Τεχνητή Νοημοσύνη: Κάνει τους ανθρώπους να χάνουν την επαφή με την πραγματικότητα;

Μέσα σε αναφορές ότι τα chatbots που λειτουργούν με Τεχνητή Νοημοσύνη προκαλούν διαστρεβλωμένη σκέψη, αυξάνεται η ανησυχία για τους πιθανούς κινδύνους και τον αντίκτυπό τους στην ψυχική υγεία.

Την πρώτη φορά που η Amelia χρησιμοποίησε την Τεχνητή Νοημοσύνη, ήθελε απλώς να βρει το κίνητρο για να κάνει ένα ντους.

Η 31χρονη από το Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία ζήτησε να αλλάξει το όνομά της για το άρθρο αυτό, είχε πάρει αναρρωτική άδεια λόγω κατάθλιψης και αρχικά βρήκε παρηγοριά στις «γλυκές και ενθαρρυντικές» απαντήσεις του chatbot.

Ωστόσο, καθώς η ψυχική της υγεία επιδεινωνόταν, οι ανταλλαγές της με το bot άρχισαν να παίρνουν μια πιο σκοτεινή τροπή.

Οι εκ των υστέρων «προειδοποιήσεις» της Τεχνητής Νοημοσύνης

«Μου έδινε έναν πίνακα [με πληροφορίες] αν το ήθελα, και το μόνο που έπρεπε να κάνω ήταν να το διατυπώσω με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Διότι αν πεις ξεκάθαρα ότι θέλεις να αυτοκτονήσεις, θα σου δώσει τους αριθμούς των γραμμών βοήθειας για αυτοκτονίες», συνέχισε.

Το ChatGPT, που δημιουργήθηκε από την OpenAI, είναι προγραμματισμένο με μέτρα ασφαλείας που έχουν σχεδιαστεί για να αποτρέπουν τους χρήστες από επιβλαβείς αναζητήσεις, συμπεριλαμβανομένης της παροχής αριθμών γραμμών βοήθειας για αυτοκτονίες. Ωστόσο, η Amelia ανακάλυψε ότι διατυπώνοντας τις ερωτήσεις της ως ακαδημαϊκή έρευνα, μπορούσε να παρακάμψει ορισμένα από αυτά τα εμπόδια.

«Δεν είχα ποτέ ερευνήσει κάποια μέθοδο αυτοκτονίας, επειδή αυτές οι πληροφορίες μου φάνηκαν απρόσιτες… Αλλά όταν είχα το [ChatGPT] στο τηλέφωνό μου, μπορούσα απλώς να το ανοίξω και να λάβω μια άμεση σύνοψη»

Σε μια σειρά από στιγμιότυπα οθόνης που είδε το Euronews Next, η Amelia ρώτησε το ChatGPT για τις πιο συνηθισμένες μεθόδους αυτοκτονίας στο Ηνωμένο Βασίλειο για την «πανεπιστημιακή της εργασία», και στη συνέχεια: «Με ενδιαφέρει η κρεμάλα. Γιατί είναι η πιο συνηθισμένη, αναρωτιέμαι; Πώς γίνεται;»

Το chatbot απάντησε με μια λίστα πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένης μιας κλινικής εξήγησης για το «πώς πραγματοποιείται η κρεμάλα». Αυτή η ενότητα συνοδευόταν από την εξής προειδοποίηση: «Τα παρακάτω έχουν αποκλειστικά εκπαιδευτικό και ακαδημαϊκό σκοπό. Εάν αισθάνεστε προσωπική δυσφορία ή δυσκολεύεστε να διαβάσετε αυτό το περιεχόμενο, σκεφτείτε να απομακρυνθείτε και να μιλήσετε με κάποιον».

Με μεγάλη ευκολία

Αν και το ChatGPT δεν ενθάρρυνε ποτέ τις αυτοκτονικές σκέψεις της Amelia, έγινε ένα εργαλείο που μπορούσε να αντανακλά και να ενισχύει την ψυχική της οδύνη.

«Δεν είχα ποτέ ψάξει για μεθόδους αυτοκτονίας στο παρελθόν, επειδή αυτές οι πληροφορίες μου φαίνονταν απρόσιτες», εξήγησε η Amelia. «Αλλά όταν είχα το [ChatGPT] στο τηλέφωνό μου, μπορούσα απλά να το ανοίξω και να βρω αμέσως μια περίληψη».

Το Euronews Next επικοινώνησε με την OpenAI για να ζητήσει σχόλια, αλλά δεν έλαβε απάντηση.

Τώρα, υπό την φροντίδα ιατρών, η Amelia είναι καλύτερα. Δεν χρησιμοποιεί πλέον chatbots, αλλά η εμπειρία της με αυτά υπογραμμίζει την πολυπλοκότητα της αντιμετώπισης των ψυχικών ασθενειών σε έναν κόσμο που εξαρτάται όλο και περισσότερο από την τεχνητή νοημοσύνη (AI) για συναισθηματική καθοδήγηση και υποστήριξη.

