Stonewall: Η γέννηση των Pride και του ΛΟΑΤΚΙ κινήματος

Για να κατανοήσουμε την βραδιά της εξέγερσης του Stonewall που γέννησε τα κινήματα, θα πρέπει να μεταφερθούμε μερικά χρόνια πριν από την νύχτα της 28η Ιουνίου 1969.

Το 1952, η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση κατέταξε την ομοφυλοφιλία στο Diagnostic and Statistical Manual (DSM) ως ψυχική διαταραχή (στις 15 Δεκεμβρίου 1973 αφαιρέθηκε και η ένωση ζήτησε συγνώμη από την κοινότητα). Οι Αμερικάνοι βιώνουν τα αποτελέσματα του Ψυχρού πολέμου και της επέμβασης στο Βιετνάμ που στοίχησε την ζωή σε δεκάδες Αμερικάνους στρατιώτες. Το 1963 δολοφονείται ένας από τους πιο λαοφιλείς προέδρους ο Κένεντι, το 1965 ο Μalcom X και το 1968 ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, κινητοποιώντας το κίνημα Μαύροι Πάνθηρες.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα βρίσκονται υπο αμφισβήτηση, μια σειρά από πολιτικούς και τηλεαναλυτές βάλλονται ενάντια στους ΛΟΑΤΚΙ, οι αστυνομικές επιθέσεις κλιμακώνονται και σε πολλές περιπτώσεις γίνονται βίαιες και προκλητικές. Τρανς γυναίκες και γκέι άντρες χλευάζονται, παρενοχλούνται ενώ οι αστυνομικοί έλεγχοι σε γκέι στέκια αυξάνονται.

Τα μαγαζιά που σύχναζαν οι ΛΟΑΤΚΙ στην Νέα Υόκη εκτείνονταν γύρω από το Greenwich Village. μια περιοχή – καταφύγιο του λεγόμενου περιθωρίου. Άστεγοι, χρήστες ουσιών, φτωχές και βασανισμένες τράνς, σεξεργάτες – σεξεργάτριες, θηλυπρεπή αλλά και λαϊκά γκέι αγόρια σύχναζαν στους δρόμους και τα μπαρ τα οποία διοικούσε η μαφία .

Στις 28 Ιουνίου του 1969 σε έναν έλεγχο της αστυνομίας στο bar Stonewall τρανς γυναίκες κουρασμένες και αγανακτισμένες από την συνεχή υποτίμηση, το κυνηγητό και το χλευασμό αντιστέκονται με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν μικρό επεισόδια που κλιμακώθηκαν και οι ταραχές έγιναν γνωστές σε όλη την Νέα Υόρκη. Η συσσωρευμένη οργή τόσων χρόνων βρήκε ευκαιρία να ξεσπάσει. Οι τρανς ακτιβίστριες Marsha Johnson και Sylvia Rivera που μάχονταν για τα δικαιώματα των αδύναμων τρανς γυναικών έγιναν το σύμβολο της επανάστασης όταν σήκωσαν το πρώτο τούβλο που εκτοξεύτηκε κατά των αστυνομικών ξεκινώντας μια μάχη χαρακωμάτων που διήρκησε από τις 28 Ιουνίου μέχρι τις 3 Ιουλίου. Όσο τα νέα διαδίδονταν πλήθος κόσμου επισκεπτόταν την περιοχή γύρω από το Stonewall Inn. Άνθρωποι έγραφαν συνθήματα στους τοίχους υπέρ της υποστήριξης των ΛΟΑΤΚΙ. Οι ταραχές συνεχίστηκαν και το επόμενο βράδυ. Χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην Christopher street. Η Marsha Johnson εθεάθη να σκαρφαλώνει σε ένα φανοστάτη και να ρίχνει μια βαριά τσάντα στο καπό ενός αστυνομικού αυτοκινήτου, σπάζοντας το παρμπρίζ.

Τα επεισόδια στάθηκαν η αφορμή για μαζικές διαδηλώσεις τις επόμενες ημέρες σε διάφορες περιοχές της Αμερικής. Υπήρξαν πολλοί που εκφράστηκαν αρνητικά ήταν όμως χιλιάδες οι αλληλέγγυοι μεταξύ τους πολλοί άνθρωποι της τέχνης και της διανόησης. Τα νέα της Αμερικής δεν άργησαν να εξαπλωθούν και να επηρεάσουν την Ευρώπη. Μετά το 1970 υπήρξε μια έκρηξη κινημάτων σε όλο το κόσμο.

Την επόμενη χρονιά στην οδό Christopher, στις 28 Ιουνίου 1970 η νύχτα της εξέγερσής γιορτάστηκε ως επέτειος με μια συμβολική πορεία. Αυτή θα ήταν και η γέννηση των πρώτων Pride. Τα επόμενα χρόνια πορείες μνήμης πραγματοποιούνται στο Σικάγο, το Λός Άντζελες, την Βοστώνη, το Ντάλας αλλά και το Λονδίνο, Παρίσι και Βερολίνο. Η πορεία στη Νέα Υόρκη έμελλε να είναι ιστορικής σημασίας. Κάλυψε 51 τετράγωνα, από την οδό Christopher μέχρι το Central Park.

