3+1 παρατηρήσεις για το ΥΠΠΟ και την Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών
Μία ανάρτηση, αλλά και όσα έγιναν εκείνη τη μέρα, που αξίζει να προσεχτούν, για τους συμβολισμούς που εμπεριέχουν και τους συνειρμούς που γεννούν.
Λέξεις: Στάθης Γκότσης
Την Κυριακή 18 Απριλίου, όπως κάθε χρόνο, γιορτάστηκε στη χώρα μας και σε όλον τον κόσμο η Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών. Πέρα από την καθιερωμένη από χρόνια δωρεάν είσοδο στους αρχαιολογικούς χώρους, το Υπουργείο Πολιτισμού αρκέστηκε για το θέμα σε μια ξερή ανάρτηση στην επίσημη σελίδα του στο facebook (ούτε καν ένα δελτίο τύπου που να αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου), την παραμονή του εορτασμού, ίσα για να βγάλει την υποχρέωση.
Κι όμως, τόσο η ανάρτηση αυτή όσο και όσα έγιναν εκείνη τη μέρα αξίζει να προσεχτούν, για τους συμβολισμούς που εμπεριέχουν και τους συνειρμούς που γεννούν.
- Στην ανάρτηση του Υπουργείου Πολιτισμού γίνεται μνεία του πρωταγωνιστικού ρόλου του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS) στην καθιέρωση του εορτασμού, που όπως τονίζεται στην ανάρτηση “αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση του κοινού στο θέμα της προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στην ανάδειξη της σημασίας των μνημείων κάθε χώρας και της ένταξή τους στη σύγχρονη κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ζωή”. Η αναφορά φαντάζει ειρωνική, σχεδόν γκροτέσκα, αν αναλογιστεί κανείς πόσο επιδεικτικά αγνοεί το Υπουργείο Πολιτισμού τις επίσημες τοποθετήσεις του ICOMOS, τόσο για το ζήτημα της κατά χώραν διατήρησης του μοναδικής σημασίας αρχαιολογικού συνόλου που βρέθηκε στο σταθμό Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης όσο και για το ζήτημα των εκτεταμένων τσιμεντοστρώσεων στον Βράχο της Ακρόπολης.
Θυμίζουμε πως για το πρώτο θέμα η Γενική Συνέλευση του διεθνούς ICOMOS, μετά από πρόταση της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής και της ομάδας της Ευρώπης (Europe Group) του ICOMOS, υιοθέτησε, στις 8 Δεκεμβρίου 2020, με συντριπτική μάλιστα πλειοψηφία (621 υπέρ, 58 αποχές, 4 κατά), ψήφισμα που τάσσεται κατηγορηματικά υπέρ της κατά χώρα διατήρησης των αρχαιοτήτων και καλεί την ελληνική κυβέρνηση να μην προχωρήσει στην απόσπαση του μνημειακού αυτού συνόλου, που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ιστορίας της πόλης αλλά και τμήμα της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Το ψήφισμα – κόλαφος για την ελληνική κυβέρνηση, το οποίο βασίστηκε στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Προστασίας της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς (European Convention for the Protection of the Archaeological Heritage signed in Valetta 1992) και τη Χάρτα του ICOMOS για τη διαχείριση της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς (ICOMOS Charter on Archaeological Heritage Management), αγνοείται προκλητικά από το Υπουργείο Πολιτισμού που εμμένει μέχρι και σήμερα στην εγκληματική επιλογή του για απόσπαση των αρχαιοτήτων, ενώ η ίδια η υπουργός Λίνα Μενδώνη επιχείρησε, από το βήμα της Βουλής, να υποβαθμίσει τη σημασία του.
