Οι γυναίκες που φλέγονται και τα πορτρέτα τους
Μια ταινία που τα καρέ της μοιάζουν με πίνακες ζωγραφικής, ενώ αποτελεί και σημείο συζήτησης για τις ταξικές διαφορές, τις αμβλώσεις, τον λεσβιακό έρωτα
Λέξεις: Ελένη Χαμχούγια
Με αφορμή τον Ιούνιο ως μήνα παρελάσεων υπερηφάνειας της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, ξαναβλέπω το Πορτραίτο Μιας Γυναίκας Που Φλέγεται (2019), με σκηνοθεσία της Σελίν Σιαμά.
Έναντι στο αρκετά στερεοτυπικό πλέον σενάριο όπου θέλει την κομψή (και συχνά παντρεμένη) αριστοκράτισσα να φλερτάρει με τον νεαρό καλλιτέχνη που έχει αναλάβει να φτιάξει το πορτραίτο της, όπως έχουμε δει για παράδειγμα στο Ελ Γκρέκο (2007) και στον Πυρετό Της Τουλίπας (2017), η συγκεκριμένη ταινία ακολουθεί τη ρομαντική σχέση ανάμεσα σε δύο θηλυκούς χαρακτήρες.
Οι δύο κοπέλες έρχονται σε επαφή διότι η μητέρα της Ελοΐζ έχει καλέσει μυστικά την ζωγράφο Μαριάν να αποτυπώσει το πορτρέτο της κόρης της για τον μέλλων σύζυγό της, καθιστώντας τις τραγικούς χαρακτήρες, καταδικασμένες να πληγωθούν, από την αρχή της ταινίας, πριν καν ξεκινήσει ο έρωτας τους.
Πνεύμα αντιλογίας και αρνούμενη να γίνει “θύμα” του προξενιού της μητέρας της, η νεαρή Ελοΐζ περαιτέρω απομονώνεται σε μια απόπειρα να επεξεργαστεί την αυτοκτονία της αδερφής της, αποφεύγοντας την παρέα της Μαριάν, η οποία προσπαθεί με δυσκολία να συνθέσει το πορτρέτο της πρώτης από τη μνήμη της, παρατηρώντας την. Αναπόφευκτα όμως, οι δύο ηρωίδες έρχονται κοντά καθώς περνούν παραπάνω χρόνο μαζί, και τέλος, ενδίδουν αρκετά συνειδητοποιημένα στα αισθήματα τους.
Η σκηνή από την οποία πήρε η ταινία τον τίτλο της διαδραματίζεται σε μια βραδινή γιορτή της περιοχής, όπου η κοινότητα βρίσκεται στην παραλία. Οι γυναίκες τραγουδούν γύρω από την πυρά κάτι που μοιάζει με ψαλμός, σαν ένας ύμνος προς όλες τις θηλυκότητες για να συγκεντρωθούν.
Έτσι, οι δύο πρωταγωνίστριες κοιτιούνται, και απορροφημένες από την οπτική τους επαφή, δεν βλέπουν ότι οι φλόγες έχουν απλωθεί.
Μπορεί η κυριολεκτική φωτιά να έκαψε ελαφρώς τον ποδόγυρο του φορέματος της Ελοΐζ, αλλά μια μεταφορική, άυλη φωτιά έχει σηκώσει φλόγες που λαμπαδιάζουν ολόκληρο το νησί, την έπαυλη, και τις δύο γυναίκες μέσα της.
Στη σειρά ντοκιμαντέρ (και το ομώνυμο βιβλίο) Ways of Seeing (1972), ο Τζον Μπέργκερ έχει θέτει ένα ερώτημα όσον αφορά τον ρόλο των γυναικών στην τέχνη- είναι δυνατό μια γυναίκα να απεικονιστεί χωρίς να γίνεται αντικείμενο του male gaze;
Ο Μπέργκερ αναφέρει ότι οι γυναίκες έχουμε συνεχώς επίγνωση της εικόνας μας και των συμπεριφορών μας, σαν να υπάρχει κάποιος που μας παρακολουθεί διαρκώς- σαν ένα έργο τέχνης στο οποίο η πατριαρχία είναι ο θεατής. Κάπως έτσι, η απεικόνιση της Ελοΐζ απο τη Μαριάν αλλά και γενικότερα η οπτική γωνία της ταινίας υπό τη σκηνοθεσία της Σιαμά μπορεί να θεωρηθεί πρωτοπόρα, καθώς είναι πλέον δείγμα του female gaze, που ενσαρκώνει διαφορετικά (και πιο πιστά) τις θηλυκότητες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η σειρά ντοκιμαντέρ υπάρχει δωρεάν στο YouTube.
Το Πορτρέτο Μιας Γυναίκας Που Φλέγεται είναι μια αισθητικά πανέμορφη ταινία, με τα καρέ της να μοιάζουν ως πίνακες ζωγραφικής από μόνα τους, αλλά αποτελεί και ένα σημείο συζήτησης για τις ταξικές διαφορές, τις αμβλώσεις, και φυσικά, τον λεσβιακό έρωτα- έναν έρωτα για τον οποίο η Σαπφώ θα ήταν περήφανη.
