Τα Όρια

Μετεβλήθη εντός μου ο ρυθμός του κόσμου. Γεώργιος Βιζυηνός

Ο χώρος δίνει την εντυπωση ότι είναι πιο εξημερωμένος ή πιο ακίνδυνος από τον χρόνο: οι περισσότεροι άνθρωποι κρατούν ρολόι αλλά ελάχιστοι κουβαλάνε πυξίδα. Έχουμε διαρκώς την αναγκη να ξέρουμε τί ώρα είναι αλλά ποτέ δεν αναρωτιόμαστε που είμαστε. Νομίζουμε ότι το ξέρουμε. Είμαστε στο σπίτι μας, είμαστε στο γραφείο μας, είμαστε στο μετρό, είμαστε στον δρόμο. Ζορζ Περέκ, Χορείες χώρων

Είναι Πρωτομαγιά του 2017. Το πρωί, ένα μικρό πλήθος συγκεντρώθηκε για να δηλώσει ότι δεν είναι αργία αλλά απεργία. Το πλήθος σήκωσε ανάμεσα στα άλλα και ένα πανό με σύνθημα να χωριστεί ο ημερήσιος χρόνος σε τρεις οκτάωρες φέτες: μια φέτα για δουλειά, μια για ανάπαυση, μια για ύπνο. Τρεις χρονικές επικράτειες που αντιστοιχούν σε τρεις χώρους:

– η φέτα της δουλειάς στο εργοστάσιο, – η φέτα του ύπνου στο σπίτι και μάλιστα στο ιδιωτικότερο σημείο του, τη κρεβατοκάμαρα, – η φέτα της ανάπαυσης σε πολλούς δημόσιους, εμπορικούς, κοινούς, ιδιωτικούς χώρους. Είναι Πρωτομαγιά του 2017, βράδυ, γύρω στις 22:30. Ένας ανέστιος άνθρωπος ξαπλώνει ανάσκελα σε ένα στρώμα. Φορά ελαφριά ρούχα, τα πέλματά του είναι ξυπόλυτα, τα πόδια σταυρωμένα και κρατά με χάρη ένα τσιγάρο στο οποίο έχουν απομείνει λίγα ρουφήγματα για να φτάσει στο φίλτρο. Τον περιβάλουν ένα χαρτί υγείας και μια χάρτινη κούπα- τασάκι στα αριστερά του και ένα ρολόι-ξυπνητήρι, τοποθετημένο στο μαρμάρινο σκαλί του διπλανού καταστήματος που χρησιμεύει ως κομοδίνο, στα δεξιά του. Δεν υπάρχει τοίχος / πόρτα για να χωρίσει την ιδιωτική στιγμή από την δημόσια κίνηση. Η πόρτα σηματοδοτεί ένα όριο μέσα από το οποίο περνάς για να μπεις από το έξω, μέσα ή να βγεις από το μέσα, έξω. Εξετάζοντας τα σημεία στα οποία έχουμε τοποθετήσει μια πόρτα, εξετάζουμε τους αρμούς μιας κοινωνίας. Δεν μπορείς να μπεις σε ένα σπίτι χωρίς να χτυπήσεις γιατί δεν μπορείς να μπεις απροσκάλεστος στον τόπο του οικογενειακού ή ιδιωτικού βίου. Οι πόρτες είναι οι ενσαρκώσεις των κοινωνικών ορίων. Για τον άνθρωπο αυτό δεν υπάρχει πόρτα να σημάνει την αλλαγή ατμόσφαιρας και σκηνικού. Χωρίς τοίχο, πόρτα, κατώφλι (όριο) η ιδιωτικότητα είναι ευάλωτη. Κάποιος περπατά, κάποιος φωνάζει, κάποιος ταράττει. Ο άνθρωπος είναι μέσα σε μια διαρκή δημοσιότητα, εκτεθειμένος ακόμα και στην πιο ιδιωτική του στιγμή, την στιγμή του ύπνου. Το πρωινό σύνθημα ακούγεται ά-τοπο. Σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει χώρος να στεγάσει τις χρονικές φέτες. Σε όλη μας τη ζωή διαπραγματευόμαστε την ύπαρξή μας στον χώρο. Ζητάμε τη αύξηση του χρόνου που περνάμε σε χώρους που προτιμάμε και τη μείωση του χρόνου που περνάμε σε χώρους που ερμηνεύονται με όρους καταπίεσης, ασφυξίας, καταναγκασμού. Εδώ έχουμε έναν άνθρωπο που έχει χάσει τις ρυθμικότητες που βασίζονται στους δια-χωρισμούς.

Και όμως οι κινήσεις του ανθρώπου δείχνουν αυτοκυριαρχία και ακριβή συγχρονισμό. Ανάμεσα στα αντικείμενα που του έχουν απομείνει και με τα οποία σκηνοθετείται η κανονικότητα ενός υπνοδωματίου, το ρολόι παίζει κρίσιμο ρόλο γιατί λειτουργεί και ως πυξίδα. Με λίγη φαντασία του θυμίζει τον χώρο που αντιστοιχεί σε κάθε χρόνο. Τον προστατεύει ώστε να μην χάσει τον ρυθμό του κόσμου, του υπενθυμίζει πότε πρέπει να σηκωθεί από το στρώμμα, πότε να ξυπνήσει, πότε να πράξει και τί. Αφού δεν μπορεί να διαβεί πόρτες, μπορεί να διαβεί χρονικές επικράτειες. Το ρολόι τον βοηθά να κατατοπιστεί, να περάσει από τον ιδιωτικό στον δημόσιο χώρο, να βρει το όριο, τον τοίχο, την πόρτα, το παράθυρο. Το ρολόι είναι το καταφύγιο με το οποίο συγχρονίζεται με τις διακυμάνσεις και τους παλμούς της ζωής. Πρόκειται για έναν άνθρωπο που δεν τα έχει παρατήσει. Στις 02/05/2017, το επόμενο πρωινό δηλαδή, η παλέτα που συναντούσα καθημερινά ήταν πάλι εκεί. Η παλέτα αυτή είναι το όριο ενός άλλου ανέστιου ανθρώπου. Εδώ το όριο είναι χοντροκομμένο, διάτρητο, αδύναμο και δε μπορεί να συγκριθεί με έναν τοίχο. Κάποιος σηκώνει μια παλέτα, κάποιος απλώνει μια κουρτίνα, κάποιος καταφεύγει σε ένα ρολόι. Όλοι χρειάζονται ένα δικό τους χρόνο και χώρο. Όλοι πρέπει να έχουν δικαίωμα να επιλέγουν πότε κάποιος θα μπει στο οπτικό/απτικό/ακουστικό τους πεδίο. Αυτά τα όρια δείχνουν αντοχή. Οι άνθρωποι δε θέλουν να ξεχάσουν τα συνθήματα της ζωής, τα συνθήματα, τα λεξιλόγια.