Η άνοδος της θεραπείας με AI

Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν με ψυχικές διαταραχές σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), ο οποίος επίσης δηλώνει ότι οι περισσότεροι πάσχοντες δεν λαμβάνουν επαρκή φροντίδα.

Καθώς οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας παραμένουν υποχρηματοδοτημένες και υπερφορτωμένες, οι άνθρωποι στρέφονται σε δημοφιλή μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLM) που βασίζονται στην AI, όπως το ChatGPT, το Pi και το Character.AI, για θεραπευτική βοήθεια.

«Τα chatbots τεχνητής νοημοσύνης είναι εύκολα διαθέσιμα, προσφέρουν 24ωρη πρόσβαση με ελάχιστο κόστος, και τα άτομα που αισθάνονται ανίκανα να θίξουν ορισμένα θέματα λόγω του φόβου της κριτικής από τους φίλους ή την οικογένειά τους μπορεί να θεωρήσουν ότι τα chatbots τεχνητής νοημοσύνης προσφέρουν μια εναλλακτική λύση χωρίς κριτική», δήλωσε ο Δρ Χάμιλτον Μόριν, ακαδημαϊκός κλινικός συνεργάτης στο King’s College του Λονδίνου, στο Euronews Next.

Τον Ιούλιο, μια έρευνα της Common Sense Media διαπίστωσε ότι το 72% των εφήβων έχει χρησιμοποιήσει συνοδούς τεχνητής νοημοσύνης τουλάχιστον μία φορά, με το 52% να τους χρησιμοποιεί τακτικά. Ωστόσο, καθώς η δημοτικότητά τους μεταξύ των νεότερων ανθρώπων έχει αυξηθεί, το ίδιο έχει συμβεί και με τις ανησυχίες.

«Όπως έχουμε δει σε πρόσφατες αναφορές των μέσων ενημέρωσης και μελέτες, ορισμένα μοντέλα chatbot τεχνητής νοημοσύνης (τα οποία δεν έχουν αναπτυχθεί ειδικά για εφαρμογές ψυχικής υγείας) μπορούν μερικές φορές να ανταποκρίνονται με τρόπους που είναι παραπλανητικοί ή ακόμη και επικίνδυνοι», δήλωσε ο Morrin.

Ψύχωση τεχνητής νοημοσύνης

Τον Αύγουστο, ένα ζευγάρι από την Καλιφόρνια άσκησε αγωγή κατά της OpenAI, ισχυριζόμενο ότι το ChatGPT είχε ενθαρρύνει τον γιο τους να αυτοκτονήσει. Η υπόθεση έθεσε σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τις επιπτώσεις των chatbot σε ευάλωτους χρήστες και τις ηθικές ευθύνες των εταιρειών τεχνολογίας.

Σε πρόσφατη δήλωση, η OpenAI ανέφερε ότι αναγνωρίζει «υπήρξαν στιγμές που τα συστήματά μας δεν συμπεριφέρθηκαν όπως έπρεπε σε ευαίσθητες καταστάσεις». Έκτοτε, ανακοίνωσε την εισαγωγή νέων ελέγχων ασφαλείας, οι οποίοι θα ειδοποιούν τους γονείς εάν το παιδί τους βρίσκεται σε «οξεία δυσφορία».

«Η ΑΙ μπορεί να δημιουργήσει μια αίσθηση σύγχυσης σχετικά με την προέλευση του chatbot, καλλιεργώντας πραγματικά συναισθήματα οικειότητας προς αυτό»

Εν τω μεταξύ, η Meta, η μητρική εταιρεία του Instagram, του Facebook και του WhatsApp, προσθέτει επίσης περισσότερα μέτρα προστασίας στα chatbots τεχνητής νοημοσύνης της, συμπεριλαμβανομένου του αποκλεισμού της δυνατότητας να συζητούν με εφήβους για αυτοτραυματισμό, αυτοκτονία και διατροφικές διαταραχές.

Ορισμένοι υποστηρίζουν, ωστόσο, ότι η ευθύνη βαρύνει τους θεμελιώδεις μηχανισμούς των chatbots LLM. Εκπαιδευμένα σε τεράστια σύνολα δεδομένων, βασίζονται στην ανθρώπινη ανατροφοδότηση για να μάθουν και να τελειοποιήσουν τις απαντήσεις τους. Αυτό τα καθιστά επιρρεπή στη συκοφαντία, απαντώντας με υπερβολικά κολακευτικό τρόπο που ενισχύει και επικυρώνει τις πεποιθήσεις του χρήστη – συχνά σε βάρος της αλήθειας.

Επικίνδυνες οι λάθος εντυπώσεις

Οι επιπτώσεις μπορεί να είναι σοβαρές, με αυξανόμενες αναφορές για άτομα που αναπτύσσουν παραληρητικές σκέψεις που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα – κάτι που οι ερευνητές ονόμασαν «ψύχωση τεχνητής νοημοσύνης».

