Ξαναπές το με κόμιξ!

Το επιτυχημένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα “Πες το με κόμιξ” που πραγματοποιείται σε συνεργασία με την ΑΝΤΙΓΟΝΗ(*) και την ADDART(*) μεγάλωσε, ωρίμασε και ταξιδεύει σε νέους προορισμούς, με οδηγούς αυτή τη φορά, εφήβους και έφηβες που τους τελευταίους μήνες ζουν στο Κέντρο Προσωρινής Φιλοξενίας Προσφύγων στα Λαγκαδίκια Θεσσαλονίκης και στον Ξενώνα Ασυνόδευτων Ανηλίκων Αιτούντων Άσυλο στη Σίνδο Θεσσαλονίκης.

Μετά την ολοκλήρωση του εκπαιδευτικού προγράμματος “Πες το με κόμιξ” σε 5 δημοτικά σχολεία της Θεσσαλονίκης, φέτος η φαντασία και η δημιουργικότητα των μεγαλύτερων παιδιών ετοιμάζονται να δώσουν ζωή σε νέες ιστορίες για τα δικαιώματα του ανθρώπου, τη διαφορετικότητα, την ισότητα και τη δημοκρατία. Σε ένα ασφαλές περιβάλλον συνεργασίας και ομαδικότητας, τα παιδιά από τα Λαγκαδίκια και από τη Σίνδο, συμμετέχουν, ανταλλάσσουν βιώματα και απόψεις, μαθαίνουν, και, μέσα από τις ιστορίες κόμιξ που δημιουργούν, μεταφέρουν μηνύματα και συναισθήματα σε διαφορετικούς πολιτισμούς αφού οι ιστορίες τους μεταφράζονται στις μητρικές γλώσσες των παιδιών (αραβικά, φαρσί και ουρντού) αλλά και στα ελληνικά και αγγλικά.Το εκπαιδευτικό-καλλιτεχνικό αυτό πρόγραμμα, πραγματοποιείται με τρεις ομάδες εφήβων από τις οργανώσεις ΑΝΤΙΓΟΝΗ και ADDART, και χρηματοδοτείται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. H Αθανασία Τέλλιου, εκπαιδεύτρια στα εργαστήρια της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ, μας μιλάει για το πρόγραμμα.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα να συμπεριλάβετε τη δημιουργία κόμιξ στην εκπαίδευση;

Η ιδέα ξεκίνησε πέρυσι μετά από μια πρώτη επικοινωνία που είχαμε με μια σχετικά καινούργια οργάνωση καλλιτεχνών, την ADDART. Συζητήσαμε για τις δράσεις μας και σκεφτήκαμε ότι θα ήταν μια καλή ιδέα, στην ενναλακτική εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα να συμπεριλάβουμε και τη δημιουργία κόμιξ. Η πρώτη εφαρμογή της ιδέας αυτής έγινε πιλοτικά σε 5 δημοτικά σχολεία της Θεσσαλονίκης με παιδιά 5^ης και 6^ης τάξης και το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό και για εμάς και για τα παιδιά. Ουσιαστικά οι μαθητές/ριες συμμετείχαν σε έναν κύκλο 5 εργαστηρίων μη τυπικής μάθησης με θέματα δικαιώματα τα οποία συντονίζαμε οι εκπαιδεύτριες της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ, και στη συνέχεια σε έναν κύκλο 5 καλλιτεχνικών εργαστηρίων της ADDART, όπου τα παιδιά εφτιαχνάν δικές τους ιστορίες κόμιξ με βάση τα θέματα που είχαμε δουλέψει στα εργαστήριά μας στην προηγούμενη φάση. Έτσι δημιουργήθηκαν 5 διαφορετικά τεύχη κόμιξ σε 5 ενότητες από τους καλλιτέχνες της ADDART, οι οποίοι ανέλαβαν τη σκιτσογράφηση των κόμιξ και επιμελήθηκαν το σενάριο. Το αποτέλεσμα άρεσε πολύ.

Με το σκεπτικό να συνεχίσουμε και να εμβαθύνουμε, φέτος αποφασίσαμε να πραγματοποιήσουμε μια καινούργια ιδέα η οποία απευθύνεται αυτή τη φορά σε εφήβους πρόσφυγες. Στα εργαστήριά μας λοιπόν συμμετέχουν έφηβοι που μένουν στο κέντρο προσωρινής φιλοξενίας προσφύγων στα Λαγκαδίκια και στον ξενώνα ασυνόδευτων προσφύγων που λειτουργεί η ΑΡΣΙΣ στην Σίδνο. Εκεί κάναμε τα εργαστήρια μας η ΑΝΤΙΓΟΝΗ και η ADDART, μαζί αυτή τη φορά γιατί οι απαιτήσεις των ομάδων ήτανδιαφορετικές, πιο έντονες.Τα παιδιά έχουν αυτή την στιγμή ολοκληρώσει 10 ιστορίες οι οποίες θα δημοσιευθούν και θα μεταφραστούν σε 5 γλώσσες, ελληνικά, αγγλικά και στις 3 μητρικές γλώσσες των παιδιών, αραβικά, φαρσί και ορντού.

