5 απλές απαντήσεις σε όσους λένε «έλα μωρέ, ας πουληθεί το Καρατάσιου»

Από το 2005 μέχρι σήμερα, που έχουμε πια ήδη περάσει το πρώτο μισό του 2019, μετράμε δεκατέσσερα χρόνια. Μέσα σε αυτά τα δεκατέσσερα χρόνια, πολίτες της τοπικής κοινωνίας των δήμων Πολίχνης, Ευκαρπίας και Σταυρούπολης, του μετέπειτα συνενωμένου δήμου Παύλου Μελά, έχουν πατήσει το γρασίδι του πρώην στρατοπέδου Καρατάσιου και έχουν αφήσει το χνάρι τους. Κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Το παρόν κείμενο δεν έχει σκοπό να παραθέσει για ακόμη μία φορά το ιστορικό διεκδίκησης της έκτασης ως ελεύθερο χώρο πρασίνου και όλες τις εξελίξεις στο ιδιοκτησιακό καθεστώς του. Υπάρχουν όλα ελεύθερα στο διαδίκτυο για όσους έχουν πραγματικά την περιέργεια να διαβάσουν και να μάθουν, χωρίς παρωπίδες και προκαταλήψεις.

Η Parallaxi έχει καλύψει το ανοιχτό ζήτημα διαχρονικά και μπορείτε να βρείτε ΕΔΩ αρκετά από τα θέματα που έχουμε κάνει στο παρελθόν. Μάλιστα, στη συνέχεια παραθέτουμε σε αυτό το κείμενο το χρονικό της διεκδίκησης από τους πολίτες και το ιδιοκτησιακό καθεστώς του Καρατάσιου από το 1915 μέχρι σήμερα.

Το συγκεκριμένο κείμενο επιχειρεί να δώσει σαφείς απαντήσεις σε όλους εκείνους που προσεγγίζουν την υπόθεση Καρατάσιου επιφανειακά, δίχως να κάνουν τον κόπο να σκεφτούν πιο δημιουργικά και να συνθέσουν στο μυαλό τους τα δεδομένα από όλες τις πλευρές ώστε να βγάλουν στο τέλος τα δικά τους συμπεράσματα.

Για την ακρίβεια, απευθύνεται στους κατά συρροήν σχολιαστές των social media, που κάνουν επιδρομή σε τοπικά Facebook Groups και κατακεραυνώνουν χωρίς δεύτερη σκέψη πρόσωπα, καταστάσεις και προσπάθειες χρόνων. Εκμηδενίζουν μεμιάς όλες τις δράσεις που αφορούν τη διεκδίκηση του πρώην στρατοπέδου Καρατάσιου και με το πρόσχημα της έλευσης μιας απροσδιόριστης «ανάπτυξης» εκσφενδονίζουν κούφια comments χωρίς να έχουν πάρει μέρος ποτέ σε κανένα συλλογικό κάλεσμα, χωρίς -πολλές φορές- να έχουν πατήσει το πόδι τους στο χώρο.

Από το «γιατί δεν θέλετε εμπορικό κέντρο μέσα στο Καρατάσιου;» μέχρι το «πώς καταπατάτε μέρος που δεν σας ανήκει;» έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς ουκ ολίγες ερωτήσεις που αφήνουν υπονοούμενα χωρίς βάση να πλανώνται στον αέρα.

Ορίστε, λοιπόν, μερικές απαντήσεις στα πιο συχνά – και ανούσια – ερωτήματα για το τι ισχύει με το Καρατάσιου:

Ερώτηση #1: Γιατί δεν αφήνετε να χτιστεί τίποτα μέσα στο Καρατάσιου; 

Απάντηση: 

Δεν τίθεται θέμα να «αφήσει» ή να «επιτρέψει» κανείς το οτιδήποτε. Σύμφωνα με το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ), που διαμορφώθηκε στην πορεία της τελευταίας δεκαετίας και εγκρίθηκε από τον δήμο Παύλου Μελά, για την έκταση του πρώην στρατοπέδου Καρατάσιου προβλέπεται 75% πράσινο και 25% χώρος για δημόσιες και κοινωφελείς χρήσεις. Αυτό αποτελεί ένα δεδομένο που δεν αλλάζει, δεσμεύεται από το ΓΠΣ.

Επομένως, π.χ. ένα εμπορικό κέντρο δεν είναι δυνατόν να χτιστεί, όχι μόνο γιατί αντιτίθεται στις διεκδικήσεις πολλών ετών των ανθρώπων που ονειρεύονται το Καρατάσιου ως πάρκο πρασίνου, αλλά και επειδή ένα mall ΔΕΝ εντάσσεται στο πλαίσιο δημόσιων και κοινωφελών χρήσεων. 

Οι προτάσεις του Δήμου, που προέκυψαν από πολύμηνη διαβούλευση, πέρασαν ομόφωνα από το δημοτικό συμβούλιο και κοινοποιήθηκαν σε όλους τους αρμόδιους τον Μάρτιο του 2019, προβλέπουν:

– πυρήνα ανάπτυξης της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, πολιτισμού και εθελοντισμού σε έκταση της βορειοδυτικής πλευράς. Στη θέση αυτή αναπτύσσεται ήδη η δραστηριότητα των Περιαστικών Καλλιεργητών και κρίνεται σκόπιμη η διεύρυνση – πλαισίωση της δράσης αυτής με άλλες που συμβάλουν στην οικολογία και την κυκλική οικονομία.

– χωροθέτηση και επέκταση του πυρήνα μαζικού αθλητισμού στην θέση που υφίστανται και σήμερα γήπεδα άθλησης και μαζικού αθλητισμού.

