Μπορεί η νέα γενιά να «σώσει» την Wikipedia;

Έχοντας εδραιωθεί το 2001, η Wikipedia φαντάζει ως ένας “γέρος” για τα δεδομένα του διαδικτύου. Ο ρόλος, όμως που παίζει στη συλλογική γνώση του κόσμου, παραμένει εκπληκτικός.

Περιεχόμενο από τη δωρεάν διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια υπάρχει παντού, από εργασίες λυκείου και ερωτήσεις trivia, μέχρι περιλήψεις  μηχανών αναζήτησης και φωνητικούς βοηθούς. Εργαλεία όπως το Google’s AI Overviews και το ChatGPT, βασίζονται ως επί τω πλείστον, στη Wikipedia, παρ’ όλο που δεν δίνουν τα εύσημα στη δική της ιστοσελίδα.

Και εκεί ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα: Όσο η επισκεψιμότητα της Wikipedia μειώνεται, μειώνονται τα απλά δεδομένα εκπαίδευσης για το AI, χάνοντας επίσης την εξέχουσα θέση στο μυαλό των αναγνωστών και των εν δυνάμει συνεισφερόντων. Όταν κάποιος εντοπίζει ένα θέμα στη Wikipedia, το οποίο έχει αναπτυχθεί “φτωχά”, μπορεί να θελήσει να το διορθώσει. Αυτό ,βέβαια, μπορεί να επηρεάσει την αισιοδοξία, όσον εντοπίσουν το λάθος σε μια περίληψη AI, του οποίου η πηγή δεν είχε σαφείς πληροφορίες.

Στο Katowice της Πολωνίας, στο πρόσφατο συνέδριο Wikimania, ένα κράμα βιβλιοθηκάριων με αναγνώστες Κόμικς, πολλοί εκ των ομιλητών υπογράμμισαν το γεγονός πως η Wikipedia αντιμετωπίζει υπαρξιακή κρίση εξαφάνισης και ερήμωσης. Υπήρξε, επίσης συζήτηση και για μια πιθανή λύση, που θα μπορούσε να διασφαλίσει το μέλλον της , ή τουλάχιστον να αποτρέψουν την καθολική της καταστροφή: Η επιστράτευση νέων αρθρογράφων και η ενημέρωση τους για την ισχύ και την επιρροή που έχει η Wikipedia σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η Wikipedia λειτουργεί με ένα μοντέλο άμισθων εθελοντών αρθρογράφων, που δημιουργούν, ενημερώνουν και αναβαθμίζουν. Οι περισσότεροι συντάκτες κάνουν μηδαμινές αλλαγές στην παρουσίαση της σελίδας, ενώ ορισμένοι αφιερώνουν σημαντικό χρόνο για την ανάδειξη άρθρων. Ένα μεγάλο ποσοστό των συντακτών της Wikipedia ανήκουν στη γενιά Ζ: Σύμφωνα με μια έρευνα του 2022, περίπου το 20% των συντακτών ανήκουν στο ηλικιακό φάσμα μεταξύ 18 και 24. Παρ’ όλο που αυτό δεν είναι ένα σημαντικά μεγάλο ποσοστό για τον παγκόσμιο πληθυσμό, υπάρχει σαφής και ευδιάκριτη διάθεση για αύξηση του συγκεκριμένου ποσοστού.

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για του οποίους οι νέοι συντάκτες είναι διστακτικοί. Αρχικά, το κινητό τηλέφωνο είναι η προτιμότερη συσκευή για σύνδεση στο διαδίκτυο, τουλάχιστον για τη γενιά Ζ, αλλά δεν αποτελεί εύκολο εργαλείο για επεξεργασία στη Wikipedia. Ακόμη και οι πιο έμπειροι διαδικτυακοί χρήστες αποθαρρύνονται όταν καλούνται να επεξεργαστούν μια σελίδα στην εγκυκλοπαίδεια.

Ωστόσο, υπάρχουν και εξαιρέσεις. Η Χάνα Κλόβερ, μια 22χρονη Καναδή, ήταν η νεότερη νικήτρια του “Wikimedian of the Year”, στο Wikimania του περασμένου μήνα. Τυχαίνει ακόμη να ανήκει σε μια σπάνια κατηγορία : Μια εξαιρετικά παραγωγική χρήστης της Wikipedia, της οποίας η επεξεργασία στην εγκυκλοπαίδεια έγινε κατά 75%, από την κινητή της συσκευή. Πολλά από αυτά, τα επεξεργάστηκε ενώ βρισκόταν καθ’ οδόν, σε κάποια στάση λεωφορείου, ή στα διαλλείματα από τη δουλειά της σε αλυσίδα fast food. Για την Χάνα, ο εμπλουτισμός στην εγκυκλοπαίδεια, την βοήθησε να αποκτήσει την αίσθηση του “στόχου”. “Το να σερβίρω παγωτό, δεν είναι μια συμπεριφορά που θα αλλάξει τον κόσμο“, δήλωσε. Η ίδια, πρότεινε αλλαγές για την εφαρμογή της εγκυκλοπαίδειας στα κινητά τηλέφωνα, συμπεριλαμβανομένων των πιθανοτήτων δημιουργίας νέων άρθρων και εικονικής επεξεργασίας, χωρίς την απαίτηση κωδικοποιημένων μηνυμάτων.

