Τρεις φιλόλογοι μιλούν στην Parallaxi για τις αλλαγές στα σχολικά βιβλία της Ιστορίας

Αλλαγές στα σχολικά βιβλία της Ιστορίας προανήγγειλε πριν λίγο καιρό ο υπουργός Παιδείας, Κώστας Γαβρόγλου. Μεικτές διεπιστημονικές επιτροπές αναμένεται να εξετάσουν αλλαγές για να εξαλειφθούν τυχόν εκφάνσεις αλυτρωτισμού.

«Ο στόχος μας είναι να αποκτούν οι μαθητές συνείδηση της ιστορικότητας, να καταλαβαίνουν πώς ένα συμβάν ”μετατρέπεται” σε ιστορικό γεγονός, τι σημαίνει ότι το μάθημα Ιστορία δεν είναι είναι μία εγκυκλοπαίδεια, αλλά ένα μάθημα όπου συγκρούονται διαφορετικές ερμηνείες, όπου η ερμηνεία των πηγών δεν είναι μονοσήμαντη, και όπου η αντικειμενικότητα εξασφαλίζεται μέσα από τη σύνθεση τέτοιων διαφορετικοτήτων», δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του στην Καθημερινή.

Τρεις φιλόλογοι σχολιάζουν στην Parallaxi τη συγκεκριμένη απόφαση, προσφέροντας τη δική τους άποψη επί του θέματος:

«Αναντίρρητα τα συγγράμματα της Ιστορίας χρειάζονται αλλαγή»

Η αναμόρφωση των βιβλίων ιστορίας αποτελεί διαχρονικά ζήτημα – πρόκληση για όλες τις ηγεσίες του Υπουργείου Παιδείας. Πρόσφατα, ο νυν Υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου, προανήγγειλε την αλλαγή των σχολικών εγχειριδίων του μαθήματος της Ιστορίας από την Δ΄ δημοτικού έως και την Α΄ λυκείου. Οι αλλαγές αυτές είναι σε συνάρτηση και με τα όσα προβλέπει η Συμφωνία των Πρεσπών για τη συγκρότηση κοινής διεπιστημονικής επιτροπής με τα Σκόπια για την επαναδιαπραγμάτευση των κοινών ιστορικών σημείων με τη γείτονα χώρα, διαδικασία που έχει επαναληφθεί στο παρελθόν με την Αλβανία, την Τουρκία και τη Γερμανία. Ανεξάρτητα όμως από αυτό, προβλέπονται σημαντικές αλλαγές στο περιεχόμενο και  στη διάρθρωση της ύλης και στις δύο εκπαιδευτικές βαθμίδες.

Αναντίρρητα τα συγγράμματα της Ιστορίας χρειάζονται αλλαγή. Η ύλη που διδάσκεται σε όλες τις τάξεις είναι γεγονοτολογική κι εστιάζει κυρίως το ενδιαφέρον της σε πολεμικά, πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα. Παρά το γεγονός ότι η ύλη από την Δ΄ δημοτικού έως και την Γ΄ λυκείου είναι κυκλική κι επαναλαμβανόμενη (οι μαθητές διδάσκονται αρχαία, βυζαντινή και νεότερη ιστορία ανά τρεις τάξεις) τα μαθησιακά αποτελέσματα είναι αποκαρδιωτικά. Παρωχημένες μέθοδοι διδασκαλίας και εξέτασης, ένα μόνο σχολικό εγχειρίδιο ως μαθησιακό μέσο, μειωμένη – έως και μηδαμινή – χρήση των νέων τεχνολογιών της πληροφορικής συντελούν στην αρνητική εικόνα του μαθήματος. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με το κοινό … μυστικό ότι η ύλη δε φτάνει ποτέ στο πέρας της εξαιτίας των πολλών χαμένων σχολικών ωρών κάθε χρόνο αλλά και το άγχος να «βγει» η εξεταστέα ύλη, συντελούν στην μειωμένη ιστορική γνώση. Έτσι, δε θα πρέπει να προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση σε κανέναν ότι η ιστορία είναι ένα ίσως από τα πιο «μισητά» σχολικά μαθήματα.