– σε θέσεις γειτνιάζουσες των δύο αυτών πυρήνων προτείνεται η χωροθέτηση των χώρων στάθμευσης προκειμένου να μην διαχέονται οχήματα στον χώρο πρασίνου καθώς και να είναι εύκολη η προσέλευση των πολιτών στις δραστηριότητες που θα γίνονται εντός του πρώην στρατοπέδου.

– ιδέες ανάπτυξης επιδεικτικών έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας καθώς και περιβαλλοντικής αναβάθμισης – ανάδειξης της παραρεμάτιας ζώνης του Ξηροποτάμου διαμέσου της οποίας το στρατόπεδο Καρατάσιου μπορεί να διασυνδεθεί και με άλλους χώρους πρασίνου του Δήμου, όπως οι Βυζαντινοί Νερόμυλοι.

– εγκατάσταση πάρκου κυκλοφοριακής αγωγής εντός του πρώην στρατοπέδου και σε οριοθετημένο χώρο για αυτόνομη λειτουργία για δραστηριότητες εκπαιδευτικές και ελευθέρου χρόνου.

– πάρκο οικόσιτων ζώων της ελληνικής υπαίθρου.

– στέγαση του Γραφείου Πολιτικής Προστασίας του Δήμου Παύλου Μελά και των συνεργαζόμενων εθελοντικών ομάδων Πολιτικής Προστασίας σε υφιστάμενα κτίρια εντός του χαρακτηρισμένου χώρου καταυλισμού σε περίοδο εκτάκτων αναγκών.

– εγκατάσταση και λειτουργία αναψυκτηρίων για την εξυπηρέτηση των χρηστών του πάρκου.

– δημιουργία παιδικών χαρών για διαφορετικές ηλικίες και ειδικά παιχνίδια για παιδιά με ειδικές ανάγκες.

– πάρκο σκύλων

– πάρκο δεξιοτήτων όπου θα αναπτύσσονται διάφορες ικανότητες (adventure parks)

– μικρό αμφιθέατρο προσαρμοσμένο στο φυσικό ανάγλυφο για φιλοξενία εκδηλώσεων

– αστικός εξοπλισμός με τραπέζια και πάγκους για αναψυχή πλησίον των διαδρομών

– διαδρομές νερού που θα διέρχονται με φυσική ροή από το γειτονικό ρέμα Ξηροποτάμου

Ερώτηση #2: Ναι, αλλά γιατί εμποδίζετε να δημιουργηθούν έτσι θέσεις εργασίας; Τόσος κόσμος χρειάζεται δουλειά!

Απάντηση:

Οι επιχειρήσεις της γύρω περιοχής θα δουν άνθιση και θα έχουν πελατεία εάν ο χώρος αποκτήσει επισκεψιμότητα από κατοίκους κάθε μεριάς της Θεσσαλονίκης. Εάν παραμείνει πνεύμονας πρασίνου μέσα στην πόλη και προσελκύει με αυτόν τον τρόπο επισκέπτες που θέλουν να ξεφύγουν από το γκρίζο και τον θόρυβο της Θεσσαλονίκης, μόλις λίγα λεπτά μακριά από το κέντρο.

Σε όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, τα πάρκα αποτελούν σημεία αναφοράς όχι μόνο για τους ντόπιους αλλά και για τους τουρίστες. Γιατί να μην έχει και η Θεσσαλονίκη έναν τέτοιο παράδεισο;

Ερώτηση #3: Ναι, αλλά πώς θα συντηρεί ο Δήμος μια τόσο μεγάλη έκταση; Αν δεν μπει ιδιώτης, δουλειά δε γίνεται!

Απάντηση:

Ο πυρήνας των ανθρώπων που αγαπά το Καρατάσιου και περνά καθημερινά ώρες εντός του, οι Περιαστικοί Καλλιεργητές, ο Πολιτιστικός Σύλλογος και τόσοι άλλοι Σύλλογοι και ομάδες που νιώθουν δικό τους τον χώρο φροντίζουν εδώ και χρόνια να κρατούν σε καλή κατάσταση το πρώην στρατόπεδο. Χειρότερη και επιζήμια είναι η απαξίωση του χώρου από εκείνους που ξέρουν μόνο να κρίνουν χωρίς να συμμετέχουν στα κοινά.

Με το ασαφές ιδιοκτησιακό καθεστώς που διέπει το Καρατάσιου, ο Δήμος δεν έχει επίσημα τη δικαιοδοσία να προβεί σε καμιά κίνηση μέσα στην έκτασή του αλλά ο εθελοντισμός που έχει ανθίσει στην περιοχή κρατά και θα κρατά τον πυρήνα του πάρκου ζωντανό.

Ερώτηση #4: Ναι, αλλά με ποιο δικαίωμα καταπατάτε τον χώρο; Αφού δεν ανήκει σε εσάς!

Απάντηση:

Το ιδιοκτησιακό καθεστώς του Καρατάσιου αποτελεί «αγκάθι». Το διεκδικούν το υπουργείο Εθνικής Άμυνας και το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, με τις δύο πλευρές να προβαίνουν σε αγωγές και ενστάσεις διαρκώς.

Στην παρούσα φάση, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας έχει καταθέσει αγωγή επειδή, παρότι είναι ανταλλάξιμο κτήμα του ελληνικού Δημοσίου, γράφτηκε στο κτηματολόγιο ως περιουσιακό στοιχείο του υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Επομένως, Δήμος και δημότες αναμένουν να εκδικαστεί η υπόθεση για να προκύψει μια απόφαση,

Από το 2005 που παραχωρήθηκαν κατά χρήση από τη Διεύθυνση Υποδομών του ΓΕΣ στον τότε δήμο Πολίχνης 120 στρέμματα και υλοποιήθηκαν έργα (παιδική χαρά, ανακαίνιση εντευκτηρίου για χρήση ως κυλικείο, υπαίθριες υποδομές αθλητισμού, δημοτικός φωτισμός) με μια επένδυση του 1 εκατ. ευρώ από κονδύλια των εθνικών χρηματοδοτήσεων ΘΗΣΕΑΣ, της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού και ιδίους πόρους, οι πολίτες άρχισαν να συνδέουν ακόμη παραπάνω την καθημερινότητά τους με τον χώρο.

