Γιατί χρειαζόμαστε όλοι υπότιτλους πλέον;
Τι συμβαίνει με τις καινούργιες ταινίες και τον ήχο που ακούμε; Ενώ η τεχνολογία έχει εξελιχθεί η χρήση υποτίτλων έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας από τον κόσμο των ταινιών μέχρι και τα social media που χρησιμοποιούμε.
Η χρήση των υπότιτλων ανά τα χρόνια είχαν ταυτιστεί από ανθρώπους με προβλήματα ακοής και δυσκολίες κατανόησης, ενώ από την επιλογή τους από τους δημιουργούς περιερχομένου και τους παραγωγούς, τέθηκαν οι βάσεις για μεγαλύτερη προσβασιμότητα αυτών των ανθρώπων στα μέσα ψυχαγωγίας που καταναλώνουμε. Παρόλα αυτά, η χρήση των υπότιτλων πλέον αφορά το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων που ψυχαγωγείται βλέποντας μια ταινία, ένα instagram reel, ένα youtube video ή ένα tiktok.
Συγκεκριμένα μετά από δημοσκόπηση που έκανε το Vox αποδείχθηκε πως το 57% των ατόμων που καταναλώνει κάποιου είδους οπτικοακουστικό περιεχόμενο χρησιμοποιεί τους υπότιτλους σήμερα.
Στην ερώτηση λοιπόν γιατί χρησιμοποιούμε όλοι υπότιτλους υπάρχουν πολλές ερμηνείες ανάλογα το μέσο. Η Austin Olivia Kendrick (επαγγελματίας επιμελήτρια διαλόγου για ταινίες και τηλεόραση), ανέλυσε την θέση της για το φαινόμενο αυτό σε συνέντευξη της στον Edward Vega (δημοσιογράφος του Vox). Η ίδια υποστήριξε πως δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη απάντηση στο γιατί χρησιμοποιούμε υπότιτλους αλλά ο κοινός παράγοντας σε όλες τις ερμηνείες είναι η εξέλιξη της τεχνολογίας και όχι με τον τρόπο που θα περιμέναμε.
Κεφάλαιο 1ο
Μικρόφωνα
Τα μικρόφωνα παλαιότερα ήταν μεγάλα και ογκώδη με περιορισμένες δυνατότητες καταγραφής ήχων, οι οποίοι δεν βρίσκονταν στην ίδια εμβέλεια, οπότε οι ηθοποιοί έπρεπε να μιλούν με μεγάλη ευφράδεια και σε συγκεκριμένη κατεύθυνση ώστε τα μικρόφωνα να αιχμαλωτίσουν τον ήχο.
Στον χώρο της τηλεόρασης και του σινεμά σήμερα χρησιμοποιούν τουλάχιστον 2 μεγάλα μικρόφωνα μπουμ για ήχους που προέρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον και ένα μικρόφωνο ψείρα κρυμμένο πάνω σε κάθε ηθοποιό. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα στους ηθοποιούς να είναι πολύ πιο φυσικοί στη κινησιολογία τους και στον τρόπο που ερμηνεύουν. Μπορούν να μιλάνε σιγανά και φυσικά γνωρίζοντας πως το μικρόφωνο τους θα αιχμαλωτίσει τον ήχο χωρίς απώλειες. Ωστόσο, η φυσικότητα και ο τρόπος ερμηνείας τους χωρίς ιδιαίτερη ευφράδεια δημιουργεί προβλήματα στην κατανόηση. Τα μικρόφωνα καταφέρνουν και αποτυπώνουν όλους τους ήχους και τους διαλόγους που δημιουργούνται, αλλά λόγω της ασφάλειας για τον ήχο οι ηθοποιοί επιλέγουν να ερμηνεύουν μουρμουρίζοντας κάποιες από τις φράσεις τους ειδικότερα σε στιγμές αλληλεπιδράσεις με τους υπόλοιπους ηθοποιούς σε κοντινή απόσταση.
Σε αυτό το σημείο είναι απαραίτητο να γίνουν κατανοητές φράσεις και λέξεις που δεν είναι εύκολα αντιληπτές, με τεχνητό τρόπο. Αυτό φυσικά ήταν πολύ πιο δύσκολο όταν όλα ήταν αναλογικά. Οι μοντέρ (editors) παλαιότερα μπορούσαν να πάρουν τις καλύτερες λήψεις από ένα καρέ και χειροκίνητα να τις συνδέσουν μεταξύ τους, αλλά όταν μια φράση ήταν αδύνατο να την καταλάβουν καλούσαν τους ηθοποιούς και ξανά ηχογραφούσαν τις συγκεκριμένες φράσεις σε μια διαδικασία που ονομαζόταν ADR (Automated Dialogue Replacement). Το ADR ακόμα και σήμερα που έχουμε περάσει στην ψηφιακή εποχή είναι μια πρακτική που χρησιμοποιείται από τους παραγωγούς των ταινιών, αλλά λόγω της έξτρα πληρωμής των ηθοποιών, των μηχανικών του ήχου και του μοντέρ (editor) αποφεύγεται όπου είναι δυνατό. Οπότε εδώ έρχεται η δουλειά του επιμελητή διαλόγου.