Υπάρχει ακόμη ένα εμπόδιο που αποτρέπει τη γενιά Ζ από το να συμβάλλει στην εγκυκλοπαίδεια και είναι πιο εδραιωμένο. Ο Steven Pruitt, ένας θρύλος της Wikipedia, με τη μεγαλύτερη συνεισφορά του στην Αγγλική εγκυκλοπαίδεια, με περισσότερα από 5 εκατομμύρια άρθρα. Πλέον, ο Στήβεν 40 χρονών, δήλωσε πως όταν ξεκίνησε να γράφει και να επεξεργάζεται συντακτικά, περίπου 20 χρόνια πριν, το πρότζεκτ φαινόταν ως ακυβέρνητη περιοχή: Είχε απεριόριστη ελευθερία για να συντάξει νέα άρθρα. Σήμερα, με τόσες σελίδες που υπάρχουν, υπάρχουν λιγότερες πιθανότητες για προσθήκη νέου περιεχομένου. Αυτό σημαίνει, πως η γενιά Ζ, προσεγγίζει την εγκυκλοπαίδεια, όχι ως μια συναρπαστική άγρια δύση, αλλά ως θεσμό που μπορεί σταδιακά να βελτιωθεί.

Ακόμη, είναι πολύ απαιτητικό για ορισμένους συντάκτες να βρουν τρόπους να εισαχθούν και να ξεκινήσουν σε αυτήν. Οι παλαιότερες γενιές άρχιζαν κάνοντας μικρές αλλαγές, όπως διόρθωση τυπογραφικών λαθών ή εντοπισμό “βανδαλισμών”, αλλά σήμερα πολλές από αυτές τις εργασίες, αντιμετωπίζονται από αυτοματοποιημένα εργαλεία. Χωρίς ξεκάθαρα σημεία εισόδου, οι νέοι συντάκτες μπορεί να χαθούν στην επεξεργασία αμφιλεγόμενων άρθρων, όπου ένα μικρό λάθος, ίσως πυροδοτήσει κύμα αντιδράσεων. Έμπειροι συντάκτες της εγκυκλοπαίδειας, έχουν αποδείξει πως δεν είναι και πολύ ευγενικοί : Εάν ένας παλιός δημοσιεύσει απότομα, αιχμηρά σχόλια στη σελίδα συζήτησης ενός νέου χρήστη, η δημόσια κριτική μπορεί να αποβεί αρκετά εριστική, για να αποτρέψει τους νέους συντάκτες, να συνεχίσουν τον εθελοντισμό.

Όπως και πολλοί ακόμη μαζί με την Χάνα, γεννήθηκαν μετά την ίδρυση της Wikipedia, οπότε η ιδέα της για την εγκυκλοπαίδεια είναι περισσότερο συνυφασμένη με την Wikipidea, παρά με την εικόνα της εγκυκλοπαίδειας “Britannica”, σε κάποιο ράφι. Αυτή η διαφορά μεταξύ των γενεών επηρεάζει ασυνείδητα και την επικοινωνία τους. Η Χάνα και οι συνομήλικοί της, συχνά συνδέονται σε διαδικτυακές πλατφόρμες που επιτρέπουν ανταλλαγή μηνυμάτων, όπως το Discord, ενώ ορισμένοι “παλαίμαχοι Βικιπαιδιστές” συντηρούν συζητήσεις στην ιστοσελίδα της εγκυκλοπαίδειας, όπου οι συζητήσεις είναι περισσότερο επίσημες και λιγότερο φιλικές. Η Χάνα υποστηρίζει πως η προσφορά ευκαιριών για περισσότερη κοινωνικοποίηση κρίνεται απαραίτητη για την δημιουργία της αίσθησης μιας κοινότητας με κοινό σκοπό ανάμεσα στους νέους συντάκτες. Όπως ανέφερε και η ίδια: “Όταν είσαι νέος, αισθάνεσαι πως ότι φτιάχνεις πέφτει σε ένα ατέρμονο κενό“.

Παρ’ όλο που οι γενιές είναι διαφορετικές, υπάρχει πιθανότητα να εντοπίσουν “κοινό έδαφος”, η μελλοντική σχέση των νέων με το AI, θεωρείται αβέβαιη. Θα αντικαταστήσει το AI τους εθελοντές της εγκυκλοπαίδειας; Ας ελπίσουμε πως όχι. Ο εμπλουτισμός μιας εγκυκλοπαίδειας προϋποθέτει κριτική σκέψη, ένα χάρισμα των ανθρώπων, που έχουν εκπαιδευτεί με το κοινωνικό περιεχόμενο.

Ευτυχώς, η γενιά Ζ, δεν φαίνεται πρόθυμη να παραδώσει τη Wikipedia στο AI. Κατά τη διάρκεια μιας διαδικτυακής συζήτησης, τον περασμένο χρόνο, για την πιθανή συνεργασία των συντακτών με αυτοματοποιημένα εργαλεία, αρκετοί νέοι εθελοντές επέστησαν την προσοχή, όσον αφορά στα πιθανά γλωσσικά λάθη που μπορούν να κάνουν αυτά τα μοντέλα, ενώ συχνά δεν αποδίδουν και τα εύσημα  στις πηγές, από τις οποίες άντλησαν περιεχόμενο. Πέρα από τις αδυναμίες της τεχνητής νοημοσύνης, υπάρχει αυξημένο ανθρώπινο όφελος από την μαζική συμμετοχή των νέων, στην πιο γνωστή πλατφόρμα γνώσης στον κόσμο. Ως μια γενιά που είναι κυνική σχετικά με τα μέσα ενημέρωσης και τους θεσμούς, η συνεισφορά της Wikipedia, τους επιτρέπει να διοχετεύσουν τις ανησυχίες τους σε κάτι εποικοδομητικό. Η γενιά Ζ μπορεί να επικρίνει ακόμη κάποιους παλιότερους θεσμούς, όπως τη Wikipedia, αλλά τουλάχιστον θα έχουν συμμετάσχει σε κάτι συλλογικό.

πηγή: The Guardian