Ποιες ήταν οι διαφορές στο να δουλεύετε με παιδιά πρόσφυγες;

Στα δημοτικά σχολεία δουλεύαμε περισσότερο με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των παιδιών σε θέματα δικαιωμάτων, ενώ με τους εφήβους στόχος ήταν κυρίως η επικοινωνία στην ομάδα και η αποφόρτιση της έντασης. Δουλεύαμε με παιδιά που έχουν στερηθεί και στερούνται τα δικαιώματά τους και αυτό που προσπαθήσαμε να κάνουμε ήταν να ενδυναμώσουμε τα παιδιά αυτά να εκφράσουν τις ανάγκες τους προς τα έξω, με δημιουργικό δηλαδή τρόπο και μέσα από τις ιστορίες που δημιούργησαν, να μεταφέρουν τα δικά τους μηνύματα σε σχέση με τον κόσμο που γνωρίζουν και τον κόσμο που επιζητούν. Ήταν δηλαδή διαφορετικός ο τρόπος που εξελισσόταν η διαδικασία. Και αυτό είχε για εμάς σαν εκπαιδευτές και εκπαιδεύτριες πολύ μεγάλη σημασία γιατί πήραμε και δώσαμε πολύ διαφορετικά πράγματα με την καινούργια ομάδα. Ενώ το θέμα ήταν το ίδιο, ο τρόπος προσέγγισης, η διαδικασία και τα αποτελέσματα ήταν εντελώς διαφορετικά. Σε αυτό βέβαια νομίζω πως σίγουρα έπαιξε τον ρόλο της και η διαφορετική ηλικία των παιδιών, αφού αυτή τη φορά ήταν έφηβοι.

Βοηθάνε οι δράσεις αυτές τα παιδιά; Είδατε κάποιες αλλαγές και στη μία και στην άλλη περίπτωση προς την ευαισθητοποίηση των παιδιών σε θέματα διακρίσεων και ρατσισμού;

Τα παιδιά στο δημοτικό κινητοποιήθηκαν. Μέσα απο τις ιστορίες τους έδωσαν απλά αλλά με πολλή φαντασία, σημαντικά κοινωνικά μηνύματα. Μακάρι να συνεχίσουν να εφαρμόζουν στην πράξη τα μηνύματά τους αυτά. Αν και δεν είμαστε σε καθημερινή επαφή με τα παιδιά, οι ιστορίες δείχνουν ότι υπήρξε μια μετακίνηση προς ένα στόχο κοινωνικό. Κάθε ιστοριούλα δηλαδή, έχει ενα μήνυμα αισιόδοξο, ευχάριστο και ουσιαστικά παρακινεί όλους να αναλάβουν ρόλο για την αντιμετώπιση του bullying, του ρατσισμού, της κοινωνικής αδικίας. Δεν περιμένουν η λύση να έρθει από πάνω, από τον δάσκαλο, τον γονιό κλπ. αλλά στις περισσότερες ιστορίες κάτι γίνεται που ενεργοποιεί την ομάδα συνομηλίκων να βρουν μαζί μία κοινή λύση. Αυτός ήταν ένας πολύ σημαντικός στόχος στον οποίον φτάσαμε με τα παιδιά.Ανκαταφέραμε πέρα από τα κόμιξ να περάσει αυτό και στην καθημερινότητα των παιδιών, έχουμε πετύχει. Τώρα με τη δεύτερη ομάδα, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Ο στόχος που θέλουμε να φτάσουμε αυτή τη φορά είναι η φωνή των παιδιών να περάσει μέσα από τις ιστορίες τους αυτούσια προς τα έξω, οι αναγνώστες δηλαδή που θα διαβάσουν τα κόμιξ να έρθουν κοντά στην πραγματικότητα που βίωναν και βιώνουν τα παιδιά πρόσφυγες, να την κατανοήσουν. Και μακάρι τα κόμιξ, πέρα από μέσο ευαισθητοποίησης της κοινωνίας ευρύτερα, να αποτελέσουν και ένα μέσο κινητοποίησης για τη βελτίωση της θέσης των ανθρώπων. Οπότε σε πρώτη φάση ξέρουμε ότι μέσα από τα εργαστήρια τα παιδιά στην ομάδα επικοινώνησαν, εξέφρασαν εμπειρίες και σκέψεις τους, εκτόνωσαν συναισθήματα και δημιούργησαν πολύ δυνατές ιστορίες αφού στις περισσότερες μεταπλάθουν δικά τους συγκλονιστικά βιώματα. Το αν όντως η φωνή τους θα ακουστεί μέσα από τις ιστορίες τους και πόσο δυνατά θα φανεί μετά τη δημοσίευση των κόμιξ.