Είναι κοινός τόπος λοιπόν ότι τα σχολικά βιβλία στο μάθημα της ιστορίας πρέπει να αναμορφωθούν – και μάλιστα άμεσα. Το περιεχόμενο του μαθήματος, εάν ο στόχος του εκπαιδευτικού μας συστήματος είναι πραγματικά η διαμόρφωση ολοκληρωμένων κι υπεύθυνων πολιτών με επίγνωση της εθνικής και διεθνικής τους ταυτότητας, θα πρέπει να περιλαμβάνει και τοπική, καλλιτεχνική, οικογενειακή, γυναικεία ιστορία. Το περιεχόμενο όμως των βιβλίων θα πρέπει να αναμορφωθεί με τρόπο τέτοιο ώστε τα σημαντικά γεγονότα της ελληνικής ιστορίας (ελληνική επανάσταση, μικρασιατική καταστροφή, εμφύλιος κ.ά.) να μη παραγνωριστούν κι ούτε να «θυσιαστούν» στο βωμό του εκμοντερνισμού ή επίδειξης καλής διάθεσης προς τους γείτονες. Η αλλαγή στα σχολικά εγχειρίδια ακόμη θα πρέπει να συνοδευτεί με μία σειρά άλλων εκπαιδευτικών αλλαγών. Απαραίτητη κρίνεται η διαθεματική και βιωματική προσέγγιση του μαθήματος, η ευχέρεια από τους εκπαιδευτικούς της χρήσης πολλαπλών εγχειριδίων και η χρήση νέων τεχνολογιών αλλά μιας σειράς ιστορικών πηγών όπως χάρτες, λογοτεχνικά βιβλία, ταινίες, πίνακες ζωγραφικές κ.ά. Την αλλαγή αυτή θα πρέπει να την υποστηρίξουν και να την εφαρμόσουν οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων, αφού λάβουν την κατάλληλη ενημέρωση κι επιμόρφωση για τη χρήση αλλά και τις δυνατότητες των νέων βιβλίων. Πάνω από όλα όμως, η αποσύνδεση του μαθήματος από την αποστήθιση, τη στείρα απομνημόνευση και την πιστή απόδοση γεγονότων κι ημερομηνιών στις εξετάσεις, ίσως καταφέρει να αποκαταστήσει την Ιστορία στην καρδιά των μαθητών.

Μαρία Τσαρούχα – δασκάλα, φιλόλογος

«Η ένταξη θεμάτων παγκοσμίου ενδιαφέροντος και ο περιορισμός αυτών που αφορούν το έθνος δημιουργεί προβληματισμό»

Στο φάσμα των αλλαγών της εκπαίδευσης βρίσκεται και η Ιστορία, καθώς ο Υπουργός Παιδείας, κ. Γιαβρόγλου, κάνει λόγο για ριζική αναμόρφωση και επαναπροσδιορισμό του μαθήματος από την Δ’ Δημοτικού ως και την Α’ Λυκείου. Στόχος του προγράμματος σπουδών που κατέθεσε το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής τον Οκτώβριο, όπως υποστηρίζει κι ο ίδιος, είναι να καταπολεμηθεί η «παπαγαλία» και «να αποκτούν οι μαθητές συνείδηση της ιστορικότητας, να καταλαβαίνουν πώς ένα συμβάν “μετατρέπεται” σε ιστορικό γεγονός.»

Μεταξύ άλλων, συρρικνώνεται ήδη από το Δημοτικό η αρχαία ελληνική ιστορία (o Μέγας Αλέξανδρος για παράδειγμα δεν θα υπάρχει ως διδακτέα ύλη) και δίνει τη θέση της σε τοπική- οικογενειακή, ενώ παράλληλα η Επανάσταση του 21’ θα εξετάζεται υπό κοινωνικό πρίσμα και όχι τόσο στρατιωτικό-πολιτικό, όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα. Ενδιαφέρον έχει και το εγχείρημα επικαιροποίησης του μαθήματος καθώς η πρόταση του ΙΕΠ κάνει λόγο για ενσωμάτωση θεματικών (ιδίως στις μεγαλύτερες τάξεις) όπως το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ο πόλεμος του Κόλπου και το Τζιχάντ.

Θεωρητικά, η Ιστορία στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα χρήζει αλλαγών καθότι κατά γενική παραδοχή είναι κατακερματισμένη, έχει συνδεθεί με την αποστήθιση και δεν αναδεικνύει αιτιοκρατικές σχέσεις μεταξύ των γεγονότων που παρουσιάζει. Ο εγκλωβισμός εκπαιδευτικών και μαθητών στο ένα και μοναδικό σύγγραμμα (που δεν έχει ανανεωθεί για τουλάχιστον 20 χρόνια) ενισχύει τις απόψεις περί μονόπλευρης και κατευθυνόμενης μάθησης.

Από την άλλη, η ένταξη θεμάτων παγκοσμίου ενδιαφέροντος και ο περιορισμός αυτών που αφορούν το έθνος δημιουργεί προβληματισμό. Γιατί, αφενός επιδιώκουμε την κριτική προσέγγιση των ιστορικών καταστάσεων, αφετέρου όμως παραγκωνίζουμε ενότητες που συνιστούν αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής μας ταυτότητας. Δε μιλάω για εθνοκεντρισμό, που είναι εξίσου αναχρονιστικός. Αν αποδεχτούμε όμως τον ορισμό που δίνει τόσο η επιστήμη της Κοινωνιολογίας όσο και της Ιστορίας για ένα λαό (φυλή, γλώσσα, θρήσκευμα, ιστορία) θα δούμε ότι το εν λόγω πρόγραμμα δεν προτάσσει, αν όχι βγάζει εντελώς, την καλλιέργεια εθνικής συνείδησης και ταυτότητας, όσο κι αν ο Υπουργός Παιδείας υπογραμμίζει πως η εθνική ταυτότητα δεν εξαρτάται από τα μαθήματα.