Το 2012 έγινε ανάκληση αυτής της παραχώρησης, αλλά οι υποδομές είχαν γίνει: δεν μπορείς να ξε-κάνεις τα έργα που έγιναν με χρήματα του ελληνικού λαού.

Επιπλέον, τον Μάρτιο του 2018 εκδικάστηκε η καταγγελία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας και οι κατηγορίες του ΤΕΘΑ εναντίον του Δήμου και των κατοίκων για καταπάτηση, παράνομη κατάληψη και χρήση δημόσιου κτήματος δηλαδή των τμημάτων του πρώην στρατοπέδου. Η δικαστική απόφαση ήταν αθωωτική: δεν τίθεται θέμα καταπάτησης εφόσον υφίσταται ασάφεια στο ιδιοκτησιακό καθεστώς και οι κοινωφελείς δραστηριότητες του δήμου λαμβάνουν χώρα σε εγκαταστάσεις που κατασκευάστηκαν και συντηρούνται μέσα από δημόσιες επενδύσεις.

Ερώτηση #5: Και τι να το κάνουμε το πράσινο; 

Απάντηση:

Η Θεσσαλονίκη έχει ένα από τα μικρότερα ποσοστά πρασίνου ανά κάτοικο σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις: μόλις 2,7 τ.μ. ανά κάτοικο την ώρα που στη Βιέννη μιλάμε για 20 τ.μ. ανά κάτοικο, στο Βερολίνο 13 τ.μ. ανά κάτοικο, στη Ρώμη 9 τ.μ. ανά κάτοικο, στο Άμστερνταμ 27 τ.μ. ανά κάτοικο.

Σύμφωνα με μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, στην οποία µετρήθηκε µόνο το πράσινο που βρίσκεται µέσα στην πόλη, η αναλογία είναι πολύ µικρότερη: 1,6 τ.μ. ανά κάτοικο. Συνοπτικά, η Θεσσαλονίκη κατά 77% από κτίρια, κατά 19% από ασφαλτοστρωµένους δρόµους και µόλις ένα 4% αποτελείται από πράσινο και ελεύθερους χώρους.

Με το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής να αιωρείται σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια, η απάντηση έρχεται με ερώτηση: θέλει και ρώτημα τι θέλουμε το πράσινο;

Το ιδιοκτησιακό καθεστώς του Καρατάσιου από το 1915 μέχρι σήμερα

*σύμφωνα με το κείμενο – πρόταση αξιοποίησης του δήμου Παύλου Μελά

Οι παλιότερες ενδείξεις στρατιωτικών εγκαταστάσεων στη θέση που βρίσκεται το πρώην στρατόπεδο αφορούν μια μικρή έκταση της δυτικής πλευράς και εντοπίζονται στα χρόνια της παρουσίας της συμμαχικής στρατιάς Entente Cordiale την περίοδο 1915 – 1917.

Την περίοδο αυτή και όπως γνωρίζουμε από διάφορες πηγές οι σύμμαχοι είχαν κατασκευάσει εκτεταμένες εγκαταστάσεις μετατρέποντας όλη τη διαθέσιμη περιφερειακή γη σε ένα απέραντο στρατόπεδο που τα βορειοδυτικά του όρια πρέπει να βρίσκονταν σε αυτή περίπου τη θέση.

Ο ελληνικός στρατός φαίνεται ότι κατέλαβε τις εγκαταστάσεις που έμειναν διαθέσιμες μετά την αποχώρηση των συμμάχων. Οι χάρτες της πόλης του 1927 και του 1929 επίσης υποδεικνύουν τις ίδιες εγκαταστάσεις. Στον δεύτερο μάλιστα (του 1929) σημειώνεται και η ένδειξη «Κέντρο Ιππωνειών». Γίνεται, λοιπόν, η υπόθεση ότι ο ελληνικός στρατός κατέλαβε την έκταση διαδεχόμενος τα συμμαχικά στρατεύματα. Η έκταση καταλήφθηκε επίσης διοικητικά με το από 20-7-1927 πρωτόκολλο κατάληψης (και αριθμό ανταλλαξίμου ακινήτου ΑΚ 11978) από το κεντρικό γραφείο ανταλλαγής ως ανήκων σε τρεις ανταλλαγέντες μουσουλμάνους. Στο έγγραφο του πρωτοκόλλου κατάληψης το Γ’ Σώμα Στρατού εμφανίζεται ως μισθωτής της έκτασης.

Σχεδόν το σύνολο της υφιστάμενης σημερινής έκτασης του στρατοπέδου, 689 περίπου στρεμμάτων, περιλαμβάνεται στη γεωργική διανομή του αγροκτήματος Πολίχνης του 1931, φέρει τον χαρακτηρισμό «στρατόπεδο» και καταλογογραφείται στον πίνακα διανομής ως «δημόσιον».

Μετά το 1933 και σε διάφορες χρονικές φάσεις, άλλες εκτάσεις προσκυρώθηκαν και άλλες αποσπάστηκαν από την αρχική έκταση του στρατοπέδου. Αναλυτικότερα, το 1968 προσκυρώθηκαν δύο τμήματα γης δυτικά της σημερινής περιφερειακής οδού, η πρώτη 350 στρ. στα βορειανατολικά (που απαλλοτριώθηκε με την ΥΑ 11061/1968) και η δεύτερη 236 στρ. στα νοτιοδυτικά (που απαλλοτριώθηκε με βάση την ΚΥΑ 7246/1968).