Πως υποδέχτηκαν το πρόγραμμα με τα κόμιξ οι δύο ομάδες;

Η πρώτη με ενθουσιασμό, η δεύτερη με καχυποψία. Η πρώτη ομάδα ηταν πολύ ευχαριστημένη γιατί το πρόγραμμα γινόταν στο σχολείο τους και ήταν για τα παιδιά κάτι καινούργιο και ευχάριστο που περίμεναν κάθε βδομάδα. Οι περισσότεροι έφηβοι όμως, στην αρχή της πρώτης συνάντησης μας αντιμετώπισαν με μεγάλη καχυποψία, ρωτούσαν τι θέλουμε από αυτούς και ζητούσαν να μάθουν τι νόημα θα είχε να συμμετέχουν. Και ο τίτλος της δράσης δε βοήθησε γιατί περιελάμβανε τη φράση «ανθρώπινα δικαιώματα» και στις ομάδες είχαμε ενστάσεις για το πως μπορεί μια ομάδα να δουλεύει τα δικαιώματα ενώ τα στερείται. Διστακτικά λοιπόν και μέρα με τη μέρα είδαμε τον τρόπο που μπορούσε να γίνει αυτό. Σταδιακά γνωριστήκαμε και τα παιδιά λύθηκαν,το περιβάλλον των εργαστηρίων τους άρεσε και ήθελαν να μπουν σ’ αυτό. Μόλις εξοικειώθηκαν με τον τρόπο που γίνονταν οι δραστηριότητες, ήταν ιδιαίτερα ανοιχτοί και θετικοί στο να συμμετέχουν και να παίρνουν πρωτοβουλίες. Τόσο η διαδικασία της δημιουργικής γραφής η οποία συνήθως γινόταν ατομικά όσο και οι ομαδικές δραστηριότητες και κυρίως οι θεατρικές, φαίνεται να κράτησαν τα παιδιά. Το κλίμα που δημιουργήθηκε ήταν ευχάριστο αλλά και με πολλές συγκινησιακά φορτισμένες στιγμές που μας έδεσαν σαν ομάδα και νομίζω μας άλλαξαν όλους.

Τι πιστεύεις οτι θα έπρεπε να αλλάξει στη διαδικασία μάθησης και ποιες αλλαγές έχεις δει τα τελευταία χρόνια μέσα στα σχολεία μέσα από την ενασχόληση σου με τα εκπαιδευτικά; Πιστεύεις οτι βοηθάνε στο να γίνει το σχολείο καλύτερο;

Σίγουρα δουλεύουμε περισσότερο αποτελεσματικά όταν και ο εκπαιδευτικός ή η εκπαιδευτικός δουλεύει με παρόμοιο τρόπο με εμάς στην τάξη, δηλαδή συνεργατικά, με πολλή συζήτηση στην ομάδα και χωρίς ανταγωνισμούς ανάμεσα στα παιδιά. Για εμάς ειναι πολύ σημαντικό να μπει το παιχνίδι μέσα στη διαδικασία της μάθησης, να μπεί η εμπειρία μέσα στην διαδικασία της μάθησης σε οποιοδήποτε μάθημα. Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι όπως είναι, μπορεί να εχει μια τυπική μορφή, όμως ο δάσκαλος και η δασκάλα μπορούν να αναλάβουν την πρωτοβουλία αυτήν την τυπική μορφή να την αλλάξουν μέσα απο την διαδικασία της μάθησης. Να δουλεύουν με τα παιδιά σε ομάδες, να δουλεύουν με παιχνίδια ρόλων, να τα παρακινούν να μπουν σε μία διαδικασία αναζήτησης της γνώσης και της αλήθειας. Αν αυτό γίνει μια φιλοσοφία μέσα στην τάξη και μέσα στην ομάδα τότε συμπληρωματικά με εμάς γίνεται μια πάρα πολύ καλή δουλειά,τοποθετούμε ένα κοινωνικό κομμάτι στο παζλ δουλεύοντας με έναν τρόπο που ειναι ομαδικός και ισότιμος. Εκεί μπορεί να γίνει αλλαγή. Όπως και να ‘χει όμως, είτε ρίχνουμε μια καινούργια ιδέα στην τάξη, είτε λειτουργούμε συμπληρωματικά, είναι οι μαθητές, οι μαθήτριες και οι εκπαιδευτικοί αυτοί που μπορούν να φέρουν στα σχολεία τη μεγάλη αλλαγή. Υπάρχει χώρος αρκεί να θέλεις να τον χρησιμοποιήσεις.

