Το 1968 ήταν το Ανατομείο, το 1970 είναι το ΑΧΕΠΑ. Από το δεύτερο έτος της Ιατρικής πάμε κατευθείαν στο τέταρτο έτος, τότε που αρχίσαμε σαν φοιτητές τις πρώτες ”δειλές” επαφές μας με τις κλινικές και τους ασθενείς και από τότε πια μας άρεσε τόσο πολύ που δεν φύγαμε από εκεί μέχρι το τέλος .
Από το Ανατομείο περνούν μόνο οι φοιτητές της Ιατρικής, αλλά από το νοσοκομείο περνούμε όλοι μας αργά η γρήγορα με μια ελπίδα, να ανακτήσουμε την χαμένη η κλονισμένη υγεία μας, πόσο αδύναμοι νιώθουμε τότε, που είναι η αυθάδεια μας, η δύναμη μας, η σιγουριά ότι εμείς δεν θα μπούμε ποτέ σε νοσοκομείο, ένα φοβερό μέρος στο οποίο τρομακτικοί εξωγήινοι με άσπρες μπλούζες, κατ’ ευφημισμό άσπρες αντί για μαύρες, σε κάνουν χίλια αβάσταχτα μαρτύρια για να βρεις την χαμένη υγεία σου.
ΑΧΕΠΑ 26 χρόνια πριν. Μια παραγγελία από τον καθηγητή της έδρας της Ειδικής Κτιριολογίας της Αρχιτεκτονικής Σχολής της Θεσσαλονίκης κ. Τριανταφυλλίδης προς τον υποφαινόμενο, που τότε είχε την τύχη να είναι επίσημος επιστημονικός συνεργάτης της Έδρας στον ‘Τομέα λήψεως κινηματογραφικών ταινιών για διδακτικούς και επιστημονικούς σκοπούς’, μια παραγγελία για να κινηματογραφήσω το ΑΧΕΠΑ για τη διπλωματική εργασία 3 φοιτητών της Αρχιτεκτονικής υπήρξε η αφορμή για να πραγματοποιηθεί αυτή η ταινία .Με την αδιάκοπη όμως παρουσία και τις υποδείξεις των τριών της διπλωματικής.
1970. Δικτατορία. Ο φοίνικας που αναγεννιέται από τις στάχτες του μας παρακολουθεί σε κάθε βήμα μας με το άγρυπνο μάτι του από ψηλά στον τοίχο όπου κρέμεται σαν μελλοντική κάμερα παρακολούθησης στον προθάλαμο του ΑΧΕΠΑ. Αλλά πριν από τον προθάλαμο υπάρχει η αυλή. Μια αυλή νοσοκομείου–λαϊκή αγορά. Φρούτα, κουλούρια για τους ασθενείς, κάρα, γαϊδουράκια, μικροπωλητές που χαμογελούν στο φακό χωρίς δόντια.
Θα ήταν ψέμα να πούμε ότι δεν άλλαξε τίποτα. Θα ήταν σαν να μην παραδεχόμαστε την τεχνολογική εξέλιξη στην Ιατρική επιστήμη, άλλα ως προς όλα τα άλλα η ταινία θα έδειχνε τα ίδια ακριβώς όπως ένα τέταρτο αιώνα πριν. Η εντολή του καθηγητή της Αρχιτεκτονικής ήταν να δείξουμε τα ”κακώς κείμενα”, ώστε στα νέα νοσοκομεία που θα κτιστούν στο μέλλον να αποφευχθούν τα ”κακά παραδείγματα” των παλιώννοσοκομείων.
Όλοι έχουν μια αποστολή να επιτελέσουν που τους ανατέθηκε από ένα αόρατο μεγάλο αφεντικό και όλες αυτές οι διαφορετικές από διαφορετικούς ανθρώπους αποστολές διαπλέκονται σε ένα αξεδιάλυτο αλλά σοφό κουβάρι, αυτό το κουβάρι είναι το νοσοκομείο.