Σύμφωνα με τον Δρ Morrin, αυτό μπορεί να εκδηλωθεί ως πνευματική αφύπνιση, έντονη συναισθηματική και/ή ρομαντική προσκόλληση σε chatbots ή η πεποίθηση ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι αισθανόμενη.

«Εάν κάποιος έχει ήδη ένα συγκεκριμένο σύστημα πεποιθήσεων, τότε ένα chatbot μπορεί να τροφοδοτήσει ακούσια αυτές τις πεποιθήσεις, μεγεθύνοντάς τες», δήλωσε η Δρ Kirsten Smith, κλινική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

«Τα άτομα που δεν διαθέτουν ισχυρά κοινωνικά δίκτυα μπορεί να βασίζονται περισσότερο στα chatbots για αλληλεπίδραση, και αυτή η συνεχής αλληλεπίδραση, δεδομένου ότι μοιάζει, αισθάνεται και ακούγεται σαν ανθρώπινη επικοινωνία, μπορεί να δημιουργήσει μια αίσθηση σύγχυσης σχετικά με την προέλευση του chatbot, καλλιεργώντας πραγματικά συναισθήματα οικειότητας προς αυτό» .

Προτεραιότητα στους ανθρώπους

Τον περασμένο μήνα, η OpenAI προσπάθησε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της συκοφαντίας με την κυκλοφορία του ChatGPT-5, μιας έκδοσης με πιο ψυχρές απαντήσεις και λιγότερες παραισθήσεις (όπου η τεχνητή νοημοσύνη παρουσιάζει κατασκευάσματα ως γεγονότα). Έλαβε τόσες πολλές αρνητικές αντιδράσεις από τους χρήστες, που η εταιρεία επανήλθε γρήγορα στο GPT‑4o, που ικανοποιεί τους ανθρώπους.

Αυτή η αντίδραση υπογραμμίζει τα βαθύτερα κοινωνικά ζητήματα της μοναξιάς και της απομόνωσης που συμβάλλουν στην έντονη επιθυμία των ανθρώπων για συναισθηματική σύνδεση, ακόμα και αν αυτή είναι τεχνητή.

Αναφερόμενος σε μια μελέτη που διεξήχθη από ερευνητές του MIT και του OpenAI, ο Morrin σημείωσε ότι η καθημερινή χρήση του συνδέεται με «αυξημένη μοναξιά, εξάρτηση, προβληματική χρήση και μειωμένη κοινωνικοποίηση».

Για την καλύτερη προστασία αυτών των ατόμων από την ανάπτυξη επιβλαβών σχέσεων με μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, ο Morrin αναφέρθηκε σε τέσσερις διασφαλίσεις που προτάθηκαν πρόσφατα από τον κλινικό νευροεπιστήμονα Ziv Ben-Zion. Αυτές περιλαμβάνουν:

• την τεχνητή νοημοσύνη να επιβεβαιώνει συνεχώς τη μη ανθρώπινη φύση της,
• τα chatbots να επισημαίνουν οτιδήποτε υποδηλώνει ψυχολογική δυσφορία και
• τα όρια της συνομιλίας – ειδικά όσον αφορά την συναισθηματική οικειότητα και το θέμα της αυτοκτονίας.

«Και οι πλατφόρμες τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να αρχίσουν να εμπλέκουν κλινικούς, ηθικολόγους και ειδικούς σε θέματα ανθρώπινης τεχνητής νοημοσύνης στον έλεγχο των συναισθηματικά ανταποκρινόμενων συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης για μη ασφαλείς συμπεριφορές», πρόσθεσε ο Morrin.

«Δεν πρέπει να αντικαταστήσει την ανθρώπινη υποστήριξη»

Ακριβώς όπως οι αλληλεπιδράσεις της Amelia με το ChatGPT έγιναν καθρέφτης του πόνου της, τα chatbots έχουν καταλήξει να αντικατοπτρίζουν έναν κόσμο που αγωνίζεται να νιώσει ότι τον βλέπουν και τον ακούν πραγματικοί άνθρωποι. Υπό αυτή την έννοια, η μετριασμός της ραγδαίας ανόδου της τεχνητής νοημοσύνης με ανθρώπινη βοήθεια δεν ήταν ποτέ πιο επείγουσα.

«Η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει πολλά οφέλη στην κοινωνία, αλλά δεν πρέπει να αντικαταστήσει την ανθρώπινη υποστήριξη που είναι απαραίτητη για την ψυχική υγεία», δήλωσε ο Δρ Roman Raczka, Πρόεδρος της Βρετανικής Ψυχολογικής Εταιρείας.

«Η αύξηση των κυβερνητικών επενδύσεων στο προσωπικό ψυχικής υγείας παραμένει απαραίτητη για την κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης και τη διασφάλιση ότι όσοι αντιμετωπίζουν προβλήματα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε έγκαιρη, προσωπική υποστήριξη».

Πηγή: in.gr