Οι παρελάσεις έδωσαν την απαραίτητη εξωστρέφεια, ορατότητα και κινητοποίησαν μεγάλη μερίδα ανθρώπων κάτι που είχε ως αποτέλεσμα τις πρώτες προσπάθειες για συναντήσεις με κυβερνητικούς εκπροσώπους. Οι ταραχές στο Stonewall είχαν θετικές επιπτώσεις στην πολιτικοποίηση των τρανς δικαιωμάτων. Η Sylvia Rivera και η Marsha Johnson ίδρυσαν την οργάνωση Street Transvestite Action Revolutionaries (STAR), καθώς πίστευαν ότι τα τρανς άτομα δεν εκπροσωπούνταν στην ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα και στο Gay Liberation Front το μεγαλύτερο κινηματικό όργανο που ξεπήδησε μέσα από τον αγώνα των ΛΟΑΤΚΙ διεκδικήσεων.

Στο παγκόσμιο κίνημα των δικαιωμάτων οι ΛΟΑΤΚΙ διαχωρίζουν την ιστορία τους σε εποχή πριν και μετά το Stonewall Μέσα σε δύο χρόνια από τις ταραχές του Stonewall, υπήρχαν ομάδες για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ σε κάθε μεγάλη αμερικανική πόλη, καθώς και στον Καναδά, την Αυστραλία και τη Δυτική Ευρώπη.

Πενήντα χρόνια μετά 5 εκατομμύρια άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στο σημείο της πρώτης εξέγερσης εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το μνημείο του Stonewall.

Πολλές θεωρίες καθώς και ένα ντοκιμαντέρ εξετάζουν το κατά πόσο μπορεί να επηρέασε την έκρηξη οργής των συμμετεχόντων ο θάνατος και η κηδεία μιας από τις πιο αγαπημένες περσόνες των γκέι αυτήν της Judi Garland. Στις 27 Ιουνίου φίλοι, συγγενείς και θαυμαστές είπαν το τελευταίο αντίο στην αγαπημένη τους ηθοποιό. Λέγεται πως αυτό το βαρύ κλίμα βοήθησε να γίνει πιο έντονη η οργή. Ωστόσο αν κάποιος μελετήσει το προφίλ αυτών που πολέμησαν στα χαρακώματα των δρόμων γύρω από το Stonewall δεν θα βρει ανθρώπους που είχαν την πολυτέλεια για τέτοιες σκέψεις. Παρ όλα αυτά ο αστικός αυτός θρύλος πως οι ομοφυλόφιλοι βγήκαν στο δρόμο και κάνανε γυαλιά καρφιά την Νέα Υόρκη γιατί χάσανε το είδωλο τους κυκλοφορούσε μεταξύ άλλων ιστοριών.

Στην Ελλάδα της χούντας των Συνταγματαρχών το ΛΟΑΤΚΙ κίνημα άργησε μερικά χρόνια να κάνει την εμφάνιση του. Το 1977 ιδρύεται το Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδος το γνωστό Α.Κ.Ο.Ε. που θα εκδώσει το περιοδικό “Αμφί”. Όλα ξεκινούν τον Μάρτιο του 1977 όταν και επρόκειτο να ψηφιστεί το νομοσχέδιο «Περί της εξ αφροδισίων νόσων προστασίας και συναφών θεμάτων» που είχε ως στόχο το φακέλωμα κυρίως γκέι αντρών και τράνς γυναικών που θα απειλούνται ακόμα και με φυλάκιση ως φορείς μετάδοσης αφροδισίων νοσημάτων. Μια ομάδα σχηματίζεται και πραγματοποιεί την πρώτη ιστορική εκδήλωση στο θέατρο Λουζιτάνια, στις 25 Απριλίου του 1977 όπου εκφωνεί τον χαιρετισμό η Μπέττυ Βακαλίδου. Αυτήν θα είναι και η γέννηση του ΛΟΑΤΚΙ κινήματος στην Ελλάδα. Από τα γραφεία στην οδό Ζαλλόγγου θα περάσουν ο Γρηγόρης Βαλλιανάτος, η Πάολα Ρεβενιώτη, Λουκάς Θεοδωρακόπουλος, Νίκος Μουρατίδης, Μάκρελλός Νύκτας, Αντρέας Βελλισαρόπουλος, Ειρήνη Πετροπούλου, Μαρία Cyber, Θόδωρος Αντωνόπουλος και πάρα πολλοί άλλοι.

Το νόμο περί αφροδισίων νοσημάτων τελικά υπερψήφισε η κυβέρνηση Ράλλη τέσσερα χρόνια μετά την εισήγησή του από την κυβέρνηση Καραμανλή και παρά τις εγχώριες και διεθνείς αντιδράσεις στο ενδιάμεσο. Τρεις μήνες μετά την ψήφιση, η Νέα Δημοκρατία του Γεώργιου Ράλλη ηττήθηκε στις εκλογές του 1981 και η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ που ήρθε στην εξουσία κατήργησε το νομό.

