2022: Μια χρόνια προκλήσεων, γείωσης και συνειδητοποίησης.

Αισίως βρισκόμαστε στην εκπνοή του 2022, μιας χρονιάς αντικειμενικά δύσκολης! Οι προκλήσεις και οι αντιξοότητες σημειώθηκαν σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα, φέρνοντας στο επίκεντρο τον χιλιοφορεμένο – και δικαίως- όρο των multicrises. Οι πολλαπλές και αλλεπάλληλες κρίσεις θα αποτελούν από εδώ και πέρα μια κανονικότητα, καθώς ο άνθρωπος αποτελεί κατά κύριο λόγο, τον δημιουργό αυτών των καταστάσεων κρίσης. Δεν έχω σκοπό να καταστροφολογήσω, σημειώνω όμως εκ προοιμίου, πως η κλιματική αλλαγή ,-για την οποία τα εφαρμόσιμα μέτρα ανάσχεσης και περιορισμού των συνεπειών διεθνώς είναι ελάχιστα-, συνδυαστικά με την υγειονομική κρίση του COVID-19 και τις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις αποτελούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ για την ανθρωπότητα.

Ρωσική Εισβολή στην Ουκρανία:

Μια γενικευμένη πολεμική κρίση στην Ευρώπη αποφεύχθηκε στο πάρα πέντε. Αυτό βέβαια δεν εξουδετερώνει το μέγεθος, τις συνέπειες, μα κυρίως την απαξία του Ρωσοουκρανικού πολέμου, ο οποίος εκτόπισε συνολικά από την έναρξη της ρωσικής εισβολής 3 Οκτώβρη του 2022, 2.9 εκατομμύρια ανθρώπους, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια ολόκληρης της Ευρώπης. Ο πόλεμος επί του ουκρανικού εδάφους, οι αναμεταδόσεις, οι εικόνες και τα βίντεο αποτέλεσαν από τις πιο φρικιαστικές και βίαιες εικόνες που είδαμε για τη φετινή χρονιά. Φοβάμαι πως συνηθίσαμε να είμαστε εκτεθειμένες/-οι στη βία, πως πια όλα αυτά τα διεθνή και εθνικά γεγονότα είναι ένα ακόμη περιστατικό που προστίθεται στο σωρό των άσχημων γεγονότων.

Για μια ακόμη φορά, τα περιστατικά βιασμών, ως ένα διαχρονικό μέσο πολέμου, έμειναν αθέατα. Η πρακτική αυτή, η οποία σκοπό έχει να αναδείξει με έμμεσο τρόπο ό,τι μια τέτοιου είδους επίθεση απευθύνεται κυρίως προς τα άτομα εκείνα που η πατριαρχική στρατιωτική σκέψη θεωρεί «ευάλωτα», έμεινε ατιμώρητη. Οι επώνυμες και ανώνυμες μαρτυρίες γυναικών για σεξουαλικές επιθέσεις στρατιωτών θεωρηθήκαν από την ουκρανική και διεθνή κοινότητα μια παράπλευρη απώλεια. Όμως, τα τραύματα των κακοποιημένων γυναικών και θηλυκοτήτων από τις πολεμικές επιθέσεις είναι παρόντα και ενεργά. Ένα ακόμη ζήτημα, στο οποίο δεν δόθηκε επίσης η δέουσα προσοχή, ήταν αυτό της υποχρεωτικής στράτευσης και συμμετοχής στις πολεμικές συρράξεις Ουκρανών τρανς γυναικών, οι οποίες μη έχοντας τη θεσμική έννομη δυνατότητα, επίσημης αλλαγής της ταυτότητας τους, όφειλαν να παραστούν ενώπιον των στρατιωτικών δυνάμεων και να πολεμήσουν. Οι λιποταξίες των γυναικών αυτών, ως ένα ύστατο μέσο αποφυγής της υποχρεωτικής στράτευσης, θεωρήθηκε ως ένα αποφευκτέο παράδειγμα, παρά ως παραβίαση του πυρηνικού δικαιώματος της αυτοδιάθεσης, δηλαδή του αυτοκαθορισμού του ανθρώπου, ακόμη και εντός πολεμικής συνθήκης. Μέσα σε όλο αυτό το γενικευμένο ζόφο, σημειώθηκε και μια θετική εξέλιξη, το καλοκαίρι του 2022 η Ουκρανία ψήφισε και ενσωμάτωσε στην εθνική της νομοθεσία την Σύμβαση Κωνσταντινούπολης.