Προσπάθειες για την απαλλοτρίωση μέρους των παραπάνω εκτάσεων είχαν γίνει από τις στρατιωτικές υπηρεσίες ήδη από 1956 καθώς οι εκτάσεις είχαν καταληφθεί από τον στρατό και χρησιμοποιούνταν ως πεδία ασκήσεων βολής πριν από τα μέσα της δεκαετίας του ’50. Μετά τα παραπάνω και σύμφωνα με κτηματογράφηση που συντελέστηκε από τον στρατό το 1986 η έκταση του στρατοπέδου ανερχόταν σε 1.259.725 τ.μ..

Αντίστοιχα, τα τμήματα γης που αποσπάστηκαν από το στρατόπεδο ήταν:

– Περί το 1955 και στη δυτική πλευρά αποσπάστηκαν περίπου 2,2 στρέμματα γης για την διάνοιξη της τοπικής οδού Αγνώστου Στρατιώτου που συνδέει την Ευκαρπία διαμέσου της περιοχής Ανθοκήπων με την οδό Λαγκαδά.

– Το 1985 παραχωρήθηκε τμήμα 35 περίπου στρεμμάτων για την διάνοιξη της περιφερειακής οδού Θεσσαλονίκης (ΥΑ Ε132/ε1381/φ30/1985). Η υλοποίηση της περιφερειακής οδού απέκοψε ουσιαστικά τα δύο τμήματα του στρατοπέδου που είχαν απαλλοτριωθεί το 1963 από το παλιότερο τμήμα του στρατοπέδου.

– Το 1990 παραχωρήθηκε έκταση 158 στρεμμάτων στα δυτικά της περιφερειακής οδού στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, μετά από πράξη του υπουργικού συμβουλίου (35/13-3-1990) και αντίστοιχη απόφαση του ΤΕΘΑ ΑΔΑ: 6ΦΜΖΩΞΘ-4ΔΕ (Φ.914.2/15/16/5509/Σ.508/14-3-1991/ΤΕΘΑ/1ο). Στην έκταση αυτή κατασκευάστηκε μεταγενέστερα το νοσοκομείο Παπαγεωργίου.

– Το 2008 και στο υπόλοιπο τμήμα δυτικά της περιφερειακής οδού έκτασης περίπου 440 στρεμμάτων, κατασκευάστηκε το 424 γενικό στρατιωτικό νοσοκομείο οπότε και η έκταση θεωρείται ως ξεχωριστή στρατοπεδική περιοχή εποπτευόμενη από το 424 ΓΣΝΕ.

Μετά από τις παραπάνω αποσπάσεις το εναπομείναν τμήμα του στρατοπέδου που ταυτίζεται περίπου σαν θέση και έκταση με το τμήμα που σημειώνεται στην αγροτική διανομή του 1933 φτάνει τα 639 στρέμματα. Σημειώνεται ότι το εμβαδόν του στρατοπέδου κυμαίνεται μεταξύ των κτηματογραφήσεων λόγω των διαφοροποιήσεων στην κοίτη του ρέματος που οριοθετεί από τα νότια το στρατόπεδο (ρέμα Ξηροποτάμου).

Οι αμφισβητήσεις επί του ιδιοκτησιακού καθεστώτος είναι πολυετείς και ξεκινούν ήδη από τη δεκαετία του 1950. Πιο συγκεκριμένα η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου είχε απευθύνει ανάμεσα στο 1957 και το 1963 μια σειρά από έγγραφα (προς το Κτηματικό γραφείο Θεσσαλονίκης, προς το Γ’ Σ.Σ., προς τα Υπουργεία Οικονομικών και Άμυνας καθώς και προς το λογιστήριο του κράτους) στα οποία επισήμαινε ότι το ακίνητο ανήκει στο ελληνικό δημόσιο ως ανταλλάξιμο, ζητώντας παράλληλα την έκδοση σχετικής απόφασης από το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο του Υπουργείου Οικονομικών προκειμένου να επιλυθεί η διαφορά μεταξύ ΤΕΘΑ και ΔΑΠ (6585/31-7-1963/ΔΑΠ).

Το 1995 εκδόθηκε η υπ.αριθμ. 22/25/29-6-1995 γνωμοδότηση του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Δημοσίων Κτημάτων & Ανταλλάξιμης Περιουσίας με την οποία απορρίπτονταν σχετικό αίτημα του Ταμείου Εθνικής Άμυνας που διεκδικούσε την κυριότητα του ακινήτου. Η γνωμοδότηση αυτή έγινε αποδεκτή από τον Υπουργό Οικονομικών με την υπ.αριθμ. 1082597/5084/0010Γ/25-9-1995 απόφασή του.

Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας με σχετική αίτησή του τον Οκτώβριο του 2003 επανήλθε με νέο αίτημά του για επανεξέταση των προϋποθέσεων με τις οποίες χαρακτηρίσθηκε ως ανταλλάξιμο κτήμα η έκταση του στρατοπέδου. Επί αυτής της αίτησης γνωμοδότησε εκ νέου το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο Δημοσίων Κτημάτων και Ανταλλάξιμης περιουσίας απορρίπτοντας εκ νέου το αίτημα αυτό (υπ.αριθμ. 1073376/6/6708/0010Γ/23-9-2004 απόφαση Υπουργού Οικονομίας & Οικονομικών).

Στις 22-4-2004 το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας υπέβαλλε αίτημα αναθεώρησης κατά της προαναφερόμενης απόφασης του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών η οποία επίσης απορρίφθηκε με νέα γνωμοδότηση και νέα σχετική απόφαση Υπουργού.