Έτσι ακολουθεί η διαδικασία της ισοστάθμισης των συχνοτήτων ώστε οι εξωτερικοί ήχοι και η μουσική δεν υπερτερούν από την ανθρώπινη φωνή, κάτι που έχουμε τη δυνατότητα μόνο τώρα που έχουμε περάσει από την αναλογική στην ψηφιακή εποχή. Παρόλη λοιπόν όλη αυτή την δουλειά κάποιοι διάλογοι είναι ακόμα δύσκολο να τους καταλάβουμε.
Έτσι έρχεται μετά η ερώτηση του κοινού: Γιατί δεν ανεβάζουν απλά τον ήχο των διαλόγων για να ακούγονται καλύτερα;
Η Austin Olivia Kendrick εξηγεί στην παραπάνω ερώτηση πως κάτι τέτοιο είναι αδύνατο γιατί πρέπει να διατηρηθεί η διαδικασία του δυναμικού φάσματος (dynamic range) μεταξύ των πιο ήσυχων και πιο δυνατών ήχων. Η έννοια του δυναμικού φάσματος μπορεί να γίνει αντιληπτή μέσα από το παράδειγμα της σύγκρισης του ήχου της φωνής και του ήχου μιας έκρηξης. Εάν έχουμε μια φωνή που μιλάει και ακολουθήσει μια έκρηξη η οποία είναι ακριβώς στον ίδιο βαθμό έντασης, δεν θα έχει το αντίκτυπο που θέλουμε. Χρειαζόμαστε αυτή τη διαφορά στην ένταση όταν συμβαίνει κάτι τόσο μεγάλο ή μικρό για να δημιουργηθεί στο αυτί η αίσθηση της κλίμακας. Επίσης, ένα άλλο ζήτημα είναι η δυνατότητα αύξησης της έντασης του ήχου και οι περιορισμοί σε αυτό. Μπορείς να αυξήσεις τον ήχο μέχρι ένα σημείο πριν παραμορφωθεί εντελώς. Για να δημιουργήσεις λοιπόν αυτό το ευρύ δυναμικό φάσμα δεν έχεις άλλη επιλογή παρά να χαμηλώσεις τους πιο χαμηλούς ήχους, αντί να δυναμώσεις τους δυνατούς ακόμα περισσότερο.
Και έτσι ερχόμαστε και στο παράδειγμα του Christopher Nolan. Σχεδόν όλες οι ταινίες του έχουν κατακριθεί για τον ήχο των διαλόγων και την δυσκολία στην κατανόηση τους (Esquire, billboard music, Indiewire). Ο ίδιος υποστήριξε πως είναι καλλιτεχνική επιλογή και πως δεν ενδιαφέρει αυτόν και την ομάδα του να δημιουργούν ταινίες για σινεμά και μέσα που δεν πληρούν τις προδιαγραφές της υψηλότερης ποιότητας ήχου.
Και αυτό είναι το πιο σημαντικό από όλα. Όσες φορές βλέπουμε ταινίες μέσω του κινητού, του υπολογιστή ή του λάπτοπ οι ταινίες αυτές δεν έχουν φτιαχτεί εξαρχής για αυτές τις συσκευές και ειδικότερα όσο αναφορά τον ήχο. Για να γίνονται λοιπόν συμβατές οι ταινίες σε οποιοδήποτε μέσο αναπαραγωγής τους πρέπει να περάσουν από τη διαδικασία του downmixing. Κατά τη διαδικασία του downmixing αναδιαμορφώνουν τον ήχο ώστε να είναι συμβατός για να βγει από ένα μέχρι 5 κανάλια εξόδου (mono, stereo κτλπ) που έχουν κινητές και μικρότερες συσκευές.
Έτσι λοιπόν, όταν συνδυάζεις χαμηλής ποιότητας ηχεία μικρότερης δυναμικής, ερμηνείες με μουρμουρητό και ένα δυναμικό φάσμα ήχου που χρησιμοποιεί δυνατούς-εκκωφαντικούς ήχους, είναι λογικό πως δυσκολευόμαστε να ακούσουμε και να καταλάβουμε τι συμβαίνει και απλά χρησιμοποιούμε τους υπότιτλους ακόμα και εάν καταλαβαίνουμε τη γλώσσα την οποία ακούμε.