Ίσως βέβαια, αυτή η διαπίστωση να είναι μια άκρως ευρωκεντρική σκέψη, καθώς τα ίδια και μεγαλύτερα δεινά πλήττουν εδώ και χρόνια τώρα τις περιοχές τις Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Είναι αλήθεια, πως παγκοσμίως συντελείται έκρηξη των περιστατικών βίας και πολεμικών συρράξεων, με αποτελέσματα ίσως αόρατα και άγνωστα σε εμάς και τους κατοίκους της Γηραιάς Ηπείρου, η μόνη άμεση και ζωντανή απόδειξη αποτελεί οι παρακινδυνευμένες προσπάθειες των προσφυγισσών/προσφύγων και μεταναστριών/μεταναστών να φτάσουν επιτέλους στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στη «γη της επαγγελίας». Γεγονός είναι πως ο εν εξελίξει πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε μια για πάντα την μέχρι τώρα γνώριμη ευρωπαϊκή συνθήκη, η οποία είχε ξεκινήσει να μεταβάλλεται εντατικά με τον οικονομικό κλυδωνισμό και κορυφώθηκε με την προσπάθεια διαχείρισης της πανδημίας.

Ιρανική Εξέγερση:

Με σημαία, τα κομμένα μας μαλλιά, οι Ιρανές γυναίκες βγήκαν στους ανδροκρατούμενους δρόμους, ζητώντας ελευθερία και ισότητα, το αίτημά τους συμπαράσυρε πλήθος αλληλέγγυου κόσμου, ο οποίος βγήκε στους δρόμους της Τεχεράνης, εκφράζοντας την καταπιεσμένη οργή για το χρόνιο καθεστώς ανελευθερίας και σκλαβιάς που βιώνει ο ιρανικός λαός, μα περισσότερο οι γυναίκες και οι θηλυκότητες, οι οποίες για πολλοστή φορά βιώνουν τον αποκλεισμό. Η πολιτικοποίηση του Ισλάμ παράλληλα με την ύπαρξη απολυταρχικών ηγετών, οδήγησε σε έναν άκρατο συντηρητισμό της χώρας, με αποτέλεσμα πέραν των γενικών περιορισμών, την επιβολή της «αστυνομίας των ηθών» για περαιτέρω εξοστρακισμό των κοριτσιών και των γυναικών από το κοινωνικό σύνολο. Η συνεχιζόμενη κινητοποίηση των ιρανών γυναικών αποτελεί ένα ηχηρό μήνυμα κατά της απολυταρχίας, της καταπίεσης και του σκότους. Εκατό ημέρες μετά, οι Ιρανές δεν υποχωρούν -και δικαίως-, καθώς υπό αυτές τις συνθήκες είναι ζωντανές-νεκρές! Η ανάγκη εκδημοκρατισμού του Ιράν αποτελεί εν τη κυριολεξία ένα ζήτημα ζωής ή θανάτου για τον ιρανικό λαό!

 Αφγανιστάν και Ταλιμπάν:

Η ίδια συνθήκη καταπίεσης περιγράφεται και στο καθεστώς του Αφγανιστάν, όπου τον Αύγουστο του 2021 οι Ταλιμπάν ανέλαβαν την εξουσία της χώρας. Αν και μια διαφορετική χώρα, παρόλα ταύτα παρατηρείται η αναφορά των ίδιων μοτίβων: οι γυναίκες πια είναι και επίσημα αιχμάλωτες, καθώς πρόσφατα απαγορεύτηκε η πρόσβαση τους και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, προ μηνών είχε απαγορευτεί η πρόσβαση τους στα δημόσια πάρκα, τώρα το απολυταρχικό καθεστώς της Καμπούλ απαγόρευσε τις γυναίκες να μορφώνονται και να εργάζονται σε ΜΚΟ. Η κατάσταση στο Αφγανιστάν είναι άκρως ανησυχητική, καθώς οι όλο και αυξανόμενοι περιορισμοί χαράσσουν ένα σκοταδιστικό πλαίσιο για τον αφγανικό λαό και πολύ περισσότερο για τα κορίτσια και τις γυναίκες, οι οποίες βρίσκονται κυριολεκτικά φυλακισμένες εντός της οικίας τους, στερούμενες ουσιαστικά της ανθρώπινης αξιοπρέπειάς τους. Η δυνατότητα ελεύθερη έκφραση του σεξουαλικού προσανατολισμού των γυναικών είναι αδύνατη. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ: 25 εκατομμύρια Αφγανές/Αφγανοί ζουν σε καθεστώς ακραίας φτώχειας, ο μισός πληθυσμός έχει ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας. Παρά τις αρχικές υποσχέσεις των Ταλιμπάν ό,τι θα σεβαστούν τα δικαιώματα των κοριτσιών και των γυναικών, εντός του ήδη εφαρμοσμένου νόμου της Σαρίας, οι απαγορεύσεις που τελικά επιβλήθηκαν αποτελούν πια ένα επικίνδυνα ανελεύθερο πλαίσιο. Ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός σε συνδυασμό με την πατριαρχική δομή, έχει οδηγήσει τις γυναίκες σε ένα καθεστώς αιχμαλωσίας, όπου κάθε προσπάθεια ελευθερίας και ισότητας εξουδετερώνεται αυτόματα.