Κατά τις διαδικασίες του Εθνικού Κτηματολογίου η έκταση καταγράφηκε ως ανταλλάξιμο ακίνητο ιδιοκτησίας του Υπουργείου Οικονομίας. Επί αυτής της εγγραφής υποβλήθηκε ένσταση από το Ταμείο Εθνικής Άμυνας και κατά την εκδίκαση της υπόθεσης (στις 12-3- 2014) τα μέλη της επιτροπής εκδίκασης αποφάνθηκαν ότι από τα έγγραφα που κατέθεσε το ΤΕΘΑ προέκυψε ότι η έκταση χρησιμοποιούνταν ως στρατόπεδο και πριν ακόμη η έκταση αυτή περιέλθει στο ελληνικό κράτος. Την παραπάνω απόφαση που αποδίδει την ιδιοκτησία του πρώην στρατοπέδου στο ΤΕΘΑ την αμφισβητεί με νομικές ενέργειες το Υπουργείο Οικονομικών – μέσω των αρμόδιων υπηρεσιών – υποβάλλοντας σχετική αγωγή.

Το χρονικό της διεκδίκησης & δράσεις για την επανάχρηση του χώρου

*σύμφωνα με το κείμενο – πρόταση αξιοποίησης του δήμου Παύλου Μελά

Το πρώην στρατόπεδο Καρατάσιου εγκαταλείφθηκε από τα στρατεύματα το 2003. Τον Οκτώβριο του 2005 μετά από σχετικά αιτήματα, η Διεύθυνση Υποδομών του ΓΕΣ αποφάσισε την κατά χρήση παραχώρηση 120 στρεμμάτων στον δήμο Πολίχνης.

Οι διεκδικήσεις του δήμου αναφέρονταν στην ανάγκη υλοποίησης ενός προγράμματος στέγασης κοινωφελών αναγκών στα υφιστάμενα κτήρια του στρατοπέδου που περιλάμβανε τη στέγαση ΚΕΠ, Πειραματικού σχολείου, πυροσβεστικού σταθμού, πολιτιστικών και εικαστικών εργαστηρίων και την εγκατάσταση αθλητικού κέντρου στον υπαίθριο χώρο. Η παραχώρηση αυτή ήταν εφικτή μόνο κατόπιν αντίστοιχης απόφασης της Διοικητικής Επιτροπής του ΤΕΘΑ και δεν ολοκληρώθηκε ποτέ λόγω των διαφορών επί του ιδιοκτησιακού.

Ωστόσο, ο Δήμος Πολίχνης υλοποίησε έργα διαμορφώνοντας παιδική χαρά, ανακαινίζοντας και εξοπλίζοντας υφιστάμενο κτήριο στην προς παραχώρηση έκταση που προοριζόταν για κυλικείο και κατασκευάζοντας υπαίθριες υποδομές αθλητισμού και δημοτικό φωτισμό σε όλη την παραχωρούμενη έκταση. Το πρόγραμμα του δήμου αφορούσε συνολικά μια επένδυση της τάξης των 1.000.000 ευρώ περίπου διατιθέμενα από κονδύλια των εθνικών χρηματοδοτήσεων ΘΗΣΕΑΣ, της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού και ιδίους πόρους.

Ωστόσο και μέσα από την δραστηριότητα που ανέπτυξαν μια σειρά από ομάδες και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών τα τελευταία 10 χρόνια η χρήση του πραγματικού χώρου όσο και το αίτημα για απόδοση και αξιοποίηση της έκτασης προς όφελος της τοπικής κοινωνίας εντατικοποιήθηκαν.

Αναλυτικότερα και από το 2008, η Κίνηση Πολιτών για το στρατόπεδο Καρατάσιου ανέλαβε μια σειρά ενεργειών για την διεκδίκηση του χώρου. Οι δράσεις της κίνησης αφορούσαν αρχικά την προσπάθεια κινητοποίησης του Δημοτικού Συμβουλίου του δήμου Πολίχνης για την ανάληψη δράσης όπως σύσταση διαπαραταξιακής επιτροπής, συλλογή υπογραφών, αποστολή επιστολών κλπ. Η κίνηση συνδιοργάνωσε με τον δήμο παρουσιάσεις (14/4/2008), ημερίδες (14-11-2008, 8-2-2010, 6- 9-2010), δενδροφυτεύσεις (7-12-2008) πεζοπορίες (10-5-2009) και άλλες πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες εντός του στρατοπέδου για την ευαισθητοποίηση των κατοίκων και με τη συνδρομή συλλόγων και σχολείων της περιοχής (28-9-2009, 3-5/9- 2010).

Η Κίνηση Πολιτών μετά από τη συνένωσή της με μια παράλληλη πρωτοβουλία, την «Εθελοντική ομάδα Καρατάσιου», εξελίχθηκε το 2009 στον – με θεσμική πια μορφή – «Πολιτιστικό Σύλλογο Καρατάσιου» που αριθμεί 200 περίπου μέλη κυρίως κάτοικους της περιοχής της Πολίχνης και της Ευκαρπίας. Σκοπός του συλλόγου είναι η διεκδίκηση του χώρου του στρατοπέδου ως χώρου πρασίνου, αναψυχής και πολιτισμού μέσα από ενέργειες περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, εκπαιδευτικές, ενημερωτικές, πολιτιστικές και εθελοντικές δράσεις.

Ετήσια ο σύλλογος οργανώνει τις εκδηλώσεις με τίτλο «Ζωντανεύοντας το Καρατάσιου» και από το 2010 με την ενεργή συμμετοχή του συλλόγου «Ένωση Ποντίων Πολίχνης» και την στήριξη του Δήμου Παύλου Μελά.

