε Καμπρέ ακολουθεί τη δομή του μουσικού έργου του Μπέργκ, αλλά και μια αλλόκοτη, απαιτητική (για τον αναγνώστη) σειρά των αφηγήσεων, η οποία διαλευκαίνεται από τα οικογενειακά δέντρα που παραθέτει ο συγγραφέας, το Επίσημο και το Αληθινό, το Άγνωστο και το Ορθό. Ο Καμπρέ είναι μαέστρος του λόγου και κάπου-κάπου δύσκολος, που ζητά την προσοχή, αφού σε μερικά σημεία του βιβλίου κάνει εναλλαγές μεταξύ πρώτου και τρίτου ενικού προσώπου ακόμη και στην ίδια φράση.

Σίγουρα η σκιά του ευνούχου ανήκει στη λογοτεχνία που και σε προικίζει και σε αποζημιώνει με το διάβασμά της, αλλά για να χρησιμοποιήσω μια λεξική έμπνευση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη, πρόκειται για ένα αρρωστούργημα!