Ανατροπή Roe v.Wade :

Ισχυρό ήταν το πλήγμα που δέχτηκαν τα ανθρώπινα δικαιώματα στις ΗΠΑ, με την κατάργηση του δικαιώματος των γυναικών για άμβλωση, έπειτα από την ανατροπή της ιστορικής απόφασης του Supreme Court, Roe v.Wade από την απόφαση Dobbs v. Jackson Women’s Health. Η απόφαση αν και δημιούργησε θλίψη και προβληματισμό σε όσες/όσους μελετούμε τα έμφυλα ζητήματα, παρόλα ταύτα δεν μας ξάφνιασε, καθώς μήνες πριν την τελική έκδοση της απόφασης υπήρχαν οι προβλέψεις για αυτό το αρνητικό αποτέλεσμα. Η προεδρία του Donald Trump, προετοίμασε το έδαφος και ισχυροποίησε τη θέση όσων ήταν αντίθετοι/-ες στο δικαίωμα των γυναικών να επιλέγουν ελεύθερα και ακώλυτα για το σώμα και κατ΄επέκταση για την ίδια τους, τη ζωή, καθώς επέλεξε για το ανώτατο δικαστικό αξίωμα συντηρητικά και υπερσυντηρητικά πρόσωπα! Με την πρόσφατη απόφαση του Supreme Court, Dobbs v. Jackson Women’s Health, το δικαίωμα στην άμβλωση προστατεύεται πια συνολικά μονάχα σε είκοσι μία πολιτείες και την Washington D.C. ! Ο πρώην πρόεδρος Trump, ο οποίος παραπέμφθηκε από την ειδική Επιτροπή της Βουλής των Αντιπροσώπων σε δίκη για τις ποινικές ευθύνες αναφορικά με το επεισόδιο της εισβολής ψηφοφόρων και οπαδών του στο Καπιτώλιο, κατηγορείται για τα αδικήματα της εξαπάτησης των ΗΠΑ, των ψευδών δηλώσεων και της υποκίνησης εξέγερσης, η τελική απόφαση του Υπουργείου Δικαιοσύνης, για το εάν θα εγκρίνει την Έκθεση της Επιτροπής και την παραπομπής του σε δίκη, αναμένεται τις προσεχείς ημέρες.

Ελλάδα, Δικαιώματα Γυναικών:

Αναφορικά τώρα με την Ελλάδα, από το 2013 έως και σήμερα, δηλαδή το 2022 η χώρα μας λαμβάνει «περήφανα» την τελευταία θέση στην ευρωπαϊκή κατάταξη του Δείκτη Ισότητας. Η επίσημη καταγραφή των περιστατικών έμφυλης βίας και ενδοοικογενειακής/ενδοσυντροφικής βίας για ακόμη μια χρονιά είναι απούσα. Η ενημέρωση των οργανώσεων και της κοινωνίας των πολιτών γίνεται μέσω αποσπασματικών δελτίων τύπου των κατά τόπους Δήμων ή της ΕΛ.ΑΣ. Αξιόλογη είναι, η προσπάθεια του ελληνικού παρατηρητηρίου για τις γυναικοκτονίες, σκοπός του οποίου είναι η κάλυψη του θεσμικού ελλείμματος για την καταγραφή των γυναικοκτονιών. Η έλλειψη ουσιαστικής ισότητας των φύλων αποτυπώνεται σε μια πρόσφατη εικόνα, εδώ στη πόλη μας, όπου ο Πρωθυπουργού υπέγραψε την σύμβαση κατασκευής του κόμβου «Flyover» στην Ανατολική Περιφερειακή Οδό Θεσσαλονίκης και στην εικόνα υπήρχαν συνολικά μονάχα έντεκα άνδρες! Η έμφυλη θεσμική αντιπροσώπευση είναι ισχνή, ακόμη οι γυναίκες υπολείπονται σε διευθυντικές θέσεις και θέσεις ευθύνης. Το ίδιο συμβαίνει και με το μισθολογικό χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών εργαζομένων, όπου αν και πολλές γυναίκες έχουν περισσότερα αντικειμενικά προσόντα εξακολουθούν να αμείβονται λιγότερο. Τα ποσοστά ανεργίας των γυναικών και των θηλυκοτήτων είναι ιδιαίτερα αυξημένα έπειτα και από την περίοδο της πανδημίας, κατά την οποία περισσότερες γυναίκες βρέθηκαν χωρίς εργασία.