Κατά τη διεξαγωγή των εκδηλώσεων στις 27 Αυγούστου του 2012, τανκ της 308 βάσης της 3ης Ταξιαρχίας Υποστήριξης του Γ’ Σ.Σ. που εδρεύει στο στρατόπεδο Παπακυριαζή του Ευόσμου και άλλα στρατιωτικά οχήματα κινήθηκαν επικίνδυνα για τους πολίτες στους δρόμους του πρώην στρατοπέδου. Η επίσημη εκδοχή του στρατού ήταν ότι το τανκ δοκιμαζόταν τεχνικά ως προς την καλή του λειτουργία. Τον Μάρτιο του 2013 ο στρατός τοποθέτησε κλειδαριά και προειδοποιητικά σημειώματα στην είσοδο του στρατοπέδου. Η εμφάνιση των στρατιωτικών οχημάτων πυροδότησε έντονες αντιδράσεις και δημοσιεύματα και κορύφωσε την αντιπαράθεση, όταν ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καρατάσιου κατέθεσε μήνυση κατά του στρατού.

Μέσα από την δράση του Πολιτιστικού Συλλόγου Καρατάσιου ξεπήδησε στις αρχές του 2011 και η δεύτερη ομάδα που δραστηριοποιείται στον χώρο του πρώην στρατοπέδου, αυτή των Περιαστικών Καλλιεργητών με διακριτικό «Περ.Κα.». Η ομάδα – αρκετά μέλη της οποίας συμμετέχουν και στον Πολιτιστικό σύλλογο – άρχισε να καλλιεργεί ένα τμήμα 2 περίπου στρεμμάτων στην δυτική πλευρά του στρατοπέδου. Οι καλλιέργειες δεν έχουν εμπορικό χαρακτήρα και σκοπεύουν στην εξυπηρέτηση των αναγκών της ομάδας. Κατά τη διάρκεια του χρόνου αυξήθηκαν τα μέλη και οι χώροι προς καλλιέργεια ολοκληρώνοντας συνολικά επτά υποομάδες καλλιεργητών σε περίπου 15 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης και 150 οικογένειες καλλιεργητών (καλλιεργητικές μερίδες 40 τ.μ.).

Η βάση συγκρότησης της ομάδας Περ.Κα. στηρίζεται αφενός στα περιβαλλοντικά ζητήματα και την ευαισθητοποίηση για την οικολογία και αφετέρου στην αυτοδιαχείριση, και στην αξία χρήσης των αγαθών έναντι της αξίας ανταλλαγής. Ενδεικτικά, στη διακήρυξη του συλλόγου και σε σχέση με την κατάληψη των τμημάτων γης στο στρατόπεδο σημειώνεται ότι «Όχι μόνο δεν επιδιώκουμε την κατοχή του χώρου, αλλά, με την φροντίδα των ελεύθερων και δομημένων περιοχών του, λειτουργούμε ως προσωρινή γέφυρα μεταξύ της τωρινής επίσημης εγκατάλειψης μέχρι την εκπόνηση-υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την ανάδειξη της περιοχής σε ελεύθερο χώρο πρασίνου για τους πολίτες του Δήμου Παύλου Μελά αλλά και ολόκληρης της Θεσσαλονίκης, τους οποίους και καλούμε να δημιουργήσουν εδώ την επόμενη ομάδα καλλιέργειας ή άλλης δράσης για την στήριξη του κοινού μας στόχου».

Στα τρία δημοτικά γήπεδα ποδοσφαίρου που κατασκευάστηκαν με την συνδρομή της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού αθλούνται περισσότεροι από 500 αθλητές και ειδικά μικρά παιδιά εδώ και επτά χρόνια.

Στο πλαίσιο εντατικοποίησης της εδαφικής διεκδίκησης του χώρου ο Πολιτιστικός σύλλογος εκτέλεσε εργασίες με την εθελοντική συμμετοχή των μελών (καθαρισμός, πρόχειρα κουφώματα, τοποθέτηση πρόχειρου εξοπλισμού κουζίνας και καθιστικού) σε κτήριο της δυτικής πλευράς που χρησιμοποιούνταν ως κυλικείο του στρατού και προκειμένου αυτό να αποτελέσει τον κοινωνικό πυρήνα του συλλόγου για τις συνελεύσεις και τα εκπαιδευτικά εργαστήρια. Επιπλέον, οργανώθηκε σε εθελοντική βάση ομάδα φύλαξης του στρατοπέδου.

Ακόμη, και όσον αφορά τις δράσεις ευαισθητοποίησης το καλοκαίρι του 2013 με πρωτοβουλία του συλλόγου προκλήθηκαν τουλάχιστον 10 επερωτήσεις στη βουλή για το μέλλον των στρατοπέδων, ενώ στις αρχές του 2013 δημιουργήθηκε η «Πρωτοβουλία συλλόγων και φορέων για τα πρώην στρατόπεδα» (με κινητοποίηση του συλλόγου) η οποία και κατέθεσε ένα ψήφισμα θέσεων σε όλα τα δημοτικά συμβούλια των δήμων της πόλης προκειμένου αυτό το κείμενο να υπερψηφιστεί και να αποσταλεί στον τότε Πρωθυπουργό και τα αρμόδια υπουργεία όπως και έγινε.

Το 2014, σε συνεργασία με 55 τοπικούς συλλόγους και φορείς και τη συνδρομή της αρχιτέκτονα Β. Μεταλληνού, ο σύλλογος εκπόνησε ένα κείμενο προτάσεων για τις αρχές αξιοποίησης του χώρου το οποίο και κατέθεσε στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου.