Για το δεύτερο θέμα, αυτό της Ακρόπολης, η Ελληνική Εθνική Επιτροπή του ICOMOS, ήδη από τις 19 Νοεμβρίου 2020, έχει καταγγείλει, με εκτενή και εμπεριστατωμένη δημόσια ανακοίνωσή του , πως “οι εκτεταμένες διαστρώσεις και μάλιστα με «μπετόν αρμέ» αναπόδραστα αλλοιώνουν τη μορφή του αρχαιολογικού χώρου, ενώ επιφέρουν βλάβη και στον ίδιο το βράχο, που είναι μνημείο αυτός καθαυτός”, εκφράζοντας “τη δυσφορία του τόσο για το αποτέλεσμα των υπό υλοποίηση έργων, όσο και για τον τρόπο με τον οποίο υλοποιούνται τόσο σοβαρές παρεμβάσεις, δίχως την ανάλογη διαβούλευση και τον επιστημονικό διάλογο”. Ούτε αυτή η παρέμβαση του ICOMOS συγκίνησε το Υπουργείο Πολιτισμού, που συνέχισε ακάθεκτο το “έργο” του στον Βράχο, αδιαφορώντας για τις εκκλήσεις και τις ολοένα και ογκούμενες διαμαρτυρίες, που αναμένεται και στην περίπτωση της Ακρόπολης να λάβουν διεθνείς διαστάσεις.
- Η ανάρτηση του Υπουργείο Πολιτισμού για τον εορτασμό συνοδεύεται και από πέντε φωτογραφίες εμβληματικών αρχαιολογικών χώρων: Ακρόπολη, Σούνιο, Δελφοί, Μεσσήνη, Ολυμπία. Φαίνεται, όμως, πως για το Υπουργείο Πολιτισμού τα όρια της ελληνικής επικράτειας τελειώνουν στη γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού, όπως καθορίστηκαν με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830 (αν και απουσιάζουν από το συνοδευτικό υλικό της υπουργικής ανάρτησης ακόμη και οι Κυκλάδες, λες και δεν υπήρχε μια φωτογραφία της Δήλου ή της Σαντορίνης). Αλλά και από αυτόν τον… συρρικνωμένο γεωγραφικό χώρο της “παλαιάς Ελλάδας”, φαίνεται πως άξια προβολής είναι μόνο ορισμένα μνημεία του κλασικού κόσμου, ούτε τα προϊστορικά ούτε τα μεσαιωνικά ούτε τα νεότερα. Στις επιλογές του Υπουργείου Πολιτισμού δεν υπάρχουν λ.χ. ούτε οι Μυκήνες ή η Τίρυνθα, ούτε ο Μυστράς, η Μονή Δαφνίου ή η Μονή του Όσιου Λουκά.
Για το Υπουργείο Πολιτισμού μοιάζει να μην υπάρχουν καθόλου, άλλωστε, η Μακεδονία, η Θράκη, η Ήπειρος, η Θεσσαλία, η Κρήτη, τα Δωδεκάνησα, τα Επτάνησα, τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου. Ή να μην έχουν αυτές οι περιοχές της χώρας άξια λόγου μνημεία ή/και μνημεία που κι αυτά έχουν ενταχθεί από την UNESCO στον κατάλογο μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς: τα Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης, οι αρχαίες Αιγές (Βεργίνα), το Άγιον Όρος, ο αρχαιολογικός χώρων των Φιλίππων, τα Μετέωρα, η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, η Νέα Μονή Χίου, το Ηραίο της Σάμου, η Παλαιά Πόλη της Κέρκυρας…
Προφανώς σε μια ανάρτηση στο facebook δε χωράνε όλα, θα πει κάποιος καλοπροαίρετος. Σωστά. Αλλά δεν θα… έπεφτε και η σελίδα αν αντί για 5 ανέβαιναν 15 φωτογραφίες που να καλύπτουν με μεγαλύτερο γεωγραφικό και χρονολογικό εύρος το θέμα.