Τι άλλο κάνετε με στην ΑΝΤΙΓΟΝΗ σε σχέση με την εκπαίδευση;

Εμείς κυρίως μπαίνουνε σε σχολεία τα τελευταία 5 χρόνια και κάνουμε εργαστήρια συμμετοχικά – βιωματικά σε 5 θεματικές, ανθρώπινα δικαιώματα, δικαιώματα του παιδιού, ισότητα φύλων, σχολικός εκφοβισμός και αναπηρία και δικαιώματα. Αυτές ειναι οι θεματικές που δουλεύουμε με μία σειρά εργαστηρίων στα οποία χρησιμοποιούνται τεχνικές βιωματικής μάθησης. Κυρίως, στόχος μας είναι πέρα από το γνωστικό κομμάτι, να αναπτύξουμε την ενσυναίσθηση και την ενσυνείδηση για βασικά κοινωνικά ζητήματα που μπορεί να στιγματίζουν και να περιθωριοποιούν συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων.

Ποιος ειναι ο τρόπος που μπορεί να έρθει κάποιος σε επαφή για να συμμετέχει σε ένα απο αυτά τα προγράμματα;

Είτε με ένα τηλεφώνημα στην ΑΝΤΙΓΟΝΗ (2310285688) είτε με ενα e-mail. Μπορεί κάποιος να βρει πληροφορίες για τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα καθώς και για όλα τα προγράμματα και τις δράσεις της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ στο site μας www.antigone.gr.

Τώρα που δουλεύετε και με τους πρόσφυγες πιστεύεις οτι όλες αυτές οι δράσεις βοηθάνε στις διαδικασίες ένταξης τους;

Πιστεύω πως ναι και βλέπω να συμβαίνει αυτό μέσα από τη συμμετοχή όλων και σε άλλες δράσεις της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ οι οποίες μπορεί να απευθύνονται κυρίως στους πρόσφυγες αλλά είναι ανοιχτές σε όλους και προωθούν την αλληλεπίδραση. Οι δράσεις μας, όμως, για να είναι αποτελεσματικές πρέπει να λειτουργούν παράλληλα και συνδυαστικά με άλλες πρωτοβουλίες και δράσεις. Και φυσικά σε ό,τι αφορά στο προσφυγικό, είναι κυρίως οι πολιτικές σε όλα τα επίπεδα αυτές που είναι σημαντικό να λαμβάνονται και να εφαρμόζονται.

Τι εύχεσαι και τι προσδοκάς;

Θα πω κάτι που ακούγεται κοινότοπο. Εύχομαι όλοι μας να μπορέσουμε να ξεφύγουμε από στερεότυπα και γενικεύσεις που μας φοβίζουν και μας εγκλωβίζουν, που δε μας αφήνουν να δούμε την πιο απλή και αυτονόητη λύση που είναι η συνύπαρξη με σεβασμό και η κατανόηση.

(*)Η “ΑΝΤΙΓΟΝΗ – Κέντρο Πληροφόρησης και Τεκμηρίωσης για τον Ρατσισμό, την Οικολογία, την Ειρήνη και τη Μη Βία” ιδρύθηκε το 1993 με σκοπό την εξασφάλιση ίσων ευκαιριών και ίσης μεταχείρισης για όλους τους ανθρώπους χωρίς καμία διάκριση -με βάση το φύλο, τη φυλή, την καταγωγή, το κοινωνικό /οικονομικό /μορφωτικό επίπεδο, την αναπηρία, την ηλικία, τη θρησκευτική πεποίθηση, τον σεξουαλικό προσανατολισμό κ.ά.- καθώς και την ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου σε θέματα διακρίσεων, ρατσισμού, κοινωνικού αποκλεισμού, θεμελιωδών δικαιωμάτων, οικολογίας, ειρήνης και μη βίας.

Η ADDART είναι μία αστική μη κερδοσκοπική εταιρία με αντικείμενο τη συνεισφορά και προώθηση του πολιτισμού. Βασικοί στόχοι της ADDART είναι η προώθηση του πολιτισμού στο ευρύ κοινό και η δημιουργία πρωτότυπων έργων που θα φέρουν κοινωνικά μηνύματα. Για να πετύχει τους στόχους της, η ADDART διοργανώνει ποικίλες δράσεις πολιτιστικού και κοινωνικού περιεχομένου όπως εκδηλώσεις και φεστιβάλ με επίκεντρο τις εικαστικές, οπτικουαστικές και ψηφιακές τέχνες.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ: [email protected], www.antigone.gr

ADDART: www.addart.gr, www.facebook.com/addart.gr.