Σύμφωνα με την πρόταση αυτή, το πρώην στρατόπεδο μπορεί να συμπεριλάβει χώρους πολιτιστικών συλλόγων & οικολογικών οργανώσεων, καταφύγιο αδέσποτων ζώων, χώρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σχολείων & πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής, εκπαιδευτικές & ψυχαγωγικές εκδρομές μαθητών, αστική φάρμα με οικόσιτα ζώα της ελληνικής υπαίθρου, περιαστικές καλλιέργειες, καλλιτεχνικά εργαστήρια, αθλητισμό, πάρκο επιδεξιοτήτων, χώρους πολιτιστικών & κοινωνικών εκδηλώσεων, αξιοποίηση του υφιστάμενου περιμετρικού και εσωτερικού οδικού δικτύου για ποδηλασία, πεζοπορία & jogging και φυσικά το πράσινο που ήδη περιλαμβάνει.

Άλλες εκδηλώσεις και παρουσιάσεις του συλλόγου γίνονται με έναν συνεπή και αδιάκοπο τρόπο σε συνεργασία με άλλους συλλόγους που δραστηριοποιούνται στην περιοχή και υπηρετούν ανάλογους σκοπούς. Από το 2014 ο Δήμος Παύλου Μελά οργανώνει επίσης μια σειρά ετήσιων εκδηλώσεων με απώτερο σκοπό την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των πολιτών για την ανάγκη διεκδίκησης και απόδοσης του πρώην στρατοπέδου ως ελεύθερου χώρου πρασίνου, πολιτισμού, αθλητισμού και αναψυχής. Τέτοιες εκδηλώσεις είναι η Περιβαλλοντική Συνάντηση των σχολικών μονάδων του Δήμου Παύλου Μελά όπου οι περιβαλλοντικές ομάδες των σχολείων παρουσιάζουν τις ετήσιες δράσεις τους. Επίσης η μεγάλη αθλητική εκδήλωση «Τρέχω για τα στρατόπεδα» σε συνεργασία με τον Δήμο Αμπελοκήπων Μενεμένης, η ετήσια γιορτή των παιδικών σταθμών του Δήμου κλπ. Από το Σεπτέμβριο του 2014 ξεκίνησε η λειτουργία του «Δημοτικού Εντευκτηρίου» σε κτίσμα που είχε ανακαινιστεί το 2008 με τις παρεμβάσεις του Δήμου Πολίχνης, όπου και στεγάζονται ποικίλες εκδηλώσεις. Στους τρεις διαμορφωμένους δημοτικούς χώρους γηπέδων διοργανώνονται ακόμη το ετήσιο τουρνουά ακαδημιών ποδοσφαίρου του Δήμου που έχει και κοινωνικούς σκοπούς. Επιπρόσθετα τα τελευταία τρία χρόνια, στεγάζονται σε πρώην στρατιωτικά κτίσματα εθελοντικές ομάδες οι οποίες μαζί με το Γραφείο Πολιτικής Προστασίας του Δήμου διοργανώνουν εκπαιδευτικές ασκήσεις και σεμινάρια Α ́ Βοηθειών.

Πλέον των παραπάνω και από το 2015 και μετά, ο Δήμος Παύλου Μελά έχει αιτηθεί – με αλλεπάλληλα έγγραφα προς το ΤΕΘΑ, το ΥΕΘΑ και τον ίδιο τον Πρωθυπουργό – τη δημιουργία θεσμικού πλαισίου ή μιας συμφωνίας που θα κάλυπτε διοικητικά τις δράσεις και τις επενδύσεις του στο χώρο.

Με τις ενέργειες αυτές προσβλέπει στην έγγραφη αποσαφήνιση της αρμοδιότητάς του για διαχείριση των ζητημάτων που αφορούν το πρώην στρατόπεδο και έως ότου υπάρξει μια οριστική επίλυση επί του θέματος.

Το 2016 κατόπιν καταγγελίας του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και αντίστοιχης εισαγγελικής παραγγελίας εξετάστηκαν δικαστικά (στις 8-3-2018) οι κατηγορίες του ΤΕΘΑ εναντίον του Δήμου και των περιοίκων για καταπάτηση, παράνομη κατάληψη και χρήση δημόσιου κτήματος δηλαδή των τμημάτων του πρώην στρατοπέδου. Επί αυτών των καταγγελιών το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι δεν τίθεται θέμα καταπάτησης και παράνομων δραστηριοτήτων από την πλευρά του δήμου εφόσον υφίσταται ασάφεια στο ιδιοκτησιακό καθεστώς και οι κοινωφελείς δραστηριότητες του δήμου λαμβάνουν χώρα σε εγκαταστάσεις που κατασκευάστηκαν και συντηρούνται μέσα από δημόσιες επενδύσεις.

ΔΕΙΤΕ: 

Αθώοι οι δύο δήμαρχοι για το πρώην στρατόπεδο Καρατάσιου

Στο χώρο του πρώην στρατοπέδου συνεχίζει να λειτουργεί ο Ι. Ναός Αγίου Δημητρίου συγκεντρώνοντας μεγάλο αριθμό πιστών από την γύρω περιοχή.

Διάφορες προτάσεις και ιδέες έχουν καταγραφεί σε επίπεδο πόλης σχετικά με την περίπτωση του πρώην στρατοπέδου χωρίς ωστόσο να εντάσσονται σε ένα προγραμματικό πλαίσιο που θα εξασφάλιζε τη συνέχεια ή την πρόοδο της υπόθεσης.