Κεφάλαιο 2ο
Η λύση βρίσκεται στους υπότιτλους
Οι υπότιτλοι κάνουν τις ταινίες και τις εκπομπές στην τηλεόραση πιο προσβάσιμες και αυτή η προσβασιμότητα έχει διευρυνθεί τα τελευταία χρόνια και σε λοιπά μέσα. Όλο και περισσότερες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούν λογισμικά αναγνώρισης ομιλίας όπως το TikTok, το Instagram και το Youtube. Οι δημιουργοί περιεχομένου (content creators) βλέπουμε να χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τους υπότιτλους στα βίντεο που δημιουργούν είτε καθ’ όλη τη διάρκεια του βίντεο είτε σε συγκεκριμένες στιγμές που θέλουν να τονίσουν κάποιες λέξεις ή φράσεις. Αυτό ωστόσο δεν γίνεται και απαραίτητα λόγω κακής ποιότητας του ήχου που παράγουν ή του μέσου που θα χρησιμοποιήσουν οι χρήστες.
Στο TikTok συγκεκριμένα, ένας συνδυασμός παραγόντων – συμπεριλαμβανομένων των κινήτρων που παρακινούν τους creators να δημιουργήσουν συγκεκριμένους τύπους περιεχομένου, τις αλλαγές στο τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι καταναλώνουν τα διαδικτυακά μέσα και της επιτυχής υπεράσπισης των ομάδων για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία – έχουν οδηγήσει στη δημιουργία υπότιτλων και συγκεκριμένα να τους θέσουν ως ένα ιδιαίτερα σημαντικό χαρακτηριστικό της εφαρμογής.
Για αρκετά διαφορετικούς λόγους όπως είναι συγκάτοικοι που κοιμούνται, ο θόρυβος του εξωτερικού περιβάλλοντος, παιδιά που κοιμούνται ή διάλογοι που είναι βασισμένοι στο μουρμουρητό, μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει τους υπότιτλους.
Πιο παραδοσιακοί τύποι αναρτήσεων — ένα μοντάζ ρούχων, ένα reaction video— έρχονται με δικούς τους υπότιτλους, άλλοτε πληκτρολογημένοι χειροκίνητα και άλλοτε αυτόματα. Ορισμένες από τις αναρτήσεις που δημοσιεύονται στο TikTok δεν περιλαμβάνουν καθόλου ομιλία γεγονός που αντισταθμίζεται με την χρήση υποτίτλων ή μιας μικρής περιγραφής η οποία εμφανίζεται γραμμένη μέσα στο βίντεο.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Ο Dan Greenberg, πρόεδρος της ανταλλαγής διαφημίσεων Sharethrough, δήλωσε στη Los Angeles Times ότι τα δεδομένα της εταιρείας στην οποία βρίσκεται δείχνουν πως το 75% των ανθρώπων συνολικά και το 86% των millennials, έχουν τα τηλέφωνά τους σε σίγαση όλη την ημέρα.
“Αν υπάρχει ένα βίντεο που παρακολουθείτε στο τηλέφωνό σας το οποίο είναι σε σίγαση και δεν υπάρχουν λεζάντες, γενικά απλώς το προσπερνάτε”, είπε ο Greenberg. “Αυτό το βίντεο απλώς μπαίνει στο παρασκήνιο και χάνεται”. Η Paula Winke, καθηγήτρια γλωσσολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, η οποία έχει ερευνήσει τα εκπαιδευτικά οφέλη των λεζάντων και των υπότιτλους, περιέγραψε τους υπότιτλους ως “γυαλιά για τα αυτιά μας” που μπορούν να διευκολύνουν την ανάλυση του διαλόγου. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν πρόκειται για διαδικτυακά βίντεο στα οποία έχουν υποστεί επεξεργασία οι φυσικές παύσεις των ομιλητών, στερώντας από τον εγκέφαλο των θεατών τη στιγμιαία ανάπαυση που χρειάζονται για να απορροφήσουν πλήρως αυτά που λέγονται.
Οι υπότιτλοι άλλωστε χρησιμοποιούνται από τους content creators για δύο βασικούς λόγους. Για την μεγαλύτερη δυνατή προσβασιμότητα στα βίντεο τους και για την απόσπαση της προσοχής και εντυπωσιασμό των χρηστών στα social media.
Πηγή: vox.com