Ναι, λοιπόν, στον εκσυγχρονισμό του μαθήματος. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι η ποιοτική ή ποσοτική θεώρηση του μαθήματος δεν σχετίζεται απαραίτητα με τον εξοβελισμό εθνικών ιστορικών συγκυριών, αλλά με το εκπαιδευτικό υλικό, την οργάνωση και τον τρόπο διδασκαλίας του αντικειμένου.

Ιωάννα Καλαϊτζίδου – φιλόλογος

«Το νέο Πρόγραμμα περιλαμβάνει γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας»

Ριζικές είναι οι αλλαγές στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας της Α΄ Λυκείου. Ενώ μέχρι σήμερα οι μαθητές διδάσκονται Αρχαία Ελληνική και Ρωμαϊκή Ιστορία (όπως συμβαίνει και στην Α΄ Γυμνασίου), το νέο Πρόγραμμα περιλαμβάνει γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας. Οι τελευταίες δεκαετίες του 19ου και όλος ο 20ος αιώνας είναι το χρονικό πλαίσιο της ιστορικής αφήγησης, η οποία οργανώνεται χρονολογικά και δεν διερευνώνται γεγονότα που σημάδεψαν μόνο την ελληνική ιστορία, αλλά και τη βαλκανική, την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια.

Ειδικότερα, το πρώτο κεφάλαιο θα πραγματεύεται τα γεγονότα από το 1880 έως το 1914, κατά το οποίο εδραιώθηκε παγκοσμίως ο καπιταλισμός, τον εκσυγχρονισμό στην Ελλάδα κατά την ίδια περίοδο και την εμφάνιση και εξάπλωση της αποικιοκρατίας. Το δεύτερο κεφάλαιο θα μελετά την κατάρρευση των μεγάλων αυτοκρατοριών, την εδαφική επέκταση της Ελλάδας στις αρχές του 20ου αιώνα, τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη Μικρασιατική Καταστροφή και την εποχή του Μεσοπολέμου. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η συμμετοχή της Ελλάδας σε αυτόν θα αποτελούν τη θεματολογία του τρίτου κεφαλαίου, ενώ το τέταρτο θα παρουσιάζει τη διαίρεση της Ευρώπης εξαιτίας του Ψυχρού Πολέμου, τα γεγονότα στη μεταπολεμική Ελλάδα , καθώς και το Κυπριακό Ζήτημα. Το πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο θα αφορά την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων και τις πολεμικές συγκρούσεις κατά την εποχή της παγκοσμιοποίησης.

Στόχος του νέου Προγράμματος Σπουδών είναι η ενεργός συμμετοχή των μαθητών στο μάθημα και η απομάκρυνση από τη στείρα αποστήθιση που ισχύει σήμερα. Προς αυτή την κατεύθυνση υποστηρίζεται ότι θα συμβάλλουν οι προτεινόμενοι θεματικοί φάκελοι αλλά και οι προτάσεις αξιολόγησης, που περιλαμβάνουν παιχνίδια ρόλων, εκπονήσεις project, επισκέψεις σε μουσεία, παρακολουθήσεις βίντεο, ταινιών, ντοκιμαντέρ κ.α. Αναμένεται η συγγραφή των νέων σχολικών εγχειριδίων που θα ανταποκρίνονται σε αυτόν τον στόχο. Υπενθυμίζεται ότι κατά τη φετινή σχολική χρονιά στην Α΄ τάξη του Λυκείου, στα πλαίσια του μαθήματος της Ιστορίας, οι μαθητές διδάσκονται την Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου, από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής έως την εποχή του Ιουστινιανού. (Η διδακτέα ύλη περιλαμβάνει την ιστορία των πολιτισμών της Εγγύς Ανατολής (Μεσοποταμίας, Αιγύπτου), την ιστορία των αρχαίων Ελλήνων από τους προϊστορικούς χρόνους έως και τον Μ. Αλέξανδρο, καθώς και τα γνωρίσματα του ελληνιστικού κόσμου. Στη συνέχεια οι μαθητές διδάσκονται την ιστορία των λαών της ιταλικής χερσονήσου, ιδιαίτερα της Ρώμης, την ολοκλήρωση της ρωμαϊκής επέκτασης και τα γνωρίσματα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τον 1ο αιώνα π.Χ. έως τον 3ο αιώνα μ.Χ. Το τελευταίο κεφάλαιο της ύλης αφορά την μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους μέχρι την εποχή του Ιουστινιανού.)

Μαρία Φωτιάδου – φιλόλογος