Μια από τις πρώτες πρωτοβουλίες που καταγράφονται αφορούν την ανάθεση τεχνοοικονομικής μελέτης από τον Οργανισμό Ρυθμιστικού το 2002 και με σκοπό την απεικόνιση σενάρια μιας εν δυνάμει συμφωνίας μεταξύ της αυτοδιοίκησης και του στρατού για το σύνολο των στρατοπέδων της Θεσσαλονίκης και στο πλαίσιο που είχε διαμορφώσει ο νόμος 2745/1999. Η μελέτη αυτή εκπονήθηκε σε δύο στάδια από τα οποία το δεύτερο είναι το πιο εξειδικευμένο και αναλυτικό, καθώς αποδίδει ένα σενάριο διευθέτησης και εξορθολογισμού της διαπραγμάτευσης επί των παραχωρούμενων ποσοστών σε επίπεδο πολεοδομικού συγκροτήματος.

Τα στρατόπεδα που περιλαμβάνονταν στην μελέτη ήταν τα εξής: Καρατάσιου (Δήμος Πολίχνης), Φαρμάκη (Δήμος Θεσσαλονίκης), Μακρή (Δήμος Θέρμης), Μυστακίδη (Δήμος Θεσσαλονίκης), Παύλου Μελά (Δήμος Σταυρούπολης), Μ. Αλεξάνδρου (Δήμος Αμπελοκήπων) και Ζιάκα (Δήμος Ελευθερίου – Κορδελιού).

Σύμφωνα με την πρόταση – για τη σύνθεση της οποίας αναφέρουν οι μελετητές ότι απαιτήθηκαν εκτεταμένες και αλλεπάλληλες συζητήσεις με το ΤΕΘΑ, την ΥΑΜΣ, του δήμους και τον ΟΡΘΕ – τα στρατόπεδα Ζιάκα, Μ. Αλεξάνδρου, Π. Μελά και Φαρμάκη αποδίδονταν εξ ολοκλήρου στους δήμους στα όρια των οποίων ανήκουν ενώ στην ιδιοκτησία του ΤΕΘΑ παρέμενε το 50% του στρατοπέδου Μακρή στην Θέρμη καθώς και το 78% του στρατοπέδου Καρατάσου στην Πολίχνη. Το σενάριο στηρίζονταν σε μια ανάλυση κόστους – οφέλους των εκτάσεων γης, του υφιστάμενου κτιριακού τους αποθέματος αλλά και των μελλοντικών οικοδομήσιμων επιφανειών με βάση τα πολεοδομικά σενάρια. Για το στρατόπεδο Καρατάσιου προτείνονταν δύο παραπλήσια σενάρια προγραμματικών παρεμβάσεων που περιλάμβαναν συγκροτήματα κατοικιών και γραφείων καθώς και εμπορικά κέντρα.

Το 2006 ο ΟΡΘΕ σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο εκπόνησε ένα στρατηγικό και επιχειρησιακό σχέδιο για το πράσινο στη Θεσσαλονίκη και με σκοπό να επικαιροποιηθούν βασικές αποφάσεις που αφορούσαν τις υποδομές πρασίνου του μητροπολιτικού συγκροτήματος. Στο σχέδιο αυτό υπογραμμίζεται ότι για την αντιμετώπιση των σοβαρών ελλείψεων της πόλης σε χώρους πρασίνου (που κατά μέσο όρο ανέρχεται σε 2,73 τ.μ. ανά κάτοικο) θα πρέπει, εκτός από το χαρακτηρισμό και τη δέσμευση νέων χώρων πρασίνου, να χαρακτηριστούν αμιγείς χώροι πρασίνου όσες περιοχές προκύπτουν από μετεγκαταστάσεις ή αλλαγές χρήσεων γης, όπως τα στρατόπεδα, ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός, οι λαχανόκηποι, ρέματα, πρώην βιομηχανικές εγκαταστάσεις κλπ..

Αυτοί οι χώροι πρασίνου προτείνεται από το σχέδιο να οργανώνονται πάνω σε ένα δίκτυο ή πλέγμα, δημιουργώντας δηλαδή έναν ιστό πρασίνου, οι αρθρώσεις του οποίου μπορούν να είναι μεγάλα ανοίγματα, όπως τα αστικά πάρκα που πρέπει να δημιουργηθούν στα πρώην στρατόπεδα.

Στο τέλος της δεκαετίας του 2010 καταγράφεται μια πρωτοβουλία των πρυτανικών αρχών του ΑΠΘ για την προώθηση της ιδέας επέκτασης των εγκαταστάσεων των πολυτεχνικών τμημάτων και της ιατρικής σχολής στο πρώην στρατόπεδο. Πάνω στην ιδέα αυτή εκπονήθηκε σχετική μελέτη με γενικό συντονιστή της πολυμελούς ομάδας εργασίας τον Α. Κωτσιόπουλο. Πρόκειται για μελέτη διερεύνησης σε πολεοδομικό επίπεδο και στο επίπεδο του αστικού σχεδιασμού της ανάπτυξης πάρκου, πολιτιστικών δραστηριοτήτων και εγκαταστάσεων του ΑΠΘ.

Ο χώρος του πρώην στρατοπέδου αποτέλεσε επίσης θεματική των εργαστηρίων του τμήματος αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ που έχουν ως αντικείμενο τον Σχεδιασμό τοπίου αστικών υπαίθριων χώρων και επικεφαλή διδάσκουσα την καθηγήτρια Μ. Ανανιάδου – Τζημοπούλου. Στο πλαίσιο του εργαστηρίου το πρώην στρατόπεδο αντιμετωπίζεται ως χώρος πρασίνου, ελεύθερου χρόνου και αναψυχής και με βάση το πλούσιο υλικό που έχει παραχθεί από τα εργαστηριακά μαθήματα αποκομίζουμε ποικίλες ιδέες και προτάσεις που αναπαριστούν το μέλλον του στρατοπέδου ως υπερτοπικού – μητροπολιτικού πάρκου.