Η ιστορία του Α.Κ.Ο.Ε έγινε ταινία σε σενάριο και σκηνοθεσία του Ιωσήφ Βαρδάκη με τίτλο: ΑΚΟΕ/ΑΜΦΙ: Η Ιστορία Μιας Επανάστασης (Να κοιμάμαι στο στήθος του…) η οποία απέσπασε το βραβείο κοινού στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης όπου έκανε πρεμιέρα.

Τα επόμενα χρόνια το AIDS θα αποτελέσει το μεγαλύτερο πισωγύρισμα της κοινότητας που στιγματίστηκε, πλήρωσε βαρύ τίμημα και της πήρε καιρό για βρει και πάλι τα πατήματα της. Οι ΛΟΑΤΚΙ και κυρίως οι ομοφυλόφιλοι άντρες, όχι απλά μπήκαν ξανά στο στόχαστρο των Μ.Μ.Ε και των συντηρητικών θρησκευτικών κύκλων αλλά αρχίσαν να φοβούνται τον θάνατο που έπεσε σαν μαύρη σκιά στις παρέες τους και που για ανεξήγητο λόγο τον χρεώθηκαν ως οι κύριοι υπαίτιοι. Το κίνημα εστίασε τις δεκαετίες 1980-1990-2000 στον αγώνα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τον HIV.

Το Α.Κ.Ο.Ε θα πραγματοποιήσει κάποιες γιορτές περηφάνειας τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του και η ακτιβίστρια Πάολα Ρεβενιώτη εκδότρια του περιοδικού Κράξιμο θα διοργανώσει τα πρώτα Pride party στο Λόφο του Στρέφη τα οποία θα συνεχιστούν στο Πεδίο του Άρεως μέχρι και το 1996. Το πρώτο επίσημο Athens Pride με την μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα θα πραγματοποιηθεί το 2005 στην πλατεία Κλαυθμώνος με την συμμετοχή μόλις 500 ατόμων. Τα επόμενα χρόνια θα γιγαντωθεί και θα πλαισιωθεί με μουσικό πρόγραμμα το οποίο θα τιμήσουν από τον Τζίμη Πανούση, την Νατάσα Μποφίλιου, Έλενα Παπαρίζου, Χρήστο Δάντη, Ελένη Δήμου, Ελένη Φουρέιρα και πολλούς άλλους. Σήμερα υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων, το επισκέπτονται ηθοποιοί, πολιτικοί, παρουσιαστές, καλλιτέχνες και χιλιάδες κόσμου.

Τα επόμενα χρόνια θα περάσει έξω από το Δημαρχείο, θα παραδώσει ψήφισμα στην Βουλή, δεν θα λείψουν τα μικροεπεισόδια στην προσπάθεια φασιστών να αμαυρώσουν την γιορτή. Πολλά ενδιαφέροντα συμβαίνουν κάθε χρόνο μιας και αποτελεί το βασικό πυρήνα ζύμωσης τόσο πολλών ανθρώπων και οργανώσεων που έχουν την ευκαιρία να βρεθούν όλοι μαζί σε ένα χώρο για μια ολόκληρη ημέρα. Η δολοφονία του Ζάκ Κωστόπουλου θα αποτελέσει ένα ανοιχτό τραύμα για το κίνημα. Ο Ζάκ ήταν από τα πιο αγαπημένα παιδιά εμβληματική φιγούρα του Pride.

Το 2017 η γιορτή θα μεταφερθεί στην πλατεία Συντάγματος την κεντρικότερη πλατεία της Αθήνας. Στην συνέχεια ακολουθεί το Thessaloniki pride και αργότερα η Πάτρα, τα Χανιά και η Λευκωσία. Παρ όλο που συμπληρώνονται σχεδόν 20 χρόνια από την πρώτη παρέλαση στην Αθήνα το Pride συνεχίζει να αποτελεί θέμα συζήτησης στα τηλεοπτικά πάνελ και στα social media κυρίως για την χρησιμότητα και τον λόγο ύπαρξης του, αν είναι προκλητικό η όχι και γιατί δεν υπάρχει αντίστοιχα και το straight pride.

Απαντήσεις έχουν δοθεί σε όλα τα ερωτήματα όμως πάντα θα υπάρχουν πολλά να πει και η πλευρά που υποστηρίζει την χρησιμότητα τους και η αντίθετη.

Ένα είναι σίγουρο πως όλες οι κοινωνικά καταπιεσμένες ομάδες, όταν συνεχίζουν να παραμένουν έρμαια του φόβου, των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων έχουν μόνο μια επιλογή, να προασπιστούν τα δικαιώματα τους και να απαιτήσουν ισονομία και δικαιοσύνη.