Άλλαξε τίποτα από αυτά που θα δούμε τον τελευταίο μισό αιώνα; Φρούδες ελπίδες του καθηγητή αλλά εμείς εκτελέσαμε την εντολή του. Φαίνονται σκουπίδια να κυκλοφορούν στους ίδιους διαδρόμους και στα ίδια ασανσέρ με τους ορούς, το επιδεσμικό υλικό, τα άπλυτα, τους ασθενείς και τους γιατρούς, τα σκουπίδια να βρίσκονται εκτεθειμένα πλάι στα ψωμιά, τα ράντζα να ξεχειλίζουν στους διαδρόμους, τα γραφεία γιατρών να μετατρέπονται αυτομάτως με θαύμα σε θαλάμους ασθενών με ράντζα, τους αλητοτουρίστες να πωλούν το ανεξέλεγκτο για λοιμώδεις νόσους αίμα τους στη Αιμοδοσία, τους ασθενείς να μπαινοβγαίνουν στα χειρουργεία πριν ακόμα καθαριστεί το πάτωμα από τα υλικά της προηγούμενης επέμβασης, να μην χωρούντα παιδικά κρεβατάκια στους θαλάμους της παιδιατρικής πτέρυγας.
Γυρίσαμε όλο το νοσοκομείο, από τα υπόγεια μέχρι το χειρουργεία. Γνωστά πρόσωπα αδελφών νοσοκόμων οικεία και φιλικά, θυρωρών αυστηρών με ένα τσιγάρο στα κίτρινα χέρια
τους, τραυματιοφορέων διαφόρων διαστάσεων και μεγεθών, βιαστικών γιατρών και βαριεστημένων συνοδών η αντίθετα νευρικών που πηγαινοέρχονται καταναγκαστικά μπρος πίσω, όλες αυτές οι εικόνες μας δίνουν την εντύπωση ότι αυτά που βλέπουμε στην οθόνη δεν συνέβησαν δεκαετίες πριν αλλά χθες, σήμερα η αύριο. Ένα σμήνος από μέλισσες που βουίζει ζωή. Μια μικρή πόλη που σφύζει ενέργεια.
Προσπάθησα όσο μπορούσα να ξεφύγω από τις υποδείξεις και να δείξω τους ανθρώπους και την εσωτερική τους σχέση με το νοσοκομείο. Προσπάθησα να συνθέσω μια τοιχογραφία φυσιογνωμιών των ανθρώπων ένα tableau vivant.
Ήταν δύσκολο. Η ταινία ήταν προδιαγραμμένη. Παρά όλα αυτά το μικρό κοριτσάκι επιμένει να χοροπηδά από το πουθενά μπροστά στην κάμερα, το μικρό αγοράκι επιμένει να παίζει με το αυτοκινητάκι του, οι παπάδες με τα μακριά μαύρα ράσα τους να μπερδεύονται με τα πολύχρωμα μίνι των κοκετών κοριτσιών της εποχής, παρά τα αυστηρά ήθη της δικτατορίας και με τις χωριάτισσες γριές γιαγιάδες τους με τα μαύρα φορέματα, αί ‘πληροφορίαι’ να υπάρχουν αναπάντητες σε πείσμα των ερωτώντων και η ανθρωπογεωγραφία, δηλαδή η ίδια η ζωή να σπάζει κάθε προδιαγραμμένο πλαίσιο και να θριαμβεύει δοξαστικά.
Το ντοκουμέντο παραμένει 26 χρόνια μετά και μας περιμένει να το γευτούμε σαν ένα παλιό καλό κρασί.
*Ο κ. Μίλτος Σ. Αρβανιτάκης είναι ιατρός, το παραπάνω κείμενο αποτελεί την εισαγωγή του πριν την προβολή των δυο κινηματογραφήσεών του σε διήμερο ακτινολογικό σεμινάριο στην Καβάλα το 1996.