Αυτό που αρνούνται πεισματικά πολλοί και πολλές να αντιληφθούν είναι πως η συγκεκριμένη στατιστική αποτύπωση δεν αποτελεί μονάχα ένα γράφημα, αλλά μια χρόνια πραγματικότητα για το μισό του πληθυσμού, το οποίο παλεύει άνισα και με λιγότερες πραγματικές ευκαιρίες από το άλλο μισό. Τα ευχολογήματα για την ισότητα των φύλων και την συμπερίληψη αποτελούν μια τυπική προσέγγιση του ζητήματος, η οποία δεν επιλύει ή βελτιώνει ουσιαστικά την τρέχουσα κατάσταση. Θετική εξέλιξη λογίζεται, η σύσταση ειδικών αστυνομικών τμημάτων, για τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας με γυναίκες αστυνομικούς ειδικά εκπαιδευμένες και διαφορετική χωροταξική δομή. Αναγκαία κρίνεται και η αύξηση των δομών υποστήριξης κακοποιημένων γυναικών, με την ταυτόχρονη κατάλληλη επιστημονική στελέχωσή τους. Η πυλωτική αυτή προσπάθεια της πολιτείας θα πρέπει να ενταθεί και τα τμήματα αυτά να πολλαπλασιαστούν όπως και οι σχετικές αστυνομικές δυνάμεις, οι οποίες θα είναι επιφορτισμένες μοναχά με την διευθέτηση αυτών των περιστατικών.

Ελλάδα, Δικαιώματα LGBTQIA+:

Εν μέρει θετική εξέλιξη ήταν η ψήφιση του νόμου για την αλλαγή φύλου, όπου με ειδική διάταξη απαγορεύτηκαν οι θεραπείες μεταστροφής φύλου, αφήνοντας όμως ένα ενδεχόμενο ανοιχτό, γεγονός που προκαλεί περαιτέρω ζητήματα. Οι θεραπείες μεταστροφής αποτελούν σύμφωνα με τον ΟΗΕ, μορφή βασανιστηρίου, γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να προβλεφθεί η καθολική απαγόρευση τέτοιων αναχρονιστικών πρακτικών που θίγουν βαθειά το άτομο. Η έννοια της «συναίνεσης» συνδυαστικά με το ζήτημα της ανηλικότητας του ατόμου στο αναφερόμενο νομοσχέδιο παράγουν ζήτημα έμμεσης νομιμοποίησης των παράνομων πρακτικών μεταστροφής. Θα πρέπει η πολιτεία επίσης να άρει την παράνομη απαγόρευση συμμετοχής σε διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ τρανς ατόμων, καθώς απαιτούνται συχνά ψυχιατρικές γνωματεύσεις και δικαιολογητικά, όπως το πιστοποιητικό στρατολογικής κατάστασης. Τέλος, θα πρέπει να ενσωματωθεί στην Ελλάδα, ο νέος Κατάλογου Διεθνούς Ταξινόμησης Νοσημάτων (ICD-11) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, όπου προβλέπεται η αποψυχιατρικοποίηση της ταυτότητας φύλου.

Η αναφορά σημαντικών γεγονότων γίνεται με υποκειμενικά αξιολογικά κριτήρια, είμαι βέβαιη πως στη προσπάθεια σκιαγράφησής τους θα ξεχάσω κάποιο! Κλείνοντας την ανασκόπηση για το 2022, φύλαξα το πιο αισιόδοξο και θετικό ευρωπαϊκό παράδειγμα, αυτό της Ισπανίας. Η χώρα έλαβε φέτος μια σειρά θετικών νομοθετικών μέτρων, με σκοπό την ουσιαστική προαγωγή της ισότητας των φύλων και τον σεβασμό στην γυναικεία αυτοδιάθεση, καθώς ψήφισε την αποκλειστική επιλογή της γυναίκας, ακόμη και του ανήλικου κοριτσιού να αποφασίσει για τη συνέχιση ή διακοπή της κύησης, χωρίς εξωγενείς παρεμβάσεις της οικογένειας ή οικείων προσώπων. Ακόμη, θέσπισε την άδεια περιόδου, ένα επίσημο εργατικό δικαίωμα για όποιες γυναίκες επιθυμούν, λόγω των σωματικών συμπτωμάτων να λαμβάνουν άδεια κατά τη διάρκεια της έμμηνους ρύσης.

Η υπερταλαντούχα Nina Simone στο υπεραγαπημένο μου τραγούδι της «I wish I knew how to be free», λέει σε κάποιο στίχο με αυτή τη βελούδινη φωνή με το ιδιαίτερο μέταλλο

«I wish I knew how, It would feel to be free I wish I could break, All the chains holdin’ me.»

Εύχομαι εκ βάθους καρδίας το νέο έτος, το 2023 να βρει κάθε άνθρωπο ελεύθερο! Εύχομαι υγεία, αγάπη και σπάσιμο των ορατών και αόρατων αλυσίδων!