- Ανήμερα του εορτασμού, ένα ατύχημα στην Ακρόπολη επιβεβαίωσε με τον πιο δυσάρεστο τρόπο πως τα ψέματα που έχουν ειπωθεί από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού σχετικά με τα έργα που έχουν γίνει στην Ακρόπολη δεν είναι μόνο ηθικά και πολιτικά μεμπτά, αλλά και επικίνδυνα για την ίδια την σωματική ακεραιότητα των επισκεπτών! Επισκέπτης της Ακρόπολης σε αναπηρικό αμαξίδιο κατέληξε με πέντε ράμματα στο κεφάλι και τρία στο άνω χείλος…
“Έτσι, ο αρχαιολογικός χώρος καθίσταται απολύτως προσβάσιμος για τα ΑμεΑ, αλλά και για όλους τους πολίτες με κινητικά ή άλλα προβλήματα”, διατράνωνε το Δελτίο Τύπου του Υπουργείο στις 3/12/2020, όταν με κάθε επισημότητα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εγκαινίαζε τον νέο ανελκυστήρα πλαγιάς και τις νέες τσιμεντοστρώσεις. “Είναι γεγονός, ότι πλέον η Ακρόπολη, το σύμβολο του Δυτικού Πολιτισμού και της δημοκρατίας, είναι απολύτως προσβάσιμη. (…) Ο ανελκυστήρας της Ακρόπολης, οι διαδρομές και γενικότερα η απόλυτη προσβασιμότητά της είναι ένα μέρος από το Εθνικό Σχέδιο για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία”, δήλωνε περιχαρής την ίδια μέρα η Λίνα Μενδώνη.
Σήμερα ξέρουμε πως ο δήθεν “απολύτως προσβάσιμος για τα ΑμεΑ” αρχαιολογικός χώρος και η τάχα “απόλυτη προσβασιμότητα της” Ακρόπολης, που μάλιστα ήταν, υποτίθεται και “μέρος από το Εθνικό Σχέδιο για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία”, ήταν φανφάρες κενές περιεχομένου. Κούφια πολιτικάντικα λόγια για τα εγκαίνια, τις κάμερες και τους εύπιστους.
Σήμερα, ακόμη και οι εμπνευστές του σχεδίου των νέων τιμεντοστρώσεων έχουν δημόσια παραδεχτεί πως οι διαστρώσεις ΔΕΝ έγιναν για την βελτίωση των πρόσβασης των ΑμεΑ, διαψεύδοντας τις αρχικές δηλώσεις της Υπουργού. Σήμερα όλοι/ες γνωρίζουν πως οι επεμβάσεις στην Ακρόπολη δεν τηρούν καν τις επίσημες προδιαγραφές της προσβασιμότητας και πως η επίκληση από την επίσημη πολιτεία των ΑμεΑ και της εξυπηρέτησης των αναγκών τους ήταν προσχηματική, ντροπιαστικό γεγονός από μόνο του.
+1. Την ημέρα του εορτασμού η υπουργός πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, που δεν το συνηθίζει να αφήνει τέτοιες ευκαιρίες επικοινωνιακά ανεκμετάλλευτες, δεν επισκέφθηκε κάποιο μνημείο ούτε έκανε κάποια δήλωση σχετικά με την Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών. Αν’ αυτού επέλεξε να επισκεφθεί τις νέες, αρχαιολογικές αποθήκες της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Κόρινθο… Στον αντίποδα, χιλιάδες πολίτες ανά την επικράτεια κατέκλυσαν τους αρχαιολογικούς χώρους, που μέχρι τα τέλη Μαρτίου παρέμεναν, κακώς, επί μήνες κλειστοί, με την αιτιολογία των μέτρων περιορισμού της εξάπλωσης του κορονοϊού.
Εκατοντάδες ήταν και αυτοί που ανταποκρίθηκαν σε διαδικτυακά καλέσματα, όπως αυτό, και μπήκαν στην ανάρτηση του Υπουργείου Πολιτισμού στο facebook για να αφήσουν συμβολικά τα δικά τους μηνύματα: “Κάτω τα χέρια από τα αρχαία της Βενιζέλου!” και “Να φύγουν τα τσιμέντα από την Ακρόπολη – να μην τοποθετηθεί καμία πινακίδα πάνω στον Βράχο της Ακρόπολης!”.
Η ενεργοποίηση των πολιτών, δίπλα σε αυτή των επιστημόνων, των συλλόγων και των οργανισμών, στην Ελλάδα και τον κόσμο, είναι μια παρακαταθήκη ελπίδας για μια διαφορετική αντιμετώπιση των μνημείων. Οψόμεθα.
*Ο Στάθης Γκότσης είναι Ιστορικός – Γενικός Γραμματέας του Ενιαίου Συλλόγου Υπαλλήλων ΥΠΠΟ Αττικής, Στερεάς και Νήσων.
